Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əllamə Şəmsəddin Məhəmməd ibn Mahmud Amuli: (XIII əsr) — İslam alimi və təbib.
| Əllamə Şəmsəddin Məhəmməd ibn Mahmud Amuli | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XIII əsr |
| Doğum yeri | Amul, Mazandaran |
| Vəfat tarixi | |
| Dəfn yeri | Şiraz |
Həyatı
“Şəmsəddin Amuli” ləqəbi ilə tanınan Əllamə Məhəmməd ibn Mahmud XIII-XIV (hc.VII-VIII) əsrlərdə yaşayıb-yaratmış islam təbib və alimlərindən biri olmuşdur. Onun dəqiq doğum tarixi bizə məlum deyil, amma XIII (hc.VII) əsrin ikinci yarısında Amulda (Mazandaran vilayəti) anadan olduğu deyilir. O, Ulcaytu xanın dövründə (1304-1317) Sultaniyyə şəhərinə dəvət olunmuş, ora getdikdə Ulcaytu xan və onun vəziri Fəzlullah Rəşidəddinin rəğbətini qazanaraq Sultaniyyə mədrəsəsinin müdərrisi və müəllimi vəzifəsinə təyin edilmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Əllamə Şəmsəddin Amuli ərəb və fars dillərində bir neçə dəyərli əsərin müəllifidir. Amma bu alimin ən məşhur əsəri fars dilində yazdığı «Nəfaisül-fünun fi Əraisil-üyun» (Çeşmələr incilərində nəfis elm sahələri) əsəridir. Onun çap olunmuş nüsxəsi əlimizdə olduğuna görə, bu kitabda onun qiymətli məlumatlarından nisbətən geniş formada istifadə etməyə çalışmışıq. Üç cilddən ibarət bu kitab sözügedən dövrün müfəssəl elmi-ensiklopedik məlumatlar kitabı hesab olunur. Belə ki, əsərdə 120-yə yaxın elm və onların müxtəlif şaxələri böyük bacarıqla işıqlandırılmış, elmin mürəkkəb məsələləri sadə bir dildə şərh edilmişdir. Orta əsr müəllifləri bir qayda olaraq tarixi hadisələri daha öncə yazılmış əsərlərdən tənqidi yanaşmadan, bir çox hallarda isə birbaşa köçürərək nəql etmişlər. Amma bir üstün cəhət olaraq sözügedən mənbədə bu ənənə pozulmuşdur. Şəmsəddin Amuli ilk öncə giriş sözü ilə çıxış etmiş, birinci fayda olaraq elmin üstünlükləri, ikinci fayda kimi elmin müxtəlif sahələrə bölünməsi və üçüncü fayda olaraq əsərin hazırlanması barədə orijinal məlumatlar vermişdir.
Müəllif əsərlərində XIII-XIV əsrlərdə Azərbaycan və İslam alimlərinin elmi səviyyəsi, onların dünyəvi elmlərə yanaşma tərzi kimi mühüm məsələləri geniş şəkildə işıqlandırmışdır. Əsərlərindəki ensiklopedik məlumatlardan belə nəticəyə gəlmək olur ki, bəzi müasir tədqiqatçıların haqsız ehtimallarının əksinə olaraq, Azərbaycan İslam alimləri hələ qədim dövrlərdən etibarən metafizika sahəsi ilə yanaşı, dünyəvi elmlərə də xüsusi rəğbətlə yanaşmış, elmin heç bir sahəsinin əleyhinə çıxış etməmişlər.
Vəfatı
Mənbələrə görə Sultan Əbu Səidin (1316-1335) vəfatından və Azərbaycanda baş qaldırmış hərc-mərclikdən sonra Şəmsəddin Amuli Sultaniyyədən Şiraza getmiş, 1352-ci ildə orada vəfat etmişdir. «Şəddül-əzar» əsərində verilmiş məlumata görə, onun Şiraz şəhərində dəfn olunduğu qeyd edilir.
Əsərləri
- "Nəfaisə əl-fünun fi Ərais əl-üyun" (Çeşmələr incilərində nəfis elm sahələri)
- "Şərh-e kulliyat-e qanun-e İbni Sina" (İbn Sinanın "Qanun" əsərinin şərhi)
- "Şərh bər muxtasərü-l üsul İbni Sahib" (İbn Sahibin "Muxtasərul üsul" əsərinə şərh")
İstinadlar
- Elxan Quliyev.Əllamə Şəmsəddin Məhəmməd İbn Mahmud Amulinin «Nəfais Əl-Fünun Fi Ərais Əl-Üyun» adlı əsəri orta əsr Azərbaycan elm tarixi üzrə mənbə kimi. Bakı Universitetinin xəbərləri, humanitar elmlər seriyası, No.3, 2011, s.174
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ellame Semseddin Mehemmed ibn Mahmud Amuli XIII esr Islam alimi ve tebib Ellame Semseddin Mehemmed ibn Mahmud AmuliDogum tarixi XIII esrDogum yeri Amul MazandaranVefat tarixi 1352Defn yeri SirazHeyati Semseddin Amuli leqebi ile taninan Ellame Mehemmed ibn Mahmud XIII XIV hc VII VIII esrlerde yasayib yaratmis islam tebib ve alimlerinden biri olmusdur Onun deqiq dogum tarixi bize melum deyil amma XIII hc VII esrin ikinci yarisinda Amulda Mazandaran vilayeti anadan oldugu deyilir O Ulcaytu xanin dovrunde 1304 1317 Sultaniyye seherine devet olunmus ora getdikde Ulcaytu xan ve onun veziri Fezlullah Resideddinin regbetini qazanaraq Sultaniyye medresesinin muderrisi ve muellimi vezifesine teyin edilmisdir Elmi fealiyyetiEllame Semseddin Amuli ereb ve fars dillerinde bir nece deyerli eserin muellifidir Amma bu alimin en meshur eseri fars dilinde yazdigi Nefaisul funun fi Eraisil uyun Cesmeler incilerinde nefis elm saheleri eseridir Onun cap olunmus nusxesi elimizde olduguna gore bu kitabda onun qiymetli melumatlarindan nisbeten genis formada istifade etmeye calismisiq Uc cildden ibaret bu kitab sozugeden dovrun mufessel elmi ensiklopedik melumatlar kitabi hesab olunur Bele ki eserde 120 ye yaxin elm ve onlarin muxtelif saxeleri boyuk bacariqla isiqlandirilmis elmin murekkeb meseleleri sade bir dilde serh edilmisdir Orta esr muellifleri bir qayda olaraq tarixi hadiseleri daha once yazilmis eserlerden tenqidi yanasmadan bir cox hallarda ise birbasa kocurerek neql etmisler Amma bir ustun cehet olaraq sozugeden menbede bu enene pozulmusdur Semseddin Amuli ilk once giris sozu ile cixis etmis birinci fayda olaraq elmin ustunlukleri ikinci fayda kimi elmin muxtelif sahelere bolunmesi ve ucuncu fayda olaraq eserin hazirlanmasi barede orijinal melumatlar vermisdir Muellif eserlerinde XIII XIV esrlerde Azerbaycan ve Islam alimlerinin elmi seviyyesi onlarin dunyevi elmlere yanasma terzi kimi muhum meseleleri genis sekilde isiqlandirmisdir Eserlerindeki ensiklopedik melumatlardan bele neticeye gelmek olur ki bezi muasir tedqiqatcilarin haqsiz ehtimallarinin eksine olaraq Azerbaycan Islam alimleri hele qedim dovrlerden etibaren metafizika sahesi ile yanasi dunyevi elmlere de xususi regbetle yanasmis elmin hec bir sahesinin eleyhine cixis etmemisler VefatiMenbelere gore Sultan Ebu Seidin 1316 1335 vefatindan ve Azerbaycanda bas qaldirmis herc merclikden sonra Semseddin Amuli Sultaniyyeden Siraza getmis 1352 ci ilde orada vefat etmisdir Seddul ezar eserinde verilmis melumata gore onun Siraz seherinde defn olundugu qeyd edilir Eserleri Nefaise el funun fi Erais el uyun Cesmeler incilerinde nefis elm saheleri Serh e kulliyat e qanun e Ibni Sina Ibn Sinanin Qanun eserinin serhi Serh ber muxtaseru l usul Ibni Sahib Ibn Sahibin Muxtaserul usul eserine serh IstinadlarElxan Quliyev Ellame Semseddin Mehemmed Ibn Mahmud Amulinin Nefais El Funun Fi Erais El Uyun adli eseri orta esr Azerbaycan elm tarixi uzre menbe kimi Baki Universitetinin xeberleri humanitar elmler seriyasi No 3 2011 s 174Xarici kecidler 1