Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əkin güləvəri (lat. Centaurea cyanus) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin güləvər cinsinə aid bitki növü.
| Əkin güləvəri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Əkin güləvəri | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Birillik və ya ikiillik nazik ox və ya milşəkilli ot bitkisi olub, düz kökləri, topaşəkilli tükcüklü gövdəsi olmaqla, hündürlüyü 30-80 sm-ə bərabərdir. Kök üstündə olan yarpaqları bozumtul-yaşıl rəngli, topaşəkilli-tükcüklü, çiçəkləyən zaman ölüşkəyən, gövdə yarpaqları iridişcikli, üst yarpaqları bütövkəkarlı, oturaq və xətti quruluşludur. Gövdənin sonunda yerləşən çiçək səbəti yaxşı inkişaf edir. Çiçək səbəti yarpaqlarla bir-birini kirəmit kimi əhatə edir. Çiçək yatağı yastı, uzun qılçıqlardan ibarətdir. Kənar çiçəkləri cinsiyyətsiz, göyümtül, qıfabənzər, beşbölümlü olub, uzunluğu 2 sm-ə qədərdir. Boruşəkilli (daxili) çiçəkləri ikicinsli, göyümtül-bənövşəyi, olub, uzunluğu 1 sm-ə qədərdir.
Meşə və meşə-çöl zonalarında, buğda və digər taxıl bitkilərinin (payızlıq və yazlıq) əkin yerlarində və zibilli yerlərdə yaşayır.
Birillik ot bitkisi olan yabanı peyğəmbərçiçəyinin borşəkilli çiçəkləri toplanılır və keyfiyyətli dərman bitki xammalı kimi istifadə edilir. Çoxillik yabanı və mədəni şəraitdə əkilən göyçiçəyin yaz və ya payız aylarında kök və gövdələri toplanılır. Qurudulma tez bir zamanda – çiçəklərin qalınlığı 1-2 sm olmaqla kağız üzərində sərilməklə kölgədə aparılmalıdır. Qurudulma günəş altinda aparılarsa, xammalın rəngi avazıyır və keyfiyyəti aşağı düşür. Quruducu şkafda 50-60°С temperaturda tez bir zamanda aparılması daha yaxşıdır. Bu halda quru xammalın çıxım faizi 20% olur. Zəif iyli, özünəməxsus ədviyyəli dadlıdır.
Yaxşı havalı qaranlıq yerlərdə stellaj və yeşiklərdə saxlanılmalıdır. Saxlanılma müddəti 2 ildir.
Tərkibi və təsiri
Tərkibində antosian qlükozidi (sianin) və sentaurin maddələri vardır. Kimyəvi tərkibi tam öyrənilməmişdir. Tərkibində sentauren glikozidi, sianin antosian glikozidi, efir yağı, acı, aşı maddələri, saponinlər, mineral duzlar və digər maddələr vardır.
Diuretik dərmandır. Xammal, əsasən kənar çiçəkləri və çiçək yatağı hesab olunur. Bitkinin çiçəklərində antosian (sianin, sianidin-3,5 dihidroqlükozid), pellarqonidin qlükozidi, flavonoidlər (apigenin, lyuteolin, kverçetin və kempferol) aşı maddələri, pirokatexin qrupu, kumarin (çikornin), acı qlükozidlər, efir yağı, polisaxaridlər və askorbin turşusu vardır. Çiçəklərinin dəmləməsi yüksək diurez yaratmaqla, ödqovucu, antimikrob və spazmalotik xüsusiyyəti də vardır. Klinik-eksperimental təcrübələrdə böyrəkdaşı xəstəliklərində diurezi artıraraq qanda maddələrin konsentrasiyasını aşağı salır, daşabənzər kristalların (kalsium, qeyri-üzvi fosfor, sidik turşusu konkrimentləri) böyüyərək daşa çevrilməsinin qarşısını alır və sidik turşusunun qatılığının azalmasına kömək edir.
Bitkinin kənar çiçəkləri istifadə edilir. Sidikçıxarıcı yolların xəstəliklərində, xüsusən qlomerulonefrit (böyrək parenximasını qıcıqlandırmır) xəstəliyinin müalicəsində tətbiq edilir. Bitkinin çiçəkləri sidikqovucu çayın tərkibində olur. Göyçiçəyin tərkibində acı qlükozidlər vardır ki, bu qaraciyər xəstəliklərinə ödqovucu və spazmolotik təsir göstərir. Tibb praktikasında dəmləməsi və ekstraktı nefrit, sistit, uretrit xəstəliklərində sidikqovucu, qaraciyər və ödyolları xəstəliklərində ödqovucu, difteriyada öskürəyə qarşı, əsəb və mədə xəstəliklərində, uşaqlarda ishal və uşaqlıq qanaxmalarında tətbiq edilir. Qaraciyər və ürək xəstəliklərində yaranan ödemlərdə sidikqovucu kimi istifadə edilir. 1 xörək qaşığı çiçəklərini 0,5 litr qaynanmış suda (sutqalıq doza) dəmləyib, gündə 2-3 dəfə yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl qəbul edilir. Təbabət praktikasında bitkinin çiçəklərindən sidik yollarının iltihabında diuretik dərman kimi istifadə edilir. Kök və kökümsovundan (bütöv, kəsilmiş) öskürəkkəsici dərman, bişirmə kimi və işlədici qarışıqların tərkibində tətbiq edilir. Ürək və böyrək xəstəlikləri səbəbindən yaranan ödemlərdə sidikqovucu kimi, sidikyolu xəstəliklərində (pielonefrit, sistit, uretrit), prostat vəzi xəstəliyində diuretik olaraq, iltihab əleyhinə və spazmalotik dərman kimi, maddələr mübadiləsi pozğunluqlarında (böyrəkdaşı və öddaşı) diuretik və duz mübadiləsinin tənzimlənməsində işlədilir. Bundan başqa xolesistit, xolangit, öd yollarının diskenziyasında və hepatitdə təyin edilir.
Xalq təbabətində Göyçiçəyin çiçəkləri və ya yarpaqları digər bitkilərlə qarışıq şəklində göz praktikasında, uşaqlıq qanaxmalarında, xroniki dəri xəstəliklərində - frunkulyoz, ekzema, trofik yaraların müalicəsində müvəffəqiyyətlə istifadə edilir. Malyariya, istisqa (ödem), konyuktivit, təzə yarpaqları dəri yaralanmalarında işlədilir. Bolqar təbabətində dəmləməsindən mədəni tonuslandırıcı və iştahartırıcı dərman kimi istifadə edilir.
Əks göstəriş — Hamiləlik. Çiçəkləri az toksikidir.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Centaurea segetalis Salisb.
- Cyanus segetum Hill
Heterotipik sinonimləri
- Centaurea cyaneum St.-Lag.
- Centaurea cyanocephala Velen.
- Centaurea cyanus subsp. coa Rech.f.
- Centaurea cyanus var. denudata Suksd.
- Centaurea hoffmanniana Asch.
- Centaurea hortorum Pau
- Centaurea lanata Roxb.
- Centaurea pulcherrima Wight ex DC.
- Centaurea pulchra DC.
- Centaurea rhizocephala Trautv.
- Centaurea umbrosa A.Huet ex Reut.
- Cyanus arvensis Moench
- Cyanus cyanus Hill
- Cyanus dentato-folius Gilib.
- Cyanus vulgaris Delarbre
- Jacea segetalis Lam. ex Steud.
- Jacea segetum Lam.
- Leucacantha cyanus Nieuwl. & Lunell
- Setachna cyanus Dulac
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 911.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ekin guleveri lat Centaurea cyanus bitkiler aleminin astracicekliler destesinin murekkebcicekliler fesilesinin gulever cinsine aid bitki novu Ekin guleveriElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste AstraciceklilerFesile MurekkebciceklilerYarimfesile SeytanqanqalikimilerTriba Yarimtriba Cins GuleverNov Ekin guleveriBeynelxalq elmi adiCentaurea cyanus L 1753Sekil axtarisiITIS 36954NCBI 41522EOL 467789Botaniki xarakteristikasiBirillik ve ya ikiillik nazik ox ve ya milsekilli ot bitkisi olub duz kokleri topasekilli tukcuklu govdesi olmaqla hundurluyu 30 80 sm e beraberdir Kok ustunde olan yarpaqlari bozumtul yasil rengli topasekilli tukcuklu cicekleyen zaman oluskeyen govde yarpaqlari iridiscikli ust yarpaqlari butovkekarli oturaq ve xetti qurulusludur Govdenin sonunda yerlesen cicek sebeti yaxsi inkisaf edir Cicek sebeti yarpaqlarla bir birini kiremit kimi ehate edir Cicek yatagi yasti uzun qilciqlardan ibaretdir Kenar cicekleri cinsiyyetsiz goyumtul qifabenzer besbolumlu olub uzunlugu 2 sm e qederdir Borusekilli daxili cicekleri ikicinsli goyumtul benovseyi olub uzunlugu 1 sm e qederdir Mese ve mese col zonalarinda bugda ve diger taxil bitkilerinin payizliq ve yazliq ekin yerlarinde ve zibilli yerlerde yasayir Birillik ot bitkisi olan yabani peygemberciceyinin borsekilli cicekleri toplanilir ve keyfiyyetli derman bitki xammali kimi istifade edilir Coxillik yabani ve medeni seraitde ekilen goyciceyin yaz ve ya payiz aylarinda kok ve govdeleri toplanilir Qurudulma tez bir zamanda ciceklerin qalinligi 1 2 sm olmaqla kagiz uzerinde serilmekle kolgede aparilmalidir Qurudulma gunes altinda aparilarsa xammalin rengi avaziyir ve keyfiyyeti asagi dusur Quruducu skafda 50 60 S temperaturda tez bir zamanda aparilmasi daha yaxsidir Bu halda quru xammalin cixim faizi 20 olur Zeif iyli ozunemexsus edviyyeli dadlidir Yaxsi havali qaranliq yerlerde stellaj ve yesiklerde saxlanilmalidir Saxlanilma muddeti 2 ildir Terkibi ve tesiriTerkibinde antosian qlukozidi sianin ve sentaurin maddeleri vardir Kimyevi terkibi tam oyrenilmemisdir Terkibinde sentauren glikozidi sianin antosian glikozidi efir yagi aci asi maddeleri saponinler mineral duzlar ve diger maddeler vardir Diuretik dermandir Xammal esasen kenar cicekleri ve cicek yatagi hesab olunur Bitkinin ciceklerinde antosian sianin sianidin 3 5 dihidroqlukozid pellarqonidin qlukozidi flavonoidler apigenin lyuteolin kvercetin ve kempferol asi maddeleri pirokatexin qrupu kumarin cikornin aci qlukozidler efir yagi polisaxaridler ve askorbin tursusu vardir Ciceklerinin demlemesi yuksek diurez yaratmaqla odqovucu antimikrob ve spazmalotik xususiyyeti de vardir Klinik eksperimental tecrubelerde boyrekdasi xesteliklerinde diurezi artiraraq qanda maddelerin konsentrasiyasini asagi salir dasabenzer kristallarin kalsium qeyri uzvi fosfor sidik tursusu konkrimentleri boyuyerek dasa cevrilmesinin qarsisini alir ve sidik tursusunun qatiliginin azalmasina komek edir Bitkinin kenar cicekleri istifade edilir Sidikcixarici yollarin xesteliklerinde xususen qlomerulonefrit boyrek parenximasini qiciqlandirmir xesteliyinin mualicesinde tetbiq edilir Bitkinin cicekleri sidikqovucu cayin terkibinde olur Goyciceyin terkibinde aci qlukozidler vardir ki bu qaraciyer xesteliklerine odqovucu ve spazmolotik tesir gosterir Tibb praktikasinda demlemesi ve ekstrakti nefrit sistit uretrit xesteliklerinde sidikqovucu qaraciyer ve odyollari xesteliklerinde odqovucu difteriyada oskureye qarsi eseb ve mede xesteliklerinde usaqlarda ishal ve usaqliq qanaxmalarinda tetbiq edilir Qaraciyer ve urek xesteliklerinde yaranan odemlerde sidikqovucu kimi istifade edilir 1 xorek qasigi ciceklerini 0 5 litr qaynanmis suda sutqaliq doza demleyib gunde 2 3 defe yemekden 30 deqiqe evvel qebul edilir Tebabet praktikasinda bitkinin ciceklerinden sidik yollarinin iltihabinda diuretik derman kimi istifade edilir Kok ve kokumsovundan butov kesilmis oskurekkesici derman bisirme kimi ve isledici qarisiqlarin terkibinde tetbiq edilir Urek ve boyrek xestelikleri sebebinden yaranan odemlerde sidikqovucu kimi sidikyolu xesteliklerinde pielonefrit sistit uretrit prostat vezi xesteliyinde diuretik olaraq iltihab eleyhine ve spazmalotik derman kimi maddeler mubadilesi pozgunluqlarinda boyrekdasi ve oddasi diuretik ve duz mubadilesinin tenzimlenmesinde isledilir Bundan basqa xolesistit xolangit od yollarinin diskenziyasinda ve hepatitde teyin edilir Xalq tebabetinde Goyciceyin cicekleri ve ya yarpaqlari diger bitkilerle qarisiq seklinde goz praktikasinda usaqliq qanaxmalarinda xroniki deri xesteliklerinde frunkulyoz ekzema trofik yaralarin mualicesinde muveffeqiyyetle istifade edilir Malyariya istisqa odem konyuktivit teze yarpaqlari deri yaralanmalarinda isledilir Bolqar tebabetinde demlemesinden medeni tonuslandirici ve istahartirici derman kimi istifade edilir Eks gosteris Hamilelik Cicekleri az toksikidir SinonimleriHomotipik sinonimleri Centaurea segetalis Salisb Cyanus segetum HillHeterotipik sinonimleri Centaurea cyaneum St Lag Centaurea cyanocephala Velen Centaurea cyanus subsp coa Rech f Centaurea cyanus var denudata Suksd Centaurea hoffmanniana Asch Centaurea hortorum Pau Centaurea lanata Roxb Centaurea pulcherrima Wight ex DC Centaurea pulchra DC Centaurea rhizocephala Trautv Centaurea umbrosa A Huet ex Reut Cyanus arvensis Moench Cyanus cyanus Hill Cyanus dentato folius Gilib Cyanus vulgaris Delarbre Jacea segetalis Lam ex Steud Jacea segetum Lam Leucacantha cyanus Nieuwl amp Lunell Setachna cyanus DulacIstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 911 Hemcinin bax