Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Munqi (1843 – 1915) — Dargin şairi, müğənni, qısa şeirlər, böyük epik və lirik mahnıların ustası. Əsərlərində XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Dağıstan aulunun həyatının ən müxtəlif cəhətlərinə toxunulur. Bir tərəfdən zəhmətkeş xalqın istismarını artıran, digər tərəfdən xalqın etirazına səbəb olan ziddiyyətlər Əhməd Munqi şeirində öz əksini tapır.
| Əhməd Munqi | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1843 |
| Vəfat tarixi | 1915 |
| Fəaliyyəti | şair, müğənni |
Bioqrafiyası
Əhməd Munqi 1843-cü ildə zərgərləri ilə məşhur olan Kubaçı kəndində (indiki Dağıstanın Dahadayev rayonunda yerləşir) anadan olub. Özü də bacarıqlı bir sənətkar olur. Əhməd uşaq ikən valideynlərini itirmiş və əmisi İbrahim tərəfindən tərbiyə olunmuşdur. Onunla birlikdə 10 yaşında ikən Təbriz şəhərinə gedir, hər 2 ildən bir Kubaçiyə qayıdır. Hələ uşaq ikən Əhməd musiqi istedadına malik olur, çuğur çalır və mahnı oxuyur. 1862-ci ildə əmisi ilə birlikdə Kubaçiyə qayıdır. Bu vaxta qədər Əhməd artıq məşhur bir müğənni kimi tanınır və onun iştirakı olmadan doğma kəndində heç bir toy keçirilmir. Dostu Batıray Omarla Kubaçiyə gələndə hər iki müğənni öz sənətləri ilə yarışır, Batyrayın hər gəlişi Kubaçinlilərin bayramı olur. 20-ci əsrin əvvəllərində pul qazanmaq məqsədi ilə Parisə səfər edir və "Madam" mahnısı bu səyahətə həsr edir. Şairin dinə mənfi münasibəti olduğundan, kəndin mollası haqqında da bir neçə şeir yazır.
Parisə səfəri
Əhməd Munqi usta olaraq tez-tez digər Kubaçinlilərlə birlikdə mallarını Avropa bazarlarında satmalı olurdu. Şəxsi təcrübəsini təsvir edən şair sənətkarların həyatı haqqında realist bir rəsvir verir. Paris səyahətinin nəticəsi "Parisə gedim" şeiri olur. Parisdə şair bir fransız qadını tərəfindən aldadılır. Azğınlıq, əxlaqi tənəzzül, aldatma, çürük burjua sivilizasiyası - Qərb onun qarşısına belə çıxır. Bundan sonra o, vətən sevgisi və boş vaxta iffətli münasibət, vicdanlı, xeyirxah, əxlaqi cəhətdən təmiz bir dağ qadını haqqında daha güclü danışmağa başlayır. Şairin ustalıqla istifadə etdiyi müqayisə texnikası iki qadının xüsusi obrazlarını çəkməyə imkan verir.
Nəşri
İndiyə qədər Əhməd Munqi adı az tanınır. Bu şairin mahnılarını dargin dilindən kəskin şəkildə fərqli bir dialektdə yazması ilə əlaqədardır. Bu ləhcə o qədər bənzərsizdir ki, bəzən alimlər tərəfindən müstəqil bir dil olaraq qəbul edilir. Lakin dargin ləhcələrinin müqayisəli tədqiqi göstərir ki, Kubaçi kəndinin dili müstəqil deyil, əhəmiyyətli dərəcədə fərqli olsa da, dargin dilinin dialektlərindən biridir. İlk dəfə Kozlovski tərəfindən tərcümə olunan Əhməd Munqinin rus dilindəki şeirləri yalnız 1960 -cı ildə Moskvada Dağıstan incəsənəti və ədəbiyyatı kedekadasında nəşr olunur. Elə həmin il "Drujba" jurnalında onun həyatı və yaradıcılığı haqqında kiçik bir məqalə dərc olunur. Şairin həyat və yaradıcılığının ən dolğun təsviri Y. Kozlovskinin "Dağıstan Lirikası" məcmuəsində verilir.
Vəfatı
Əhməd Munqi 1915-ci ildə doğma Kubaçi kəndində dünyasını dəyişir.
İstinadlar
- Ф. Абакарова. Очерки даргинской дореволюционной литературы. — Махачкала: ДАГЕСТАНСКИЙ ФИЛИАЛ АКАДЕМИИ НАУК СССР ИНСТИТУТ ИСТОРИИ, ЯЗЫКА и ЛИТЕРАТУРЫ ИМ. ГАМЗАТА ЦАДАСЫ, 1963. — С. 105.
- Л. И. Жирков. Язык аула Кубачи. Ученые записки Института этнических и национальных культур народов Востока, т. 1, М., 1930.
- А. А. Магометов. Фонетический обзор кубачинского диалекта даргинского языка. Иберийско-кавказское языкознание, т. IX—X, Тбилиси.
- Мунги Ахмед. Песня молодых кубачинцев. «Дружба народов», № 4, 1960; Мунги Ахмед. «Литература и жизнь» от 20 апреля 1960 г
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Munqi 1843 1915 Dargin sairi mugenni qisa seirler boyuk epik ve lirik mahnilarin ustasi Eserlerinde XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Dagistan aulunun heyatinin en muxtelif cehetlerine toxunulur Bir terefden zehmetkes xalqin istismarini artiran diger terefden xalqin etirazina sebeb olan ziddiyyetler Ehmed Munqi seirinde oz eksini tapir Ehmed MunqiDogum tarixi 1843Vefat tarixi 1915Fealiyyeti sair mugenniBioqrafiyasiEhmed Munqi 1843 cu ilde zergerleri ile meshur olan Kubaci kendinde indiki Dagistanin Dahadayev rayonunda yerlesir anadan olub Ozu de bacariqli bir senetkar olur Ehmed usaq iken valideynlerini itirmis ve emisi Ibrahim terefinden terbiye olunmusdur Onunla birlikde 10 yasinda iken Tebriz seherine gedir her 2 ilden bir Kubaciye qayidir Hele usaq iken Ehmed musiqi istedadina malik olur cugur calir ve mahni oxuyur 1862 ci ilde emisi ile birlikde Kubaciye qayidir Bu vaxta qeder Ehmed artiq meshur bir mugenni kimi taninir ve onun istiraki olmadan dogma kendinde hec bir toy kecirilmir Dostu Batiray Omarla Kubaciye gelende her iki mugenni oz senetleri ile yarisir Batyrayin her gelisi Kubacinlilerin bayrami olur 20 ci esrin evvellerinde pul qazanmaq meqsedi ile Parise sefer edir ve Madam mahnisi bu seyahete hesr edir Sairin dine menfi munasibeti oldugundan kendin mollasi haqqinda da bir nece seir yazir Parise seferi Ehmed Munqi usta olaraq tez tez diger Kubacinlilerle birlikde mallarini Avropa bazarlarinda satmali olurdu Sexsi tecrubesini tesvir eden sair senetkarlarin heyati haqqinda realist bir resvir verir Paris seyahetinin neticesi Parise gedim seiri olur Parisde sair bir fransiz qadini terefinden aldadilir Azginliq exlaqi tenezzul aldatma curuk burjua sivilizasiyasi Qerb onun qarsisina bele cixir Bundan sonra o veten sevgisi ve bos vaxta iffetli munasibet vicdanli xeyirxah exlaqi cehetden temiz bir dag qadini haqqinda daha guclu danismaga baslayir Sairin ustaliqla istifade etdiyi muqayise texnikasi iki qadinin xususi obrazlarini cekmeye imkan verir NesriIndiye qeder Ehmed Munqi adi az taninir Bu sairin mahnilarini dargin dilinden keskin sekilde ferqli bir dialektde yazmasi ile elaqedardir Bu lehce o qeder benzersizdir ki bezen alimler terefinden musteqil bir dil olaraq qebul edilir Lakin dargin lehcelerinin muqayiseli tedqiqi gosterir ki Kubaci kendinin dili musteqil deyil ehemiyyetli derecede ferqli olsa da dargin dilinin dialektlerinden biridir Ilk defe Kozlovski terefinden tercume olunan Ehmed Munqinin rus dilindeki seirleri yalniz 1960 ci ilde Moskvada Dagistan inceseneti ve edebiyyati kedekadasinda nesr olunur Ele hemin il Drujba jurnalinda onun heyati ve yaradiciligi haqqinda kicik bir meqale derc olunur Sairin heyat ve yaradiciliginin en dolgun tesviri Y Kozlovskinin Dagistan Lirikasi mecmuesinde verilir VefatiEhmed Munqi 1915 ci ilde dogma Kubaci kendinde dunyasini deyisir IstinadlarF Abakarova Ocherki darginskoj dorevolyucionnoj literatury Mahachkala DAGESTANSKIJ FILIAL AKADEMII NAUK SSSR INSTITUT ISTORII YaZYKA i LITERATURY IM GAMZATA CADASY 1963 S 105 L I Zhirkov Yazyk aula Kubachi Uchenye zapiski Instituta etnicheskih i nacionalnyh kultur narodov Vostoka t 1 M 1930 A A Magometov Foneticheskij obzor kubachinskogo dialekta darginskogo yazyka Iberijsko kavkazskoe yazykoznanie t IX X Tbilisi Mungi Ahmed Pesnya molodyh kubachincev Druzhba narodov 4 1960 Mungi Ahmed Literatura i zhizn ot 20 aprelya 1960 g