Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərqi Macarıstan krallığı (mac. keleti Magyar Királyság) — 1526-cı ildə Mohaç döyüşündən sonra parçalanmış Macarıstan krallığının şərq hissəsində yaranmış müstəqil dövlət qurumu. Krallıq Habsburqların nəzarətində olan Qərbi Macarıstan və Osmanlıların təsiri altında olan ərazilərlə müqayisədə müstəqil, lakin dəyişkən xarici təsirlərə açıq siyasi quruluş idi. 1570-ci ildə Şərqi Macarıstan krallığı Transilvaniya knyazlığına çevrilmişdir.
| Şərqi Macarıstan krallığı | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
 | |||
| Paytaxt | Buda | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
Mohaç döyüşü və parçalanma (1526)
1526-cı ildə Osmanlı sultanı I Süleymanın rəhbərliyi ilə baş tutan Mohaç döyüşündə Macar kralı II Layoş həlak olmuşdur və bu, Macarıstan krallığının parçalanmasına səbəb olmuşdur. Bu hadisədən sonra Macar taxt-tacına iki iddiaçı meydana çıxmışdır: Habsburqlardan I Ferdinand və (mac. János Zápolya).
Zapolya Yanoşun hakimiyyəti
1526-cı ildə Zapolya Yanoş Macar zadəganlarının bir hissəsi tərəfindən kral elan olunmuşdur. Lakin Ferdinand da özünü kral elan etmiş və bu, vətəndaş müharibəsinə səbəb olmuşdur. Zapolya 1529-cu ildə Osmanlı sultanı I Süleymanla ittifaqa girərək onun vassalı kimi tanınmışdır. Bunun nəticəsində Şərqi Macarıstan krallığı Osmanlı təsirinə düşmüşdür, lakin formal müstəqilliyini saxlamışdır.
Siyasi quruluş və idarəetmə
Şərqi Macarıstan krallığı formal olaraq müstəqil bir dövlət idi, lakin reallıqda Osmanlı imperiyasına vassal kimi bağlı idi. Sultan I Süleyman, Zapolyanın kral titulunu tanıyaraq ona hərbi və siyasi dəstək vermişdir. Dövlətin daxili idarəetməsi Macarıstan ənənələrinə əsaslanırdı.
Yanoş Zapolya öz paytaxtını əvvəlcə Buda, daha sonra isə Debretsen və digər şəhərlərə köçürdü. Lakin ən sabit mərkəz Gyulafehérvár (indiki Rumıniyanın Alba İulia şəhəri) idi.
Şərqi Macarıstan Krallığı indiki Macarıstanın şərq hissəsini, Transilvaniya bölgəsini və ətraf əraziləri əhatə edirdi. Sərhədlər siyasi dəyişikliklərə görə tez-tez dəyişirdi. Dövlət qərbdə Habsburqların nəzarətində olan ərazilərlə, cənubda isə Osmanlı vilayətləri ilə həmsərhəd idi.
Osmanlı ilə münasibətlər
Osmanlı imperiyası Yanoş Zapolya Macarıstan taxtına çıxmasını dəstəkləyərək Şərqi Macarıstan krallığını öz maraqları çərçivəsində qoruyurdu. 1538-ci ildə Osmanlıların iştirakı ilə Yanoş və Ferdinand arasında Vardyar müqaviləsi imzalanmışdır. Bu müqaviləyə əsasən, Yanoş ölümündən sonra Macarıstan torpaqları Ferdinandın nəzarətinə keçməli idi. Lakin Yanoş 1540-cı ildə oğul varisi — — olduğu üçün siyasi vəziyyət yenidən gərginləşmişdir..
Zapolya sülaləsinin son nümayəndəsi olan II Yanoş, 1570-ci ildə Şpeyer müqaviləsini imzalayaraq "Macarıstan kralı" titulundan imtina etmiş və bunun əvəzinə özünü Transilvaniya və Macaristanın Şərqi bölgələrinin knyazı elan etmişdir. Beləliklə, Şərqi Macarıstan krallığı rəsmi olaraq fəaliyyətini dayandırmışdır və onun yerində Osmanlı vassallığı olan Transilvaniya knyazlığı yaranmışdır.
Əhəmiyyəti
Şərqi Macarıstan krallığı, Macarıstan taxt-tacının Osmanlı və Habsburq təsirləri arasında parçalanmasının simvoludur. Bu dövlətin yaranması və fəaliyyəti sonrakı Transilvaniya knyazlığının siyasi və mədəni əsasını təşkil etmişdir. O, həmçinin Osmanlıların Orta Avropada təsir dairəsini genişləndirməsi baxımından mühüm rol oynamışdır.
İstinadlar
- Béla Köpeczi, History of Transylvania, Volume 2, Social Science Monographs, 2001, p. 593
- Robert John Weston Evans, T. V. Thomas. Crown, Church and Estates: Central European politics in the sixteenth and seventeenth centuries, Macmillan, 1991, pp. 80–81
- Iván Boldizsár, NHQ; the new Hungarian quarterly, Volume 22, Issue 1, Lapkiadó Pub. House, 1981, p. 64
- István Keul, Early modern religious communities in East-Central Europe: ethnic diversity, denominational plurality, and corporative politics in the principality of Transylvania (1526–1691), BRILL, 2009, pp. 40–61
- László Makkai, András Mócsy, Béla Köpeczi. History Of Transylvania Volume I. From the Beginnings to 1606 Distributed by Columbia University Press, New York 2001 East European Monographs, No. DLXXXI
- Miklós Molnár. A Concise History of Hungary. Cambridge University Press. 2001-04-30. səh. 91. ISBN . İstifadə tarixi: 2012-08-15.
- The Reformed Church Review. Reformed Church in the United States - Publication Board. 1906. İstifadə tarixi: 2012-08-15.
- Oksana Buranbaeva, Vanja Mladineo, Culture and Customs of Hungary, ABC-CLIO, 2011, p. 44
- A Country Study: Hungary. Federal Research Division, Library of Congress. İstifadə tarixi: 11 January 2009.
- Barta, Gábor. The Emergence of the Principality and its First Crises (1526–1606) // Köpeczi, Béla; Barta, Gábor; Bóna, István; Makkai, László; Szász, Zoltán; Borus, Judit (redaktorlar ). History of Transylvania. Akadémiai Kiadó. 1994. 247–300.
- Dávid, Géza; Fodor, Pál, redaktorlar Hungarian-Ottoman Military and Diplomatic Relations in the Age of Süleyman the Magnificent. Budapest: Loránd Eötvös University, Hungarian Academy of Sciences, Institute of History. 1994. ISBN .
- Gavrilović, Slavko. Serbs in Hungary, Slavonia and Croatia in struggles against the Turks (15th-18th centuries) // Serbs in European Civilization. Belgrade: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. 1993. 41–54. ISBN .
- Fodor, Pál; Dávid, Géza, redaktorlar Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leiden: BRILL. 2000. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serqi Macaristan kralligi mac keleti Magyar Kiralysag 1526 ci ilde Mohac doyusunden sonra parcalanmis Macaristan kralliginin serq hissesinde yaranmis musteqil dovlet qurumu Kralliq Habsburqlarin nezaretinde olan Qerbi Macaristan ve Osmanlilarin tesiri altinda olan erazilerle muqayisede musteqil lakin deyisken xarici tesirlere aciq siyasi qurulus idi 1570 ci ilde Serqi Macaristan kralligi Transilvaniya knyazligina cevrilmisdir Serqi Macaristan kralligiGerb 11 noyabr 1526 16 avqust 1570Paytaxt Buda Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMohac doyusu ve parcalanma 1526 1526 ci ilde Osmanli sultani I Suleymanin rehberliyi ile bas tutan Mohac doyusunde Macar krali II Layos helak olmusdur ve bu Macaristan kralliginin parcalanmasina sebeb olmusdur Bu hadiseden sonra Macar taxt tacina iki iddiaci meydana cixmisdir Habsburqlardan I Ferdinand ve mac Janos Zapolya Zapolya Yanosun hakimiyyeti 1526 ci ilde Zapolya Yanos Macar zadeganlarinin bir hissesi terefinden kral elan olunmusdur Lakin Ferdinand da ozunu kral elan etmis ve bu vetendas muharibesine sebeb olmusdur Zapolya 1529 cu ilde Osmanli sultani I Suleymanla ittifaqa girerek onun vassali kimi taninmisdir Bunun neticesinde Serqi Macaristan kralligi Osmanli tesirine dusmusdur lakin formal musteqilliyini saxlamisdir Siyasi qurulus ve idareetmeSerqi Macaristan kralligi formal olaraq musteqil bir dovlet idi lakin realliqda Osmanli imperiyasina vassal kimi bagli idi Sultan I Suleyman Zapolyanin kral titulunu taniyaraq ona herbi ve siyasi destek vermisdir Dovletin daxili idareetmesi Macaristan enenelerine esaslanirdi Yanos Zapolya oz paytaxtini evvelce Buda daha sonra ise Debretsen ve diger seherlere kocurdu Lakin en sabit merkez Gyulafehervar indiki Ruminiyanin Alba Iulia seheri idi Serqi Macaristan Kralligi indiki Macaristanin serq hissesini Transilvaniya bolgesini ve etraf erazileri ehate edirdi Serhedler siyasi deyisikliklere gore tez tez deyisirdi Dovlet qerbde Habsburqlarin nezaretinde olan erazilerle cenubda ise Osmanli vilayetleri ile hemserhed idi Osmanli ile munasibetler Osmanli imperiyasi Yanos Zapolya Macaristan taxtina cixmasini destekleyerek Serqi Macaristan kralligini oz maraqlari cercivesinde qoruyurdu 1538 ci ilde Osmanlilarin istiraki ile Yanos ve Ferdinand arasinda Vardyar muqavilesi imzalanmisdir Bu muqavileye esasen Yanos olumunden sonra Macaristan torpaqlari Ferdinandin nezaretine kecmeli idi Lakin Yanos 1540 ci ilde ogul varisi oldugu ucun siyasi veziyyet yeniden gerginlesmisdir Zapolya sulalesinin son numayendesi olan II Yanos 1570 ci ilde Speyer muqavilesini imzalayaraq Macaristan krali titulundan imtina etmis ve bunun evezine ozunu Transilvaniya ve Macaristanin Serqi bolgelerinin knyazi elan etmisdir Belelikle Serqi Macaristan kralligi resmi olaraq fealiyyetini dayandirmisdir ve onun yerinde Osmanli vassalligi olan Transilvaniya knyazligi yaranmisdir EhemiyyetiSerqi Macaristan kralligi Macaristan taxt tacinin Osmanli ve Habsburq tesirleri arasinda parcalanmasinin simvoludur Bu dovletin yaranmasi ve fealiyyeti sonraki Transilvaniya knyazliginin siyasi ve medeni esasini teskil etmisdir O hemcinin Osmanlilarin Orta Avropada tesir dairesini genislendirmesi baximindan muhum rol oynamisdir IstinadlarBela Kopeczi History of Transylvania Volume 2 Social Science Monographs 2001 p 593 Robert John Weston Evans T V Thomas Crown Church and Estates Central European politics in the sixteenth and seventeenth centuries Macmillan 1991 pp 80 81 Ivan Boldizsar NHQ the new Hungarian quarterly Volume 22 Issue 1 Lapkiado Pub House 1981 p 64 Istvan Keul Early modern religious communities in East Central Europe ethnic diversity denominational plurality and corporative politics in the principality of Transylvania 1526 1691 BRILL 2009 pp 40 61 Laszlo Makkai Andras Mocsy Bela Kopeczi History Of Transylvania Volume I From the Beginnings to 1606 Distributed by Columbia University Press New York 2001 East European Monographs No DLXXXI Miklos Molnar A Concise History of Hungary Cambridge University Press 2001 04 30 seh 91 ISBN 9780521661423 Istifade tarixi 2012 08 15 The Reformed Church Review Reformed Church in the United States Publication Board 1906 Istifade tarixi 2012 08 15 Oksana Buranbaeva Vanja Mladineo Culture and Customs of Hungary ABC CLIO 2011 p 44 A Country Study Hungary Federal Research Division Library of Congress Istifade tarixi 11 January 2009 Barta Gabor The Emergence of the Principality and its First Crises 1526 1606 Kopeczi Bela Barta Gabor Bona Istvan Makkai Laszlo Szasz Zoltan Borus Judit redaktorlar History of Transylvania Akademiai Kiado 1994 247 300 David Geza Fodor Pal redaktorlar Hungarian Ottoman Military and Diplomatic Relations in the Age of Suleyman the Magnificent Budapest Lorand Eotvos University Hungarian Academy of Sciences Institute of History 1994 ISBN 9789638312310 Gavrilovic Slavko Serbs in Hungary Slavonia and Croatia in struggles against the Turks 15th 18th centuries Serbs in European Civilization Belgrade Nova Serbian Academy of Sciences and Arts Institute for Balkan Studies 1993 41 54 ISBN 9788675830153 Fodor Pal David Geza redaktorlar Ottomans Hungarians and Habsburgs in Central Europe The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest Leiden BRILL 2000 ISBN 9004119078 Macaristan portali