Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərəfəddin Əli Yəzdi (XV əsr, Yəzd – 1454, Yəzd) – tarixçi, Əmir Teymurun yürüşlərindən bəhs edən "Zəfərnamə" əsərinin müəllifi.
| Şərəfəddin Əli Yəzdi | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XV əsr |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1454 |
| Vəfat yeri |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şərəfəddin Əli Yəzdi Yəzd şəhəri yaxınlığında anadan olmuşdur. Təvəllüd ili bilinmir. Vəfatı 1454-cü ildir. Bir müddət Heratda Sultan Şahruxun, sonra isə Farsda İbrahim sultanın yanında xidmət etmişdir. O, poeziya, fəlsəfə, astronomiya sahəsində geniş biliyə malik idi, "Şərəf" təxəllüsü ilə şeirlər yazırdı. Sultan Şahruğun göstərişi ilə isə Moğolustanın gənc xanı Yunus xanın müəllimi olub. Yunus xan 1428/1429-cu ildə Uluq bəyin yürüşləri zamanı əsir götürülmüşdür. Şərəfəddin Əli Yəzdi bir müddət Yəzddə Yunus xan ilə birlikdə yaşamış, onun təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmuş, öz biliyini onunla bölüşmüşdür. Yunus xan gələcəkdə Hindistanı fəth edəcək Zahir əd-din Məhəmməd Baburun ana babası oldu. Bu sülalə – Böyük moğollar, üç əsr Hindistanda hökmranlıq etdi.
Amma Şərəfəddin Əli Yəzdinin ən böyük işi "Zəfərnama"ni yazması idi. O, 1419-cu ildə Fars hakimi İbrahim sultanın (Əmir Teymurun oğul nəvəsi və Sultan Şahruxun oğlu) sarayında xidmət edərkən İbrahim sultan ona Əmir Teymur haqqında məxsusi kitab yazmaq tapşırığı vermişdir. İbrahim sultan lazım olan bütün sənəd və yazılı materialları bir yerə toplatdırmaqla yanaşı, bəzi hadisələrin sağ qalmış iştirakçılarını da sarayına dəvət edib onların şəhadətlərini də yazıya köçürtdürmüş və bütün işi ümumiləşdirməyi, yəni lazım olan əsəri tərtib etməyi Şərəfəddin Əli Yəzdinin öhdəsinə buraxmışdı. Kitabın yazılma prosesində hansısa hadisənin təsvir edilməci zamanı nəsə mübahisəli bir şey olsa idi, İbrahim sultan təcili surətdə böyük şəhərlərə çaparlar göndərib həmin məsələni dəqiqləşdirmək üçün Əmir Teymurun başqa zamandaşlarının da köməyindən faydalanar və həm də yazdırdığı kitab üçün əlavə məlumat toplatdırarmış. "Zəfərnamə"dəki bəzi şərhlər isə Şərəfəddin Əli Yəzdinin şəxsi müşahidələrinə əsaslanmışdır. Əsər 1424/25 (– h. 828) ci ildə tamamlansa da, müəllif tərəfindən redaktəsi sonrakı üç il ərzində davam etdirilmişdir.
Şərəfəddin Əli Yəzdi sözgedən əsəri üç məqalədən – yəni üç cilddən ibarət olmasını planlaşdırmışdı; I cild – Əmir Teymura, II cild – Sultan Şahruxa, III cild isə – İbrahim sultan haqqında olmalı idi. Fəqət, sonrakı iki cild müəllif tərəfindən ya yazılmamış, ya da, yazılsa da onların orijinalları kimi, surətlərindən də heç biri zəmanəmizədək gəlib çatmamışdır.
"Zəfərnamə" 1887 və 1888-ci illərdə, 1-ci və 2-ci hissələr olmaqla Kəlküttədə, daha sonra – 1958-ci ildə, Tehranda çap olunmuşdur. Lakin bu nəşrlər zamanı istifadə edilmiş əlyazma nüsxələrinin heç birində əsərin ümumi həcminin beşdən birini təşkil edən "Müqəddimə" olmadığına görə, təbii ki həmin hissə də çap edilməmişdir. "Zəfərnamə"nin başqa bir və daha mükəmməl nüsxəsinin faksimelisinin – Özbəkistan EA Şərqşünaslıq İnstitutundakı 4472 şifrə altında saxlanılan əlyazmanın 1972-ci il Daşkənd nəşrində (Ə. Urunbayev tərəfindən çapa hazırlanıb) isə söz gedən çatışmazlıq aradan qaldırılmışdır.
Elə həmin nəşr əsasında da tarix elmləri doktoru Vaqif Piriyev "Zəfərnamə"dən Azərbaycana aid və digər bəzi maraqlı çıxarışlar edərək, onları dilimizə çevirmiş və bunlar 1996-cı ildə Bakıda kitabça şəklində nəşr olunmuşdur.
2008-ci ildə Daşkənddə "Zəfərnamə"nin rusca tərcüməsi nəşr olunmuşdur.
İstinadlar
- https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11100359z.
- "Шараф ад-Дин Али Йазди. Зафар-наме. Книга побед амира Темура. Ташкент. Изд-во журнала "SAN'AT". 2008". 2011-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-24.
İstifad edilən mənbələr
- Шараф ад-Дин Али Йазди. Зафар-наме. Книга побед амира Темура. Ташкент. Изд-во журнала "SAN'AT". 2008 (Предисловие)
- شرف الدين على يزدى، ١٩٧٢، Шарафуддин Али Яздий (1972)
- Vaqif Piriyev, Bakı-1996.
- Aydın Məmmədov. Şərəfəddin Əli Yəzdinin "Zəfərnamə" əsərində Şəki haqqında məlumatlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serefeddin Eli Yezdi XV esr Yezd 1454 Yezd tarixci Emir Teymurun yuruslerinden behs eden Zefername eserinin muellifi Serefeddin Eli YezdiDogum tarixi XV esrDogum yeri Yezd Merkez bexsi d Yezd sehristani Yezd ostani IranVefat tarixi 1454Vefat yeri Yezd Merkez bexsi d Yezd sehristani Yezd ostani Iran Vikianbarda elaqeli mediafayllar Serefeddin Eli Yezdi Yezd seheri yaxinliginda anadan olmusdur Tevellud ili bilinmir Vefati 1454 cu ildir Bir muddet Heratda Sultan Sahruxun sonra ise Farsda Ibrahim sultanin yaninda xidmet etmisdir O poeziya felsefe astronomiya sahesinde genis biliye malik idi Seref texellusu ile seirler yazirdi Sultan Sahrugun gosterisi ile ise Mogolustanin genc xani Yunus xanin muellimi olub Yunus xan 1428 1429 cu ilde Uluq beyin yurusleri zamani esir goturulmusdur Serefeddin Eli Yezdi bir muddet Yezdde Yunus xan ile birlikde yasamis onun telim terbiyesi ile mesgul olmus oz biliyini onunla bolusmusdur Yunus xan gelecekde Hindistani feth edecek Zahir ed din Mehemmed Baburun ana babasi oldu Bu sulale Boyuk mogollar uc esr Hindistanda hokmranliq etdi Amma Serefeddin Eli Yezdinin en boyuk isi Zefernama ni yazmasi idi O 1419 cu ilde Fars hakimi Ibrahim sultanin Emir Teymurun ogul nevesi ve Sultan Sahruxun oglu sarayinda xidmet ederken Ibrahim sultan ona Emir Teymur haqqinda mexsusi kitab yazmaq tapsirigi vermisdir Ibrahim sultan lazim olan butun sened ve yazili materiallari bir yere toplatdirmaqla yanasi bezi hadiselerin sag qalmis istirakcilarini da sarayina devet edib onlarin sehadetlerini de yaziya kocurtdurmus ve butun isi umumilesdirmeyi yeni lazim olan eseri tertib etmeyi Serefeddin Eli Yezdinin ohdesine buraxmisdi Kitabin yazilma prosesinde hansisa hadisenin tesvir edilmeci zamani nese mubahiseli bir sey olsa idi Ibrahim sultan tecili suretde boyuk seherlere caparlar gonderib hemin meseleni deqiqlesdirmek ucun Emir Teymurun basqa zamandaslarinin da komeyinden faydalanar ve hem de yazdirdigi kitab ucun elave melumat toplatdirarmis Zefername deki bezi serhler ise Serefeddin Eli Yezdinin sexsi musahidelerine esaslanmisdir Eser 1424 25 h 828 ci ilde tamamlansa da muellif terefinden redaktesi sonraki uc il erzinde davam etdirilmisdir Serefeddin Eli Yezdi sozgeden eseri uc meqaleden yeni uc cildden ibaret olmasini planlasdirmisdi I cild Emir Teymura II cild Sultan Sahruxa III cild ise Ibrahim sultan haqqinda olmali idi Feqet sonraki iki cild muellif terefinden ya yazilmamis ya da yazilsa da onlarin orijinallari kimi suretlerinden de hec biri zemanemizedek gelib catmamisdir Zefername 1887 ve 1888 ci illerde 1 ci ve 2 ci hisseler olmaqla Kelkuttede daha sonra 1958 ci ilde Tehranda cap olunmusdur Lakin bu nesrler zamani istifade edilmis elyazma nusxelerinin hec birinde eserin umumi hecminin besden birini teskil eden Muqeddime olmadigina gore tebii ki hemin hisse de cap edilmemisdir Zefername nin basqa bir ve daha mukemmel nusxesinin faksimelisinin Ozbekistan EA Serqsunasliq Institutundaki 4472 sifre altinda saxlanilan elyazmanin 1972 ci il Daskend nesrinde E Urunbayev terefinden capa hazirlanib ise soz geden catismazliq aradan qaldirilmisdir Ele hemin nesr esasinda da tarix elmleri doktoru Vaqif Piriyev Zefername den Azerbaycana aid ve diger bezi maraqli cixarislar ederek onlari dilimize cevirmis ve bunlar 1996 ci ilde Bakida kitabca seklinde nesr olunmusdur 2008 ci ilde Daskendde Zefername nin rusca tercumesi nesr olunmusdur Istinadlarhttps catalogue bnf fr ark 12148 cb11100359z Sharaf ad Din Ali Jazdi Zafar name Kniga pobed amira Temura Tashkent Izd vo zhurnala SAN AT 2008 2011 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 02 24 Istifad edilen menbelerSharaf ad Din Ali Jazdi Zafar name Kniga pobed amira Temura Tashkent Izd vo zhurnala SAN AT 2008 Predislovie شرف الدين على يزدى ١٩٧٢ Sharafuddin Ali Yazdij 1972 Vaqif Piriyev Baki 1996 Aydin Memmedov Serefeddin Eli Yezdinin Zefername eserinde Seki haqqinda melumatlar