Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə artırılmasına ehtiyac var. (fevral 2023) |
Bu məqalə . |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qabus Şəms əl — Məali (X əsr – 1012, Qorqan)— Ziyarilərin hökmdarlarından biri.
| Qabus Şəms əl-Məali | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | X əsr |
| Vəfat tarixi | 1012 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, monarx |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Onun hakimiyyət illəri 978–1012-ci illəri əhatə edir . Onun atası Vuşmagir (935–967) Samanilər dövlətindən vassal asılılığını qəbul etmişdir . 967-ci ildə Vuşmagirin ölümündən sonra hakimiyyətə böyük oğlu Bisitun gəlmişdir . Bisitun dövləti 978-ci ilə qədər idarə etmişdir . Onun ölümündən sonra hakimiyyətə özündən yaşca kiçik olan qardaşı Qabus Şəms əl — Məali gəlmişdir . Bacarıqlı sərkərdə , çevik siyasətçi , mahir diplomat və dövlət xadimi olan Qabus Şəms əl — Məali əsas diqqəti Ziyarilər dövlətinin iqtisadi inkişafına və tam müstəqillik əldə etməsinə yönəltmişdir . Qabus Şəms əl — Məali Samanilər dövlətinin hökmdarlarının vassalı sayılsa da , fürsət düşdükcə onlara qarşı çıxırdı . Qabus Şəms əl — Məali Ziyarilər dövlətinin gəlirlə-rini artırmaq məqsədi ilə kənd təsərrüfatını , sənətkarlığı və ticarəti canlandırırdı . Eyni zamanda Samanilər dövlətinin hökmdarı II Nuha (976–997) Ziyarilər dövlətinin ərazisində təbii fəlakətlərin baş verdiyini yazan Qabus Şəms əl — Məali ödədiyi xəracı ixtisara saldırır . Onun əmri ilə çayların qarşısını kəsib , suyu əkin sahələrinə yö-nəltmək üçün bəndlər ucaldılıb , kanallar çəkilmişdi . İbn əl — Əsirin qeydlərindən məlum olur ki , 979-cu ildə Cənubi Azərbaycanın və İraqın müxtəlif yerlərində dağın-tılara və insan tələfatına səbəb olan zəlzələlər baş vermişdir . Qabus Şəms əl — Məali dağıntı olan yerlərdə əhalini bir il müddətinə vergidən azad etmişdir . O , əyalət hakimlərinin üzərinə ciddi nəzarət qoyaraq məmurların özbaşınalıqlarının qarşısını ala bilmişdir . Ziyarilər dövlətinin güclənməsindən qorxuya düşən Samanilər dövləti-nin hökmdarı II Nuh Ziyarilər dövlətinin ərazisinə hücum etdi . 983-cü ildə Ziyarilər dövlətinin paytaxtı Deyləm şəhərinin yaxınlığında baş verən həlledici qanlı döyüşdə Samanilər dövlətinin hökmdarı II Nuh Qabus Şəms əl — Məalini məğlubiyyətə uğratdı . Nəticədə , II Nuh Deyləm şəhərini ələ keçirdi və Qabus Şəms əl — Məalini Ziyarilər dövlətinin ərazisindən qovdu . II Nuh öz nümayəndəsini Ziyarilər dövlətinin taxtında otuzduraraq Orta Asiyaya qayıtdı . Bundan xəbər tutan Qabus Şəms əl — Məali elə həmin ildə böyük bir ordu ilə Ziyarilər dövlətinin ərazisinə daxil oldu . O , 983-cü ildə Ziyarilər dövlətinin paytaxtı Deyləm şəhərini ələ keçirərək Samanilər dövlətinin hökmdarı II Nuhun nümayəndəsini Ziyarilər dövlətinin ərazisindən qovdu . Nəticədə , Qabus Şəms əl — Məali öz hakimiyyətini Ziyarilər dövlətinin ərazisində yenidən bərpa etdi . Qabus Şəms əl — Məalinin hakimiyyətdə olduğu dövrdə , yəni 983-cü ildə baş vermiş hadisələrdən biri də göydə nəhəng quyruqlu ulduzun — kometanın görünüb , əhalini qorxutması idi . Bunu nəzərə alan Qabus Şəms əl — Məali 984-cü ildə Deyləmdə rəsətxana tikdirmişdir . Bu rəsətxanada dünyanın bir çox alimləri fəaliyyət göstərirdi . Ədəbiyyat və incəsənət həvəskarı olan Qabus Şəms əl — Məali öz sarayında kitabxana yaratmışdı . Bundan başqa o , tez — tez şairləri sarayına dəvət edib poeziya məclisləri düzəldirdi . Tarixdən məlumdur ki , Qabus Şəms əl — Məalinin özü də gözəl qəzəllər yazmışdır . O , həmçinin məşhur " Qabusnamə " əsərinin də müəllifidir . O , bu əsəri 1002-ci ildə yazmışdır . 999-cu ildə Samanilər dözləti süquta uğradıqdan sonra Qabus Şəms əl — Məali Qəznəlilər dövlətinin hökmdarı Sultan Mahmuddan vassal ası-lılığı qəbul etdi . Ziyarilər dövlətinin daha da qüvvətlənməsindən qorxuya düşən Qəznəli hökmdarı Sultan Mahmud 1012-ci ildə Deyləmdə qiyam təşkil edir . Məhz həmin ildə baş vermiş qiyam nəticəsində Qabus Şəms əl — Məali qətlə yetirilir . Onun ölümündən sonra Ziyarilər dövləti tənəzzülə uğramağa başladı . Nəhayət Ziyarilər dövləti 1090-cı ildə süqut etdi .
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede daxili kecidlerin artirilmasina ehtiyac var Lutfen meqalelerin elaqelendirilmesine komek etmek ucun movzuya uygun basqa sehifelere daxili kecidler elave etmekle bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin fevral 2023 Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qabus Sems el Meali X esr 1012 Qorqan Ziyarilerin hokmdarlarindan biri Qabus Sems el MealiSexsi melumatlarDogum tarixi X esrVefat tarixi 1012Vefat yeri Qorqan Qorqan sehristani Gulustan ostani IranDefn yeri Gunbedkavus d Fealiyyeti sair monarx Vikianbarda elaqeli mediafayllar Onun hakimiyyet illeri 978 1012 ci illeri ehate edir Onun atasi Vusmagir 935 967 Samaniler dovletinden vassal asililigini qebul etmisdir 967 ci ilde Vusmagirin olumunden sonra hakimiyyete boyuk oglu Bisitun gelmisdir Bisitun dovleti 978 ci ile qeder idare etmisdir Onun olumunden sonra hakimiyyete ozunden yasca kicik olan qardasi Qabus Sems el Meali gelmisdir Bacariqli serkerde cevik siyasetci mahir diplomat ve dovlet xadimi olan Qabus Sems el Meali esas diqqeti Ziyariler dovletinin iqtisadi inkisafina ve tam musteqillik elde etmesine yoneltmisdir Qabus Sems el Meali Samaniler dovletinin hokmdarlarinin vassali sayilsa da furset dusdukce onlara qarsi cixirdi Qabus Sems el Meali Ziyariler dovletinin gelirle rini artirmaq meqsedi ile kend teserrufatini senetkarligi ve ticareti canlandirirdi Eyni zamanda Samaniler dovletinin hokmdari II Nuha 976 997 Ziyariler dovletinin erazisinde tebii felaketlerin bas verdiyini yazan Qabus Sems el Meali odediyi xeraci ixtisara saldirir Onun emri ile caylarin qarsisini kesib suyu ekin sahelerine yo neltmek ucun bendler ucaldilib kanallar cekilmisdi Ibn el Esirin qeydlerinden melum olur ki 979 cu ilde Cenubi Azerbaycanin ve Iraqin muxtelif yerlerinde dagin tilara ve insan telefatina sebeb olan zelzeleler bas vermisdir Qabus Sems el Meali daginti olan yerlerde ehalini bir il muddetine vergiden azad etmisdir O eyalet hakimlerinin uzerine ciddi nezaret qoyaraq memurlarin ozbasinaliqlarinin qarsisini ala bilmisdir Ziyariler dovletinin guclenmesinden qorxuya dusen Samaniler dovleti nin hokmdari II Nuh Ziyariler dovletinin erazisine hucum etdi 983 cu ilde Ziyariler dovletinin paytaxti Deylem seherinin yaxinliginda bas veren helledici qanli doyusde Samaniler dovletinin hokmdari II Nuh Qabus Sems el Mealini meglubiyyete ugratdi Neticede II Nuh Deylem seherini ele kecirdi ve Qabus Sems el Mealini Ziyariler dovletinin erazisinden qovdu II Nuh oz numayendesini Ziyariler dovletinin taxtinda otuzduraraq Orta Asiyaya qayitdi Bundan xeber tutan Qabus Sems el Meali ele hemin ilde boyuk bir ordu ile Ziyariler dovletinin erazisine daxil oldu O 983 cu ilde Ziyariler dovletinin paytaxti Deylem seherini ele kecirerek Samaniler dovletinin hokmdari II Nuhun numayendesini Ziyariler dovletinin erazisinden qovdu Neticede Qabus Sems el Meali oz hakimiyyetini Ziyariler dovletinin erazisinde yeniden berpa etdi Qabus Sems el Mealinin hakimiyyetde oldugu dovrde yeni 983 cu ilde bas vermis hadiselerden biri de goyde neheng quyruqlu ulduzun kometanin gorunub ehalini qorxutmasi idi Bunu nezere alan Qabus Sems el Meali 984 cu ilde Deylemde resetxana tikdirmisdir Bu resetxanada dunyanin bir cox alimleri fealiyyet gosterirdi Edebiyyat ve incesenet heveskari olan Qabus Sems el Meali oz sarayinda kitabxana yaratmisdi Bundan basqa o tez tez sairleri sarayina devet edib poeziya meclisleri duzeldirdi Tarixden melumdur ki Qabus Sems el Mealinin ozu de gozel qezeller yazmisdir O hemcinin meshur Qabusname eserinin de muellifidir O bu eseri 1002 ci ilde yazmisdir 999 cu ilde Samaniler dozleti suquta ugradiqdan sonra Qabus Sems el Meali Qezneliler dovletinin hokmdari Sultan Mahmuddan vassal asi liligi qebul etdi Ziyariler dovletinin daha da quvvetlenmesinden qorxuya dusen Qezneli hokmdari Sultan Mahmud 1012 ci ilde Deylemde qiyam teskil edir Mehz hemin ilde bas vermis qiyam neticesinde Qabus Sems el Meali qetle yetirilir Onun olumunden sonra Ziyariler dovleti tenezzule ugramaga basladi Nehayet Ziyariler dovleti 1090 ci ilde suqut etdi Hemcinin baxZiyariler xanedaniIstinadlar