Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyx Babı türbəsi — Füzuli rayonu Babı kəndində yerləşən tarixi abidə.
| Şeyx Babı türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Yerləşir | Babı, Füzuli rayonu, Azərbaycan |
| Memar | Əli Məcidəddin |
| Tikilmə tarixi | 1273—1274 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Türbə Füzuli rayonunun Babı kəndindədir. Türbədə Şeyx Babı Yaqubi dəfn olunub. Türbə 1273—1274-cü illərdə memar Əli Məcidəddin tərəfindən tikilib. Türbə səkkiz güşəlidir. Ağ daşdan hörülüb və üstü səkkiz güşəli çatma günbəzlə örtülüb. Şeyx Babı türbəsinin xarici səth bölgülərində Mömünə Xatun türbəsinin təsiri görünür. Xalq arasında "Şıxbaba türbəsi" adıyla tanınan bu abidə Füzuli rayonunun Babı kəndinin yaxınlığında salınmış qəbiristanlıqdadır. Rəvayətə görə, Şeyxin cənazəsi daş qutuda, türbənin cənub pəncərəsi önündə dəfn olunmuşdur. Məqbərədəki kitabənin oxunuşuna nail olan ilk rus alimi N. Xanıkov deyib ki, Şeyx Babı Yaqub türbəsi 1271—1272-ci illərdə Məşədi Babı Yaqub ibn Saadın əmri ilə tikilib. Kitabədəki yazılar ərəb dilində olduğundan, tərcümə edilib. Məşədixanım Nemətin tərcüməsindən müəyyən olunub ki, bu müqəddəs türbənin zahid, kamil Şeyx Babı Yaqub ibn İsmayıl Qur Xər üçün tikilməsinə Hicri təqvimi ilə 672-ci ildə (Miladi 1273—1274-cü illər) əmr verilib. Məzarın sinədaşı üzərindəki yazılar tərcümə edilib. Orada yazılıb ki;
 | "Bu müqəddəs türbə Zahid, Kamal, Şeyx Babı Yaqub ibn İsmayıl Qur Xər üçün tikilib." |  |
Tarixi
Məzarın sinədaşında Şeyx Babı Yaqubun İsmayıl, Qur Xər oğlu kimi göstərilməsi onun İsmaililər hərəkatı ilə bağlı olmasını bildirir. Türbə ilə bağlı digər araşdırmalarda da faktların üst-üstə düşdüyü məlum olur.
Qədim dövrlərdə müxtəlif ölkələrdən xanəgahı ziyarətə gələrmişlər. Bu da onu sübut edir ki, xanəgahda dəfn olunan Məşədi Babı ibn Yaqub müqəddəs insan olmuşdur. Kitabədə yazılanlar göstərir ki, xanəgahı XIX əsrin əvvəllərində Kərbəlayi Nasir təmir etdirmişdir. Təbii ki, bu işdə ona kömək edənlər də olmuşdur. İbrahim Mehdiyev, Qürbətəli Niftəliyev, Əziz İsmayılov, Niyaz Quliyev, Hacı Oruc, Hacı Məmməd, Məşədi Səməd, Məşədi Eyvaz və başqaları köməklərini əsirgəməmişlər.
Vəziyyəti
Türbə kompleksindən 1 türbə və zədələnmiş bir minarə qalıb.
Abidə 29 sentyabr 2020-ci il tarixində Qarabağda baş verən döyüşlər zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin törətdiyi genişmiqyaslı təxribatlar nəticəsində ciddi şəkildə zədələnmişdir.
Məqbərə
Xanəgahın yeraltı yolları, həmçinin həmin minarələrdən biri ciddi zədələnmiş halda qalmaqdadır. Minarələrə bitişik halda tikilmiş məscidin divarlarının qalınlığı heyrətləndiricidir. Xanəgahda müxtəlif təyinatlı hücrələrin olması məqbərənin həm də yadelli düşmənlərə qarşı mübarizədə qala kimi istifadə olunduğunu sübut edir. Hücrənin əlvan çalarlı daşlarla örtülmüş otaqları göstərir ki, vaxtilə burada yaşayan insanlar yüksək sənətkarlıq qabiliyyətinə malik olmuşlar. O, Qarabağda çox nüfuzlu sufi şeyxi olub Orta əsrlərdə feodal müharibələri, Iran-Rusiya müharibəsi zamanı dağıntıya məruz qalan abidələrdən biri də yenə bu səkkiz guşəli türbə olub. Indi bu unikal memarlıq abidəsindən ancaq türbə və minarə qalıb. Babı türbəsi ağ daşdan tikilib. Üst hissəsi səkkiz bucaqlı çatma günbəzlə örtülüb. "Ornament bəzəklərinə görə türbənin tikintisində Əcəmi memarlıq məktəbinin təsiri duyulur. Bəzi məlumatlara görə, abidə görkəmli Azərbaycan ilahiyyatçısı, şair, filosof və sərkərdə Şeyx Babı Yaqubun şərəfinə ucaldılıb. Bəlkə də, elə bu səbəbdən el arasında bəzən ona Şıxbaba türbəsi də deyilir". (Nazim Tapdıqoğlu)
Bu tarixi memarlıq abidəsinin tədqiqi ilə XIX–XX əsrlərdə bir çox rus alimləri də məşğul olub. Orta əsrlər dövrünün məşhur araşdırıcısı A.Brozqula və akademik T.Roskovski öz tədqiqatlarında Şeyx Babı Yaqub türbəsinin XII əsrə aid olduğunu göstəriblər. Daha sonra rus tədqiqatçılarından professor V.Kraçkovskaya da bu türbə ilə bağlı araşdırma aparıb və onun XIII əsrə aid olduğunu təsdiqləyib. 1930-cu illərdə şərqşünas alim M.Xanikov da Babı türbəsini tədqiq edib.
Tarixi araşadırmalar
XX əsrin ikinci yarısında rus tarixçiləri ilə bərabər, Azərbaycan alimləri də (Ə.Salamzadə, Ş.Fətullayev, M.Nemət, K.Məmmədzadə) Şeyx Babı Yaqub türbəsinin tədqiqilə bağlı maraqlı araşdırmalar aparıblar. Onların da elmi qənaətinə görə, türbə Naxçıvan (Əcəmi) memarlıq məktəbinin üslubunda inşa edilib. Babının qədim kəhrizləri, tarixi abidələri göstərir ki, hələ lap qədim zamanlardan burada bizim əcdadlarımız yaşamışlar. Mənbələr göstərir ki, Şeyx Babı Yaqubun çoxlu sayda müridləri olub. Onlar Qarabağda, Azərbaycanın digər bölgələrində fəaliyyət göstəriblər. Hətta Şeyx Babı Yaqub öləndən sonra belə, onlar bu ərazilərdə fəaliyyətlərini davam etdiriblər. Bu fikri Azərbaycanın bir çox bölgələrində aparılan arxeoloji və tarixi araşdırmalar zamanı bu tipli qəbirüstü abidələrdə aşkar edilən yazılar təsdiq edib. Belə güman edilib ki, Şeyx Babı Yaqub orta əsrlərdə Qarabağda çox nüfuzlu və hörmətli sufi şeyxi olub.
Arxeoloji qazıntılar
Arxeoloji qazıntılar yeni faktlara işıq salır. Tarixçi Fəzullah Rəşidəddin "Cami ət-təvarix" əsərində bildirir ki, şeyx Babı Yaqub XIII yüzillikdə yaşayıb. Dövrünün böyük alimi və təriqət mürşidi olub. Elxanlı sultanları ona daim hörmətlə yanaşıblar. O, bu dövlətin ictimai-siyasi həyatında önəmli rol oynayıb. Ölkədə taxt-tac qazanmaq istəyən feodallar birinci onunla siyasi birliyə daxil olarmış. Arxeoloji araşdırmalar zamanı bu türbənin yanında qədim hamam xarabalığı da aşkar olunub. Onu da deyək ki, ta qədim zamanlardan yerli kənd əhalisi arasında bir fikir dolaşıb:
| | “Bu türbədən qonşu Əhmədalılar kəndinə və İrana yeraltı yol olub. | |
| | “Ta qədimdən kənddə dolaşan bu fikirlə bağlı qəbiristanlığa getdim. Gördüm ki, bu yollar var. Amma burada əsaslı arxeoloji qazıntılar aparılmadığından yolların istiqamətini müəyyən etmək çətindir.” (Nazim Tapdıqoğlu). | |
Yaxın zamanlarda Babı kəndinin ərazisində orta əsrlər Qarabağına aid iri yaşayış məskəni aşkarlanıb. Buradakı böyük xanəgahda XVIII əsrə aid məscid, hamam kompleksi, hücrələrin qalıqları var: "Həmin ərazidən 3 km. məsafədə "Nağara təpəsi" deyilən ərazidə antik və ilk orta əsrlərə aid yaşayış yeri də aşkarlanıb. Kürdmahmudlu kəndində isə yeraltı sərdabə aşkara çıxarılıb. Bu ərazi orta əsrlər Qarabağına aid ən böyük tapıntıdır". XIII əsrə aid Şeyx Babı Yaqub xanəgahında aparılan qazıntılardan sonra abidənin yaxınlığında həyata keçirilən növbəti arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində daha bir türbənin qalıqları və xanəgahın mühafizə divarları torpaq qatının altından çıxarılıb. Onun sözlərinə görə, tapıntılar Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin "Azərbərpa" Elimi-Tədqiqat Layihə İnstitutunun mütəxəssislərinə təhvil verilsə də, onun mühafizəsi normal şəkildə təşkil edilməyib. Açıq hava şəraitində qalan arxeoloji tapıntıların xüsusi mühafizəyə ehtiyacı var, əks təqdirdə, onu qoruyub saxlamaq mümkün olmayacaq. Şeyx Babı Yaqub xanəgahında torpağın altından çıxarılan tapıntılar rütubətli hava şəraitində qısa müddət ərzində tamamilə sıradan çıxacaq. Şeyx Babı Yaqub türbəsi Şuşa və Xudafərin körpüsündən sonra Qarabağ bölgəsində ən dəyərli və böyük tarixi abidələrdən hesab olunur.
Xarici keçidlər
- XII əsrə aid sənət abidəsi…
- Şeyx Babı Yaqubi türbəsi
Həmçinin bax
İstinadlar
- "XII əsrə aid sənət abidəsi…". 2019-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
- "Mədəniyyət və turizm" (PDF). 2021-08-31 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-08-26.
- "Erməni təxribatı nəticəsində Şeyx Babı türbəsinə ciddi ziyan dəyib". apa.az (az.). 29 sentyabr 2020. 29 sentyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 sentyabr 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sixbaba deqiqlesdirme Seyx Babi turbesi Fuzuli rayonu Babi kendinde yerlesen tarixi abide Seyx Babi turbesi39 28 46 sm e 47 22 43 s u Olke AzerbaycanYerlesir Babi Fuzuli rayonu AzerbaycanMemar Eli MecideddinTikilme tarixi 1273 1274EhemiyyetiOlke ehemiyyetliSeyx Babi turbesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHaqqindaTurbe Fuzuli rayonunun Babi kendindedir Turbede Seyx Babi Yaqubi defn olunub Turbe 1273 1274 cu illerde memar Eli Mecideddin terefinden tikilib Turbe sekkiz guselidir Ag dasdan horulub ve ustu sekkiz guseli catma gunbezle ortulub Seyx Babi turbesinin xarici seth bolgulerinde Momune Xatun turbesinin tesiri gorunur Xalq arasinda Sixbaba turbesi adiyla taninan bu abide Fuzuli rayonunun Babi kendinin yaxinliginda salinmis qebiristanliqdadir Revayete gore Seyxin cenazesi das qutuda turbenin cenub penceresi onunde defn olunmusdur Meqberedeki kitabenin oxunusuna nail olan ilk rus alimi N Xanikov deyib ki Seyx Babi Yaqub turbesi 1271 1272 ci illerde Mesedi Babi Yaqub ibn Saadin emri ile tikilib Kitabedeki yazilar ereb dilinde oldugundan tercume edilib Mesedixanim Nemetin tercumesinden mueyyen olunub ki bu muqeddes turbenin zahid kamil Seyx Babi Yaqub ibn Ismayil Qur Xer ucun tikilmesine Hicri teqvimi ile 672 ci ilde Miladi 1273 1274 cu iller emr verilib Mezarin sinedasi uzerindeki yazilar tercume edilib Orada yazilib ki Bu muqeddes turbe Zahid Kamal Seyx Babi Yaqub ibn Ismayil Qur Xer ucun tikilib TarixiMezarin sinedasinda Seyx Babi Yaqubun Ismayil Qur Xer oglu kimi gosterilmesi onun Ismaililer herekati ile bagli olmasini bildirir Turbe ile bagli diger arasdirmalarda da faktlarin ust uste dusduyu melum olur Seyx Babi turbesinin plani Qedim dovrlerde muxtelif olkelerden xanegahi ziyarete gelermisler Bu da onu subut edir ki xanegahda defn olunan Mesedi Babi ibn Yaqub muqeddes insan olmusdur Kitabede yazilanlar gosterir ki xanegahi XIX esrin evvellerinde Kerbelayi Nasir temir etdirmisdir Tebii ki bu isde ona komek edenler de olmusdur Ibrahim Mehdiyev Qurbeteli Nifteliyev Eziz Ismayilov Niyaz Quliyev Haci Oruc Haci Memmed Mesedi Semed Mesedi Eyvaz ve basqalari komeklerini esirgememisler VeziyyetiTurbe kompleksinden 1 turbe ve zedelenmis bir minare qalib Abide 29 sentyabr 2020 ci il tarixinde Qarabagda bas veren doyusler zamani Ermenistan Silahli Quvvelerinin toretdiyi genismiqyasli texribatlar neticesinde ciddi sekilde zedelenmisdir MeqbereXanegahin yeralti yollari hemcinin hemin minarelerden biri ciddi zedelenmis halda qalmaqdadir Minarelere bitisik halda tikilmis mescidin divarlarinin qalinligi heyretlendiricidir Xanegahda muxtelif teyinatli hucrelerin olmasi meqberenin hem de yadelli dusmenlere qarsi mubarizede qala kimi istifade olundugunu subut edir Hucrenin elvan calarli daslarla ortulmus otaqlari gosterir ki vaxtile burada yasayan insanlar yuksek senetkarliq qabiliyyetine malik olmuslar O Qarabagda cox nufuzlu sufi seyxi olub Orta esrlerde feodal muharibeleri Iran Rusiya muharibesi zamani dagintiya meruz qalan abidelerden biri de yene bu sekkiz guseli turbe olub Indi bu unikal memarliq abidesinden ancaq turbe ve minare qalib Babi turbesi ag dasdan tikilib Ust hissesi sekkiz bucaqli catma gunbezle ortulub Ornament bezeklerine gore turbenin tikintisinde Ecemi memarliq mektebinin tesiri duyulur Bezi melumatlara gore abide gorkemli Azerbaycan ilahiyyatcisi sair filosof ve serkerde Seyx Babi Yaqubun serefine ucaldilib Belke de ele bu sebebden el arasinda bezen ona Sixbaba turbesi de deyilir Nazim Tapdiqoglu Seyx Babi turbesinin berpa olunmus gorunusu Bu tarixi memarliq abidesinin tedqiqi ile XIX XX esrlerde bir cox rus alimleri de mesgul olub Orta esrler dovrunun meshur arasdiricisi A Brozqula ve akademik T Roskovski oz tedqiqatlarinda Seyx Babi Yaqub turbesinin XII esre aid oldugunu gosteribler Daha sonra rus tedqiqatcilarindan professor V Krackovskaya da bu turbe ile bagli arasdirma aparib ve onun XIII esre aid oldugunu tesdiqleyib 1930 cu illerde serqsunas alim M Xanikov da Babi turbesini tedqiq edib Tarixi arasadirmalarXX esrin ikinci yarisinda rus tarixcileri ile beraber Azerbaycan alimleri de E Salamzade S Fetullayev M Nemet K Memmedzade Seyx Babi Yaqub turbesinin tedqiqile bagli maraqli arasdirmalar apariblar Onlarin da elmi qenaetine gore turbe Naxcivan Ecemi memarliq mektebinin uslubunda insa edilib Babinin qedim kehrizleri tarixi abideleri gosterir ki hele lap qedim zamanlardan burada bizim ecdadlarimiz yasamislar Menbeler gosterir ki Seyx Babi Yaqubun coxlu sayda muridleri olub Onlar Qarabagda Azerbaycanin diger bolgelerinde fealiyyet gosteribler Hetta Seyx Babi Yaqub olenden sonra bele onlar bu erazilerde fealiyyetlerini davam etdiribler Bu fikri Azerbaycanin bir cox bolgelerinde aparilan arxeoloji ve tarixi arasdirmalar zamani bu tipli qebirustu abidelerde askar edilen yazilar tesdiq edib Bele guman edilib ki Seyx Babi Yaqub orta esrlerde Qarabagda cox nufuzlu ve hormetli sufi seyxi olub Arxeoloji qazintilarArxeoloji qazintilar yeni faktlara isiq salir Tarixci Fezullah Resideddin Cami et tevarix eserinde bildirir ki seyx Babi Yaqub XIII yuzillikde yasayib Dovrunun boyuk alimi ve teriqet mursidi olub Elxanli sultanlari ona daim hormetle yanasiblar O bu dovletin ictimai siyasi heyatinda onemli rol oynayib Olkede taxt tac qazanmaq isteyen feodallar birinci onunla siyasi birliye daxil olarmis Arxeoloji arasdirmalar zamani bu turbenin yaninda qedim hamam xarabaligi da askar olunub Onu da deyek ki ta qedim zamanlardan yerli kend ehalisi arasinda bir fikir dolasib Bu turbeden qonsu Ehmedalilar kendine ve Irana yeralti yol olub Ta qedimden kendde dolasan bu fikirle bagli qebiristanliga getdim Gordum ki bu yollar var Amma burada esasli arxeoloji qazintilar aparilmadigindan yollarin istiqametini mueyyen etmek cetindir Nazim Tapdiqoglu Yaxin zamanlarda Babi kendinin erazisinde orta esrler Qarabagina aid iri yasayis meskeni askarlanib Buradaki boyuk xanegahda XVIII esre aid mescid hamam kompleksi hucrelerin qaliqlari var Hemin eraziden 3 km mesafede Nagara tepesi deyilen erazide antik ve ilk orta esrlere aid yasayis yeri de askarlanib Kurdmahmudlu kendinde ise yeralti serdabe askara cixarilib Bu erazi orta esrler Qarabagina aid en boyuk tapintidir XIII esre aid Seyx Babi Yaqub xanegahinda aparilan qazintilardan sonra abidenin yaxinliginda heyata kecirilen novbeti arxeoloji tedqiqatlar neticesinde daha bir turbenin qaliqlari ve xanegahin muhafize divarlari torpaq qatinin altindan cixarilib Onun sozlerine gore tapintilar Azerbaycan Medeniyyet ve Turizm Nazirliyinin Azerberpa Elimi Tedqiqat Layihe Institutunun mutexessislerine tehvil verilse de onun muhafizesi normal sekilde teskil edilmeyib Aciq hava seraitinde qalan arxeoloji tapintilarin xususi muhafizeye ehtiyaci var eks teqdirde onu qoruyub saxlamaq mumkun olmayacaq Seyx Babi Yaqub xanegahinda torpagin altindan cixarilan tapintilar rutubetli hava seraitinde qisa muddet erzinde tamamile siradan cixacaq Seyx Babi Yaqub turbesi Susa ve Xudaferin korpusunden sonra Qarabag bolgesinde en deyerli ve boyuk tarixi abidelerden hesab olunur Xarici kecidlerXII esre aid senet abidesi Seyx Babi Yaqubi turbesiHemcinin baxFuzuli Turbe BabiIstinadlar XII esre aid senet abidesi 2019 09 15 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 26 Medeniyyet ve turizm PDF 2021 08 31 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 08 26 Ermeni texribati neticesinde Seyx Babi turbesine ciddi ziyan deyib apa az az 29 sentyabr 2020 29 sentyabr 2020 tarixinde Istifade tarixi 29 sentyabr 2020