Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
El-Gölü və ya digər adıyla Şah Gölü — Təbriz şəhərində tarixi milli park və parkın adını daşıdığı böyük süni göl. Bu parkın əsas diqqət çəkən xüsusiyyəti mərkəzində yerləşən sahəsi 210 metr olan süni göldür. Gölün üzərində qayıqlı gəzintilər aparılır. Ətrafında mehmanxana, kafelər və aktiv turizm mərkəzləri inşa edilmişdir. Parkın sahəsi təxminən 137 ha-dır.
| El gölü və ya Şah gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |
|
| Şəhər | Təbriz |
| Yerləşir | Təbriz şəhristanı |
| Aidiyyatı | Qaraqoyunlu, Səfəvi, Qacarlar |
| Tikilmə tarixi | XIV əsr |
| Üslubu | Səfəvi memarlığı[d] |
| Sahəsi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimalogiyası
Eyni adlı məhəllənin adı 1917-ci ildə İranın ilk siyahıyaalınmasında Şah Gölü məhəlləsi olaraq qeyd olunmuşdur və burada 576 sakin yaşayırdı. Lakin 1979-cu ildə baş verən İran İslam İnqilabından sonra park və məhəllənin adı "El Gölü" yəni xalqın gölü adıyla əvəz olundu. Rəsmi sənədlərdə də El Gölü adlnan park İranın Milli abidələrinin siyahıyaalınmasında bu şəkildə qeyd olunmuşur. Tarixçi "Şah Gölü" adındakı şah sözünün başçı mənasında yox, əzəmətli və böyük mənasında işlədilyini irəli sürmüşdür. Digər bir tarixçi Viblerə görə Şah Gölü sözünün mənası hovuzların şahı deməkdir. Göl türkcə böyük hovuz mənasını verir və şah sözü də burada böyüklük, ehtişam kimi başa düşülməlidir.
Tarixi
Parkın salınma tarixi XVIII əsrə, Səfəvilər dövrünə təsadüf edir. Lakin bəzi tarixçilər onun daha əvvəl təxminən XIV əsrdə hələ Qaraqoyunlu dövründə inşa olunduğunu bildirirlər. Bir başqa fikrə görə park Səfəvilər dövründə Hindistanla olan dostluq əlaqələrinin nümunəsi olaraq inşa edilib.
Əvvəllər gölün mərkəzində uçuq sökük birmərtəbəli imarət varidi. Bu imarətin Sultan Yaqub Ağqoyunlu dövründə tikilib, Səfəvilər sülaləsi dövründə genişləndirildiyi ehtimal olunur.
Qacarların hakimiyyəti illərində park Qacar şahzadəsi Qəhraman Mirzə tərəfindən yenidən bərpa edilmiş və bura yeni geniş saray əlavə edilmişdir. Günümüzdə restoran kimi fəaliyyət göstərən bu bina gölün mərkəzində yerləşir və quruya uzun bir torpaq yol ilə bağlıdır.
Nadir Mirzə Qacar 1995-ci ildə bu barədə məqaləsində yazır: ''Qacar xanədanının ilk dövrlərində bu hovuz torpaq və qum ilə dolu idi və Təbrizin böyüklərindən birinə aid idi. Sonradan Abbas Mirzə Əlsəltənətin oğlu Qəhrəman Mirzə (o zamanlar Azərbaycan hakimi idi) buranı alaraq, bərpa etdirdi''. Qəhrəman Mirzə hovuzun şərq sahilinin ortasından binaya qədər yol inşa etdirdi və onun bəzi yerlərində müəyyən fasilələrlə su güzərgahları, şəlalələr tikdirdi. Qəhraman Mirzə buranı bağ evi kimi istifadə etmək istəyirdi. Onun ev tikilməmiş vəfat etməsi övladları tərəfindən bədbəxtlik kimi qəbul edildi və bina tərk edildi. Yalnız yay aylarında hovuzdan su anbarı kimi şəhərdə və ətrafdakı bağların suvarılması üçün istifadə olunurdu.
Tarixçi Etimadüssəltənə yazır ki, hovuzun ortasından köşkə uzanan yol ilə qarşısındakı təpəlik boyunca gül bağçası salınmışdı. Hovuz o qədər böyük idi ki, onun su ilə doldurulması üçün 6 ay vaxt lazım oldu.
1930-cu ilə qədər köşk və bağlar tərk edilmiş vəziyyətdə olub. Həmin il köşk Təbriz valisi Bağır Kazım tərəfindən Təbriz bələdiyyəsinin himayəsi altına alınaraq bərpa edilmiş və ərazi ictimai parka çevrilmişdir.
Hovuzun mərkəzindəki bina isə 1967-ci ildə çürüyüb köhnəldiyi üçün sökülmüş, 1971-ci ildə Hüşəng Ceyhun tərəfindən bələdiyyədə olan köhnə xəritələr və şəkillər əsas alınaraq yenidən bərpa edilmişdir. Binanın ilk mərtəbəsi 1987-ci ilə qədər restoran kimi fəlaiyyət göstərib. Bina ətrafındakı yaşıllıq sahəsi isə günümüzdə də park kimi istifadə edilir.
Parkın əsas memarlıq ünsürləri
Hovuz
Gölün və ya hovuzun ölçüsü 200×317 metr, dərinliyi isə 4 metrdir. Bu dərinlik bəzi hissələrdə dəyişir. Amma hovuzun təmirindən sonra ətrafı yaşıllaşdırıldığı üçün ölçüsü azalıb. Onun sahəsi 54 675 m² , su tutumu isə 2000 m³-dir. Hovuzun su tələbatı Liqvan kəndindən keçən Mehran çayından gələn su kanalı (Şah kanalı adlanır) ilə təmin edilir. Kanalın uzunluğu 16 kilometrdir. Hovuzun ətrafındakı əkin sahələri və meyvə bağları da bu kanal vasitəsilə suvarılır. Hovuzun döşəməsi örtülüdür və dərinliyi şərq küncdə 3 metrdən başlayaraq su çıxış anbarında 9 metrə çatır. Hovuzu əhatə edən konusvari dayaq divarları var. Divarların bir qismi dağılsa da sonradan bərpa edilmişdir. Əvvəllər suyun hovuzdan axıdılıb və ya qalması üçün iri ağaclardan istifadə edilirdi. Belə ki, su hovuza daxil olarkən hündürlüyü 3 metr olan ağaclar vasitəsilə suyun çıxış yolu bağlanılırdı.
Hovuzun ətrafını eni təxminən 6 metr olan piyada səkisi əhatələyib və hasar məqsədilə vaxtaşırı səkinin bir tərəfinə söyüd ağacları əkilib.
Köşk
Şah Gölü köşkü yarımada üzərində inşa edilib. Köşk 3 tərəfdən su ilə əhatə olunub və hovuzun şərqindən uzun bir yolla quruya bağlıdır. Bu 8 guşəli binanın uzunluğu hər tərəfdən 12 metrdir və hər yerdən girişi var. 8 küncün hər biri kiçik otaqlara bölünür. İlk əvvəllər binanın qübbəsi də varidi lakin sonradan dağılmışdır. Uzun illər icarədə olan park və köşk yazlıq saray kimi istifadə edilirdi. Bina iki mərtəbədən ibarətdir. İkinci mərtəbəyə dairəvi pilləkənlər vasitəsilə daxil olunur. Köşkün ətrafındakı sahəyə baxça salınmış və güllərlə bəzədilmişdi. Yarımadanın dörd tərəfində daşdan inşa edilən sütunlar var. Bundan başqa yenə daşdan hazırlanan saxsılar da rast gəlinir.
Bağ
El Gölü bağında əsasən kvadrat formasından istifadə olunub. Bağın böyük hovuzu kvadrat formada hazırlanıb və digər kiçik hovuzlar, meyvə sahələri və çiçək sahələri kimi fiziki strukturlar da ona uyğun olaraq çox kvadrat formada salınıb.
Ümumiyyətlə, El Gölü bağının özünəməxsus həndəsi forması var. Bağ həm də özünəməxsus məkan müxtəlifliyinə malikdir. Məkan müxtəlifliyi bu bağda müstəqil ərazilərin mövcudluğundan xəbər versə də, bütün əraziyə hakim olan həndəsi fiqurların istifadəsi ilə yaradılmış simmetrik bağ konsepsiyası əkin planı, bitkilərin müxtəlif kompozisiyaları kimi dizayn yanaşması ilə daha da zənginləşir.
El Gölü bağının ümumi xüsusiyyətləri kimi dizaynda düz xətlərdən istifadə edilməsi, bağın mərkəzində köşk və ya binanın yerləşdirilməsi, köşkün qarşısında böyük və ehtişamlı hovuzun olması, ərazini əhatə edən su və bitki örtüyünə görə təbiətlə sıx əlaqə, digər hissələrdə isə simmetriyanı gücləndirəcək şəkildə qurulmuş meyvə plantasiyası ilə boş və istifadəsiz ərazilərin olmamasını qeyd etmək olar.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Parkın gecə görünüşü -
![image]()
-
![image]()
Mənbə
- Hobhouse Penelope. Shah Golı. The Oxford Companion to the Garden. 2006.
- Mokhlesi, M. A. Doğu Azerbaycan’ın Tarihi Eserleri Listesi. Tehran: Kültürel Miras Örgütü. 1992.
- Ali NOROUZİ ALANJAGH. DOĞU AZERBAYCAN İLİNİN (İRAN) BÖLGESEL AÇIDAN TURİZM PLANLAMASI VE ANALİZİ. Erzurum. T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİM DALI. 2019.
- Sima POUYA. TEBRİZ BAHÇELERİNİN İRAN BAHÇE SANATINDAKİ YERİNİN ARAŞTIRILMASI. Trabzon. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI. 2012.
- Nadir Mirzə Qacar. Təbriz Darüssəltənənin coğrafiyası və tarixi. Təbriz. 1995.
- H. Sultanzadə. İran Mimarisinde Tebriz Güçlü Tuğla. Tehran. Kültürel Araştırmalar Bürosu. 1998.
İstinadlar
- Wiki Loves Monuments monuments database. 2017.
- https://iranarchpedia.ir/entry/40022.
- https://whc.unesco.org/uploads/nominations/1372.pdf.
- https://doi.org/10.1080/01426397.2014.911264.
- Norouizi, 2019. səh. 74
- Pouya, 2012. səh. 82
- Pouya, 2012. səh. 83
- Nadir Mirzə, 1995. səh. 24
- Pouya, 2012. səh. 84
- Sultanzadə, 1998. səh. 65
- Pouya, 2012. səh. 85
- Pouya, 2012. səh. 87
Xarici keçidlər
- www.iranchamber.com (fars.)
- chap.sch.ir 2012-01-10 at the Wayback Machine (fars.)
- www.tabrizcity.org 2007-02-16 at the Wayback Machine (fars.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
El Golu ve ya diger adiyla Sah Golu Tebriz seherinde tarixi milli park ve parkin adini dasidigi boyuk suni gol Bu parkin esas diqqet ceken xususiyyeti merkezinde yerlesen sahesi 210 metr olan suni goldur Golun uzerinde qayiqli gezintiler aparilir Etrafinda mehmanxana kafeler ve aktiv turizm merkezleri insa edilmisdir Parkin sahesi texminen 137 ha dir El golu ve ya Sah golu38 01 31 sm e 46 21 56 s u Olke Iran Seher TebrizYerlesir Tebriz sehristaniAidiyyati Qaraqoyunlu Sefevi QacarlarTikilme tarixi XIV esrUslubu Sefevi memarligi d Sahesi 70 ha54 675 m Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimalogiyasiEyni adli mehellenin adi 1917 ci ilde Iranin ilk siyahiyaalinmasinda Sah Golu mehellesi olaraq qeyd olunmusdur ve burada 576 sakin yasayirdi Lakin 1979 cu ilde bas veren Iran Islam Inqilabindan sonra park ve mehellenin adi El Golu yeni xalqin golu adiyla evez olundu Resmi senedlerde de El Golu adlnan park Iranin Milli abidelerinin siyahiyaalinmasinda bu sekilde qeyd olunmusur Tarixci Sah Golu adindaki sah sozunun basci menasinda yox ezemetli ve boyuk menasinda isledilyini ireli surmusdur Diger bir tarixci Viblere gore Sah Golu sozunun menasi hovuzlarin sahi demekdir Gol turkce boyuk hovuz menasini verir ve sah sozu de burada boyukluk ehtisam kimi basa dusulmelidir Golun panaroma goruntusuTarixiParkin salinma tarixi XVIII esre Sefeviler dovrune tesaduf edir Lakin bezi tarixciler onun daha evvel texminen XIV esrde hele Qaraqoyunlu dovrunde insa olundugunu bildirirler Bir basqa fikre gore park Sefeviler dovrunde Hindistanla olan dostluq elaqelerinin numunesi olaraq insa edilib Evveller golun merkezinde ucuq sokuk birmertebeli imaret varidi Bu imaretin Sultan Yaqub Agqoyunlu dovrunde tikilib Sefeviler sulalesi dovrunde genislendirildiyi ehtimal olunur Qacarlarin hakimiyyeti illerinde park Qacar sahzadesi Qehraman Mirze terefinden yeniden berpa edilmis ve bura yeni genis saray elave edilmisdir Gunumuzde restoran kimi fealiyyet gosteren bu bina golun merkezinde yerlesir ve quruya uzun bir torpaq yol ile baglidir Nadir Mirze Qacar 1995 ci ilde bu barede meqalesinde yazir Qacar xanedaninin ilk dovrlerinde bu hovuz torpaq ve qum ile dolu idi ve Tebrizin boyuklerinden birine aid idi Sonradan Abbas Mirze Elseltenetin oglu Qehreman Mirze o zamanlar Azerbaycan hakimi idi burani alaraq berpa etdirdi Qehreman Mirze hovuzun serq sahilinin ortasindan binaya qeder yol insa etdirdi ve onun bezi yerlerinde mueyyen fasilelerle su guzergahlari selaleler tikdirdi Qehraman Mirze burani bag evi kimi istifade etmek isteyirdi Onun ev tikilmemis vefat etmesi ovladlari terefinden bedbextlik kimi qebul edildi ve bina terk edildi Yalniz yay aylarinda hovuzdan su anbari kimi seherde ve etrafdaki baglarin suvarilmasi ucun istifade olunurdu Tarixci Etimadusseltene yazir ki hovuzun ortasindan koske uzanan yol ile qarsisindaki tepelik boyunca gul bagcasi salinmisdi Hovuz o qeder boyuk idi ki onun su ile doldurulmasi ucun 6 ay vaxt lazim oldu 1930 cu ile qeder kosk ve baglar terk edilmis veziyyetde olub Hemin il kosk Tebriz valisi Bagir Kazim terefinden Tebriz belediyyesinin himayesi altina alinaraq berpa edilmis ve erazi ictimai parka cevrilmisdir Hovuzun merkezindeki bina ise 1967 ci ilde curuyub kohneldiyi ucun sokulmus 1971 ci ilde Huseng Ceyhun terefinden belediyyede olan kohne xeriteler ve sekiller esas alinaraq yeniden berpa edilmisdir Binanin ilk mertebesi 1987 ci ile qeder restoran kimi felaiyyet gosterib Bina etrafindaki yasilliq sahesi ise gunumuzde de park kimi istifade edilir Parkin esas memarliq unsurleriHovuz Golun ve ya hovuzun olcusu 200 317 metr derinliyi ise 4 metrdir Bu derinlik bezi hisselerde deyisir Amma hovuzun temirinden sonra etrafi yasillasdirildigi ucun olcusu azalib Onun sahesi 54 675 m su tutumu ise 2000 m dir Hovuzun su telebati Liqvan kendinden kecen Mehran cayindan gelen su kanali Sah kanali adlanir ile temin edilir Kanalin uzunlugu 16 kilometrdir Hovuzun etrafindaki ekin saheleri ve meyve baglari da bu kanal vasitesile suvarilir Hovuzun dosemesi ortuludur ve derinliyi serq kuncde 3 metrden baslayaraq su cixis anbarinda 9 metre catir Hovuzu ehate eden konusvari dayaq divarlari var Divarlarin bir qismi dagilsa da sonradan berpa edilmisdir Evveller suyun hovuzdan axidilib ve ya qalmasi ucun iri agaclardan istifade edilirdi Bele ki su hovuza daxil olarken hundurluyu 3 metr olan agaclar vasitesile suyun cixis yolu baglanilirdi Hovuzun etrafini eni texminen 6 metr olan piyada sekisi ehateleyib ve hasar meqsedile vaxtasiri sekinin bir terefine soyud agaclari ekilib Kosk Sah Golu kosku yarimada uzerinde insa edilib Kosk 3 terefden su ile ehate olunub ve hovuzun serqinden uzun bir yolla quruya baglidir Bu 8 guseli binanin uzunlugu her terefden 12 metrdir ve her yerden girisi var 8 kuncun her biri kicik otaqlara bolunur Ilk evveller binanin qubbesi de varidi lakin sonradan dagilmisdir Uzun iller icarede olan park ve kosk yazliq saray kimi istifade edilirdi Bina iki mertebeden ibaretdir Ikinci mertebeye dairevi pillekenler vasitesile daxil olunur Koskun etrafindaki saheye baxca salinmis ve gullerle bezedilmisdi Yarimadanin dord terefinde dasdan insa edilen sutunlar var Bundan basqa yene dasdan hazirlanan saxsilar da rast gelinir Bag El Golu baginda esasen kvadrat formasindan istifade olunub Bagin boyuk hovuzu kvadrat formada hazirlanib ve diger kicik hovuzlar meyve saheleri ve cicek saheleri kimi fiziki strukturlar da ona uygun olaraq cox kvadrat formada salinib Umumiyyetle El Golu baginin ozunemexsus hendesi formasi var Bag hem de ozunemexsus mekan muxtelifliyine malikdir Mekan muxtelifliyi bu bagda musteqil erazilerin movcudlugundan xeber verse de butun eraziye hakim olan hendesi fiqurlarin istifadesi ile yaradilmis simmetrik bag konsepsiyasi ekin plani bitkilerin muxtelif kompozisiyalari kimi dizayn yanasmasi ile daha da zenginlesir El Golu baginin umumi xususiyyetleri kimi dizaynda duz xetlerden istifade edilmesi bagin merkezinde kosk ve ya binanin yerlesdirilmesi koskun qarsisinda boyuk ve ehtisamli hovuzun olmasi erazini ehate eden su ve bitki ortuyune gore tebietle six elaqe diger hisselerde ise simmetriyani guclendirecek sekilde qurulmus meyve plantasiyasi ile bos ve istifadesiz erazilerin olmamasini qeyd etmek olar QalereyaParkin gece gorunusuMenbeHobhouse Penelope Shah Goli The Oxford Companion to the Garden 2006 Mokhlesi M A Dogu Azerbaycan in Tarihi Eserleri Listesi Tehran Kulturel Miras Orgutu 1992 Ali NOROUZI ALANJAGH DOGU AZERBAYCAN ILININ IRAN BOLGESEL ACIDAN TURIZM PLANLAMASI VE ANALIZI Erzurum T C ATATURK UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU COGRAFYA ANABILIM DALI 2019 Sima POUYA TEBRIZ BAHCELERININ IRAN BAHCE SANATINDAKI YERININ ARASTIRILMASI Trabzon KARADENIZ TEKNIK UNIVERSITESI FEN BILIMLERI ENSTITUSU PEYZAJ MIMARLIGI ANABILIM DALI 2012 Nadir Mirze Qacar Tebriz Darusseltenenin cografiyasi ve tarixi Tebriz 1995 H Sultanzade Iran Mimarisinde Tebriz Guclu Tugla Tehran Kulturel Arastirmalar Burosu 1998 IstinadlarWiki Loves Monuments monuments database 2017 https iranarchpedia ir entry 40022 https whc unesco org uploads nominations 1372 pdf https doi org 10 1080 01426397 2014 911264 Norouizi 2019 seh 74 Pouya 2012 seh 82 Pouya 2012 seh 83 Nadir Mirze 1995 seh 24 Pouya 2012 seh 84 Sultanzade 1998 seh 65 Pouya 2012 seh 85 Pouya 2012 seh 87Xarici kecidlerwww iranchamber com fars chap sch ir 2012 01 10 at the Wayback Machine fars www tabrizcity org 2007 02 16 at the Wayback Machine fars