Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şah Məlik (d.?, Oğuz Yabquluğu - ö. 1042, Mekran, Bəlucistan) — Otrar və Cənd oğuzları yabquluğunun rəhbəri, Xarəzmşahlar dövlətinin valisi və daha sonra da hökmdarı (1041-1042). 1042-ci ildə Çağrı bəy tərəfindən öldürüldü. Sonradan Böyük Səlcuqlu imperiyasının imperatoru Toğrulun həyat yoldaşı olacaq Altuncan Xatunun ilk həyat yoldaşı olmuşdur.
| Şah Məlik | |
|---|---|
| Vəfat tarixi | 1042 |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Şah Məlik Yabqu titulunu daşımaqda idi. 1034-cü ildə Yabquların düşməni olan səlcuqlular Qəznə valisi Harunun dəvəti ilə Xarəzmə girdilər.
Xarəzm valiliyi və şahlığı
Qəznəvilərin türk kölə komandanı və Xarəzm valisi Altuntaş 15 illik valiliyi dövründə Qəznəvi Mahmud ilə Məsuda bağlı qalmışdı. Xarəzm əyalətinin sərhədlərini şimaldan gələn Oğuz və Qıpçak hücumlarına qarşı uğurlu formada müdafiə etmişdir. Buxara yaxınlığında Debusiye adı verilən mövqedəki döyüşdə ağır yaralanan Altuntaşın qısa müddət sonra ölümündən sonra Altuntaşın oğlu Harun Xarəzmdə onun yerinə de-fakto canişin olaraq keçdi.
Harundan şübhələnən Məsud onu sadəcə canişin olaraq təyin etdiyi oğlunun müavini olaraq təyin etdi və tanıdı. Altuntaşın qüvvəsinin türklərdən qurduğu ordudan alması hələ vaxtında Mahmudla Məsudun narahatlığına səbəb olmuşdu. Atasının ölümündən keçən iki ildən sonra Harun Əli Tigin və səlcuqlular ilə ittifaq quraraq Məsuda qarşı üsyan qaldırdı. Lakin bir il sonra Məsud Harunu sui-qəsdlə öldürdü. Harunun ölümündən sonra Altuntaşın digər oğlu İsmayıl Handan səlcuqluların müttəfiqi və Məsudun andlı düşməni olaraq Xarəzmin mütləq hakimi mövqeyinə yüksəldi. Belə bir vəziyyətdə Sultan Məsud oğuzlardan olan, lakin Səlcuqluların düşməni olan Cəndli Şah Məliki Xarəzm canişini olaraq təyin etdi. Şah Məlik 1041-ci ilə qədər Xarəzmdə mütləq hakimiyyəti ələ keçirdi. İsmayıl Handanın isə səlcuqlulara sığınmaqdan başqa çarəsi qalmadı. Beləliklə, Şah Məlik Xarəzmin paytaxtı Gürganda hökmdar olaraq elan edildi. Bu zaman Məsud vəfat etmiş və Qəznəvilərin Xarəzmdəki hakimiyyəti sona çatmışdı.
Ölümü
Bununla bərabər, Səlcuqlular Şha Məlikin Xarəzmdə uzun müddət qalmasına icazə vermədilər. Böyük Səlcuqlu imperiyası sultanı Toğrul və qardaşı Çağrı bəy 1042-ci ildə Xarəzmə girərək Şah məliki buradan qovdular. Qədim torpaqları olan Cənd və Otrarin qıpçaklar tərəfindən işğalından sonra oralara geri dönə bilməyərək Kirmana, oradan da Mekrana qaçan Şah Məlik burada yaxalanaraq Çağrı bəy tərəfindən öldürüldü. Oğuz tayfalarının ənənələrinə uyğun olaraq Oğuz-Səlcuq tayfalarının birliyinin qorunması üçün Altuncan-xatun Toğrul bəy ilə evləndi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . www.iranicaonline.org. Archived from the original on 2011-04-29.
- Ann K. S. Lambton. Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. January 1, 1988. 262. ISBN .
- Türk dünyası araştırmaları - Issue 173. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. 2008. 112.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sah Melik d Oguz Yabqulugu o 1042 Mekran Belucistan Otrar ve Cend oguzlari yabqulugunun rehberi Xarezmsahlar dovletinin valisi ve daha sonra da hokmdari 1041 1042 1042 ci ilde Cagri bey terefinden olduruldu Sonradan Boyuk Selcuqlu imperiyasinin imperatoru Togrulun heyat yoldasi olacaq Altuncan Xatunun ilk heyat yoldasi olmusdur Sah MelikVefat tarixi 1042Fealiyyeti siyasetciHeyatiSah Melik Yabqu titulunu dasimaqda idi 1034 cu ilde Yabqularin dusmeni olan selcuqlular Qezne valisi Harunun deveti ile Xarezme girdiler Xarezm valiliyi ve sahligi Qeznevilerin turk kole komandani ve Xarezm valisi Altuntas 15 illik valiliyi dovrunde Qeznevi Mahmud ile Mesuda bagli qalmisdi Xarezm eyaletinin serhedlerini simaldan gelen Oguz ve Qipcak hucumlarina qarsi ugurlu formada mudafie etmisdir Buxara yaxinliginda Debusiye adi verilen movqedeki doyusde agir yaralanan Altuntasin qisa muddet sonra olumunden sonra Altuntasin oglu Harun Xarezmde onun yerine de fakto canisin olaraq kecdi Harundan subhelenen Mesud onu sadece canisin olaraq teyin etdiyi oglunun muavini olaraq teyin etdi ve tanidi Altuntasin quvvesinin turklerden qurdugu ordudan almasi hele vaxtinda Mahmudla Mesudun narahatligina sebeb olmusdu Atasinin olumunden kecen iki ilden sonra Harun Eli Tigin ve selcuqlular ile ittifaq quraraq Mesuda qarsi usyan qaldirdi Lakin bir il sonra Mesud Harunu sui qesdle oldurdu Harunun olumunden sonra Altuntasin diger oglu Ismayil Handan selcuqlularin muttefiqi ve Mesudun andli dusmeni olaraq Xarezmin mutleq hakimi movqeyine yukseldi Bele bir veziyyetde Sultan Mesud oguzlardan olan lakin Selcuqlularin dusmeni olan Cendli Sah Meliki Xarezm canisini olaraq teyin etdi Sah Melik 1041 ci ile qeder Xarezmde mutleq hakimiyyeti ele kecirdi Ismayil Handanin ise selcuqlulara siginmaqdan basqa caresi qalmadi Belelikle Sah Melik Xarezmin paytaxti Gurganda hokmdar olaraq elan edildi Bu zaman Mesud vefat etmis ve Qeznevilerin Xarezmdeki hakimiyyeti sona catmisdi OlumuBununla beraber Selcuqlular Sha Melikin Xarezmde uzun muddet qalmasina icaze vermediler Boyuk Selcuqlu imperiyasi sultani Togrul ve qardasi Cagri bey 1042 ci ilde Xarezme girerek Sah meliki buradan qovdular Qedim torpaqlari olan Cend ve Otrarin qipcaklar terefinden isgalindan sonra oralara geri done bilmeyerek Kirmana oradan da Mekrana qacan Sah Melik burada yaxalanaraq Cagri bey terefinden olduruldu Oguz tayfalarinin enenelerine uygun olaraq Oguz Selcuq tayfalarinin birliyinin qorunmasi ucun Altuncan xatun Togrul bey ile evlendi Hemcinin baxXarezmsahlar dovletiIstinadlar www iranicaonline org Archived from the original on 2011 04 29 Ann K S Lambton Continuity and Change in Medieval Persia SUNY Press January 1 1988 262 ISBN 978 0 887 06133 2 Turk dunyasi arastirmalari Issue 173 Turk Dunyasi Arastirmalari Vakfi 2008 112