Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İranın Azərbaycanda diplomatik nümayəndəliyi — İranı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti yanında təmsil edən elçilik.
Tarixi
İranın Bakıda konsulluğu 19-cu əsrin 70-ci illərindən fəaliyyət göstərirdi. Çarizmin devrilməsindən (1917) sonra konsulluğun fəaliyyəti daha da canlandı. Lakin İran hökuməti Azərbaycanın istiqlaliyyətini elan etməsini dərin narahatlıqla qarşıladı. Çünki İranın hakim dairələri Azərbaycanın şimalında müstəqil dövlətin yaranmasına Cənubi Azərbaycanın əldən çıxması təhlükəsi kimi baxırdılar. Buna görə də, İran hökuməti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini tanımağa və onunla diplomatik əlaqələr yaratmağa tələsmirdi. 1918-ci ilin yayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunması haqqında istiqlal bəyannaməsinin surəti İstanbuldakı Azərbaycan nümayəndə heyəti tərəfındən oradakı İran konsulluğuna təqdim olunduqda, konsulluq Azərbaycan adlı dövlətin müstəqilliyini tanımadığını bildirdi və bu sənədi qəbul etmədi.
İranın Azərbaycana münasibətində 1918-ci ilin axırından — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qonşu dövlətlərin, o cümlədən, İranın ərazi bütövlüyünə hörmətlə yanaşdığını yəqin etdikdən sonra başladı. İranın Bakıdakı baş konsulu Azərbaycan Parlamentinin açılış mərasimində (1918, 7 dekabr) iştirak etdi. 1918-ci ilin sonunda Paris sülh konfransına gedən İran xarici işlər naziri Əliqulu xan Ənsari yolüstü 2 gün Bakıda qalaraq, Azərbaycan hökuməti ilə danışıqlar apardı. Bu danışıqlarda, həmçinin, 1919-cu ilin yanvarında İstanbulda Əlimərdan bəy Topçubaşovla görüşündə İran diplomatiyasının başçısı Azərbaycanla İranın birləşməsi məsələsini qaldırdı.
Azərbaycan tərəfi bu təklifı rədd etdi və İranla bərabərhüquqlu ikitərəfli əlaqələr yaradılmasını ön plana çəkdi. Azərbaycan Hökuməti bu məqsədlə 1919-cu ilin martında İsmayıl xan Ziyadxanovun başçılığı ilə İrana fövqəladə diplomatik missiya göndərdi. Missiya İran tərəfinə Bakıda və Gəncədə diplomatik nümayəndəlik yaratmağı təklif etdi.
1919-cu ilin sentyabrında İranın yeni xarici işlər naziri Firuz Mirzə bu ölkənin Paris Sülh Konfransında nümayəndə heyətinin başçısı təyin edildikdən sonra İran-Azərbaycan münasibətləri dəyişdi. Hər iki ölkənin nümayəndə heyətləri sıx-sıx görüşərək qarşılıqlı münasibətləri ittifaq səviyyəsinə yüksəltdilər. Bu əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsi üçün 1919-cu il dekabırın əvvəlində İran hökuməti Seyid Ziyaəddin Təbatəbainin başçılığı ilə Azərbaycana fövqəladə nümayəndə heyəti göndərdi. Dekabrın 30-da Bakıda İran nümayəndə heyətinin başçısı ilə Azərbaycan xarici işlər naziri Məmməd Yusif Cəfərov arasında, siyasi-hüquqi, gömrük-ticarət, poçt-teleqraf sahələri üzrə komissiyalarda danışıqlar aparıldı.
1920-ci il yanvarın 14-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqilliyinin tamnması münasibətilə Azərbaycan hökumətinin təşkil etdiyi diplomatik qəbulda İran nümayəndəliyinin başçısı S.Z.Təbatəbai də iştirak etdi. S.Z.Təbatəbainin İranın Azərbaycanda diplomatik nümayəndəliyinin başçısı kimi fəaliyyəti 1920-ci il fevralın sonuna kimi davam etdi. Həmin il fevralın 20-də İran hökuməti Möhsün xan Vəzirini Bakıya vitse-konsul təyin etdi.
1920-ci il martın 20-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə İran arasında dostluq müqaviləsi və bir neçə saziş, o cümlədən konsulluq haqqında konvensiya imzalandı. Sonuncu sənədə görə İranın Bakıdakı vitse-konsulluğu baş konsulluğa çevrildi.
Fəaliyyətinin dayandırılması
1920-ci il aprelin 27-də 11-ci Qırmızı ordunun müdaxiləsi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu ilə İranın Azərbaycandakı diplomatik missiyasının normal fəaliyyəti pozuldu. Şimali Azərbaycanın Sovet İttifaqı tərkibində olduğu dövrdə 1971-ci ildə Bakıda İran konsulluğu açıldı. 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra 1992-ci ildə İran Azərbaycan Respublikası ilə səfirlik səviyyəsində diplomatik əlaqə yaratdı.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 46-47. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iranin Azerbaycanda diplomatik numayendeliyi Irani Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti yaninda temsil eden elcilik TarixiIranin Bakida konsullugu 19 cu esrin 70 ci illerinden fealiyyet gosterirdi Carizmin devrilmesinden 1917 sonra konsullugun fealiyyeti daha da canlandi Lakin Iran hokumeti Azerbaycanin istiqlaliyyetini elan etmesini derin narahatliqla qarsiladi Cunki Iranin hakim daireleri Azerbaycanin simalinda musteqil dovletin yaranmasina Cenubi Azerbaycanin elden cixmasi tehlukesi kimi baxirdilar Buna gore de Iran hokumeti Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetini tanimaga ve onunla diplomatik elaqeler yaratmaga telesmirdi 1918 ci ilin yayinda Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin elan olunmasi haqqinda istiqlal beyannamesinin sureti Istanbuldaki Azerbaycan numayende heyeti terefinden oradaki Iran konsulluguna teqdim olunduqda konsulluq Azerbaycan adli dovletin musteqilliyini tanimadigini bildirdi ve bu senedi qebul etmedi Iranin Azerbaycana munasibetinde 1918 ci ilin axirindan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin qonsu dovletlerin o cumleden Iranin erazi butovluyune hormetle yanasdigini yeqin etdikden sonra basladi Iranin Bakidaki bas konsulu Azerbaycan Parlamentinin acilis merasiminde 1918 7 dekabr istirak etdi 1918 ci ilin sonunda Paris sulh konfransina geden Iran xarici isler naziri Eliqulu xan Ensari yolustu 2 gun Bakida qalaraq Azerbaycan hokumeti ile danisiqlar apardi Bu danisiqlarda hemcinin 1919 cu ilin yanvarinda Istanbulda Elimerdan bey Topcubasovla gorusunde Iran diplomatiyasinin bascisi Azerbaycanla Iranin birlesmesi meselesini qaldirdi Azerbaycan terefi bu teklifi redd etdi ve Iranla beraberhuquqlu ikiterefli elaqeler yaradilmasini on plana cekdi Azerbaycan Hokumeti bu meqsedle 1919 cu ilin martinda Ismayil xan Ziyadxanovun basciligi ile Irana fovqelade diplomatik missiya gonderdi Missiya Iran terefine Bakida ve Gencede diplomatik numayendelik yaratmagi teklif etdi 1919 cu ilin sentyabrinda Iranin yeni xarici isler naziri Firuz Mirze bu olkenin Paris Sulh Konfransinda numayende heyetinin bascisi teyin edildikden sonra Iran Azerbaycan munasibetleri deyisdi Her iki olkenin numayende heyetleri six six goruserek qarsiliqli munasibetleri ittifaq seviyyesine yukseltdiler Bu elaqelerin daha da inkisaf etdirilmesi ucun 1919 cu il dekabirin evvelinde Iran hokumeti Seyid Ziyaeddin Tebatebainin basciligi ile Azerbaycana fovqelade numayende heyeti gonderdi Dekabrin 30 da Bakida Iran numayende heyetinin bascisi ile Azerbaycan xarici isler naziri Memmed Yusif Ceferov arasinda siyasi huquqi gomruk ticaret poct teleqraf saheleri uzre komissiyalarda danisiqlar aparildi 1920 ci il yanvarin 14 de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin musteqilliyinin tamnmasi munasibetile Azerbaycan hokumetinin teskil etdiyi diplomatik qebulda Iran numayendeliyinin bascisi S Z Tebatebai de istirak etdi S Z Tebatebainin Iranin Azerbaycanda diplomatik numayendeliyinin bascisi kimi fealiyyeti 1920 ci il fevralin sonuna kimi davam etdi Hemin il fevralin 20 de Iran hokumeti Mohsun xan Vezirini Bakiya vitse konsul teyin etdi 1920 ci il martin 20 de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ile Iran arasinda dostluq muqavilesi ve bir nece sazis o cumleden konsulluq haqqinda konvensiya imzalandi Sonuncu senede gore Iranin Bakidaki vitse konsullugu bas konsulluga cevrildi Fealiyyetinin dayandirilmasi1920 ci il aprelin 27 de 11 ci Qirmizi ordunun mudaxilesi ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutu ile Iranin Azerbaycandaki diplomatik missiyasinin normal fealiyyeti pozuldu Simali Azerbaycanin Sovet Ittifaqi terkibinde oldugu dovrde 1971 ci ilde Bakida Iran konsullugu acildi 1991 ci ilde Azerbaycan Respublikasi oz musteqilliyini berpa etdikden sonra 1992 ci ilde Iran Azerbaycan Respublikasi ile sefirlik seviyyesinde diplomatik elaqe yaratdi Hemcinin baxAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Iranda diplomatik numayendeliyiIstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 46 47 ISBN 9952 417 44 4