Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnfuzor-tərlik, quyruqlu tərlik (lat. Paramecium caudatum) — Sadə birhüceyrəli orqanizmlərin infuzorlar tipinin (Paramecium) cinsinə aid növ.
| İnfuzor-tərlik | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İnfuzor-tərlik (Paramecium caudatum) | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: İnfuzor-tərlik | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| Paramecium caudatum | ||||||||||
| ||||||||||
Yaşayış mühiti
İnfuzor-tərlik su hövzələrində yaşayır.
Quruluşu
Tərliyin bədəni xaricdən qılafla örtülmüşdür. Bədən üzərində çoxlu miqdarda kirpiciklər və qısa çöpcüklər vardır. Kirpikİər tərliyin üzməsində, qidalanmasında rol oynayır.
Nisbətən uzun kirpikİər olan yerdən nov-şəkilli yarıqda ağız dəliyi və onun qurtaracağında qısa udlaq yerləşir. Tərlik qıcıqlandırıldıqda qısa çöpcüklər iy şəkİində xaricə çıxır, düşmənin, yaxud ovun bədəninə sancılır və yəqin ki, dələnmiş orqanizmə zəhərli maddə daxil etməkİə onu iflic edir. Tərliyin iki nüvəsi vardır: böyük nüvə və kiçik nüvə. Bunlar sitoplazmadan məsaməli nazik qılafla ayrılmışdır. Bundan başqa tərliyin bədəninin ön və arxa hissəsində yığılıb-açılan ulduz şəkilli iki ədəd qovuqcuğu vardır. Hərəkəti. Tərlik bütün bədəninin səthini örtən kirpiklərinköməyi ilə vintvari üzür.
Qidalanması
Bədənin ortasında olan novçada ağız yerləşir. Kirpikİərin köməyi ilə yosun və bakteriyalar ağızətrafı çökəyə yönəldilir. Ağıza düşmüş qida udlağa, buradan da sitoplazmaya daxil olur və ətrafında həzm qovuqcuğu əmələ gəlir. Həzm qovuqcuğu udlaqdan ayrılıb sitoplazmada tədricən hərəkət edir. Beləlikİə, qida həzm olunur və bütün bədənə yayılır. Həzm olunmayan qida qalıqları isə tullantı dəliyindən xaric edilir (şəkil5).
Tənəffüsü
Xüsusi tənəffüs orqanı yoxdur, tənəffüs bütün bədən səthi ilə gedir.
İfrazatı
Sitoplazmada toplanan su və onda həll olmuş zərərli maddələr gətirici kanalcıqlar vasitəsilə yığılıb-açılan qovuqcuğa toplanır, oradan isə xaric edilir. Qida qalıqları isə tullantı dəliyindən xaric edilir.
Qıcıqlanma qabiliyyəti
İçərisində tərlikİər olan su damlasının bir tərəfinə duz kristalları əlavə etsək, tərlikİərin damlanın duzlu hissəsindən uzaqlaşdığını görərik. Başqa bir təcrübə: həmin duzlu damlanın yanına başqa bir damla qoyub, hər iki damlanın arasını ensiz axınla birləşdirək. Bir müddətdən sonra tərlikİər duzsuz damlaya keçəcəkdir. Bu təcrübələr göstərir ki , tərlikdə də qıcıqlanma qabiliyyəti vardır.
Çoxalması
Tərlik 1 yolla — qeyri-cinsi yolla çoxalır. Amma onda cinsiyyətli prosesdə var(cinsiyyətli prosesdə infuzor-tərliyin sayı çoxalmır) Qeyri-cinsiyyətli çoxalma zamanı tərliyin hər iki nüvəsi iki yerə bolünür, bədənin üzərində isə eninə arakəsmə əmələ gəlir. Bu arakəsmə get-gedə dərinləşir və tərlik bərabər hissəyə bölünür, nəticədə iki cavan tərlik əmələ gəlir. Təxminən bir sutkadan sonra onlardan hər biri yenidən bölünür. Tərliyin cinsiyyətli prosesi konyuqasiya adlanır. Cinsiyətli proses sayəsində əmələ gələn infuzorların həyatiliyi yüksəkdir. Onlar yaşama şəraitinə daha yaxşı uyğunlaşır. Bu haqda daha ətraflı məlumat ali məktəb dərslikİərində verilir.
Sistalaşması
Yaşayış şəraiti əlverişli olmadıqda amöblərdə olduğu kimi, infuzor da sista halına keçir. Bu vəziyyətdə onlar nə qidalanırlar, nə də hərəkət edir. Yalnız əlverişli şərait olduq da bu sistalar dağılır və tərlik fəaliyyətini davam etdirməyə başlayır. İnfuzorların əksəriyyəti sərbəst yaşayır. Hazırda Azərbaycan faunasında (Xəzər dənizi də daxil olmaqla) infuzorların 800-ə qədər növü məlumdur.
Mənbə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Infuzor terlik quyruqlu terlik lat Paramecium caudatum Sade birhuceyreli orqanizmlerin infuzorlar tipinin Paramecium cinsine aid nov Infuzor terlikInfuzor terlik Paramecium caudatum Elmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Infuzor terlikBeynelxalq elmi adiParamecium caudatumSekil axtarisiITIS 46414NCBI 5885EOL 484358Yasayis muhitiInfuzor terlik su hovzelerinde yasayir QurulusuTerliyin bedeni xaricden qilafla ortulmusdur Beden uzerinde coxlu miqdarda kirpicikler ve qisa copcukler vardir KirpikIer terliyin uzmesinde qidalanmasinda rol oynayir Nisbeten uzun kirpikIer olan yerden nov sekilli yariqda agiz deliyi ve onun qurtaracaginda qisa udlaq yerlesir Terlik qiciqlandirildiqda qisa copcukler iy sekIinde xarice cixir dusmenin yaxud ovun bedenine sancilir ve yeqin ki delenmis orqanizme zeherli madde daxil etmekIe onu iflic edir Terliyin iki nuvesi vardir boyuk nuve ve kicik nuve Bunlar sitoplazmadan mesameli nazik qilafla ayrilmisdir Bundan basqa terliyin bedeninin on ve arxa hissesinde yigilib acilan ulduz sekilli iki eded qovuqcugu vardir Hereketi Terlik butun bedeninin sethini orten kirpiklerinkomeyi ile vintvari uzur QidalanmasiBedenin ortasinda olan novcada agiz yerlesir KirpikIerin komeyi ile yosun ve bakteriyalar agizetrafi cokeye yoneldilir Agiza dusmus qida udlaga buradan da sitoplazmaya daxil olur ve etrafinda hezm qovuqcugu emele gelir Hezm qovuqcugu udlaqdan ayrilib sitoplazmada tedricen hereket edir BelelikIe qida hezm olunur ve butun bedene yayilir Hezm olunmayan qida qaliqlari ise tullanti deliyinden xaric edilir sekil5 TeneffusuXususi teneffus orqani yoxdur teneffus butun beden sethi ile gedir IfrazatiSitoplazmada toplanan su ve onda hell olmus zererli maddeler getirici kanalciqlar vasitesile yigilib acilan qovuqcuga toplanir oradan ise xaric edilir Qida qaliqlari ise tullanti deliyinden xaric edilir Qiciqlanma qabiliyyetiIcerisinde terlikIer olan su damlasinin bir terefine duz kristallari elave etsek terlikIerin damlanin duzlu hissesinden uzaqlasdigini gorerik Basqa bir tecrube hemin duzlu damlanin yanina basqa bir damla qoyub her iki damlanin arasini ensiz axinla birlesdirek Bir muddetden sonra terlikIer duzsuz damlaya kececekdir Bu tecrubeler gosterir ki terlikde de qiciqlanma qabiliyyeti vardir CoxalmasiTerlik 1 yolla qeyri cinsi yolla coxalir Amma onda cinsiyyetli prosesde var cinsiyyetli prosesde infuzor terliyin sayi coxalmir Qeyri cinsiyyetli coxalma zamani terliyin her iki nuvesi iki yere bolunur bedenin uzerinde ise enine arakesme emele gelir Bu arakesme get gede derinlesir ve terlik beraber hisseye bolunur neticede iki cavan terlik emele gelir Texminen bir sutkadan sonra onlardan her biri yeniden bolunur Terliyin cinsiyyetli prosesi konyuqasiya adlanir Cinsiyetli proses sayesinde emele gelen infuzorlarin heyatiliyi yuksekdir Onlar yasama seraitine daha yaxsi uygunlasir Bu haqda daha etrafli melumat ali mekteb derslikIerinde verilir SistalasmasiYasayis seraiti elverisli olmadiqda amoblerde oldugu kimi infuzor da sista halina kecir Bu veziyyetde onlar ne qidalanirlar ne de hereket edir Yalniz elverisli serait olduq da bu sistalar dagilir ve terlik fealiyyetini davam etdirmeye baslayir Infuzorlarin ekseriyyeti serbest yasayir Hazirda Azerbaycan faunasinda Xezer denizi de daxil olmaqla infuzorlarin 800 e qeder novu melumdur Menbe 1