Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmrahor məscidi — Orta əsr Konstantinopolunun ən əhəmiyyətli monastırı. Bu, günümüzə qədər gəlib çatmış ən qədim Bizans dini quruluşudur. İstanbulun Fatih mahalı, Yedikule mahalı, İmam Aşir küçəsində yerləşir. Bizans Konstantinopolunun tarixi topoqrafiyasını nəzərə alsaq, bina Psamatiya bölgəsində, Mesenin bir qədər cənubunda, Qızıl Qapı yaxınlığında yerləşir. Studios Monastırına aid kilsə Vəftizçi Yəhyaya həsr edilmişdir. Avropadan gələn səyahətçilər və tədqiqatçılar monastır və kilsə haqqında 16-cı əsrdən, xüsusən də 19-cu əsrdən məlumat vermişlər. 2021-ci ildən etibarən Türkiyə Respublikası Vəqflər Ümumi Müdirliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində "İmrahor İlyas bəy məscidinin bərpası sahəsində Əməkdaşlıq Layihəsi" çərçivəsində ilkin bərpa işlərinə başlanılıb.
Tarixi
Bizans dövrü
10-cu əsrə aid mənbədə monastırın yerində əvvəllər kiçik bir kilsənin olduğu bildirilir. Yəhyaya həsr olunmuş kilsənin tikilmə tarixi üçün iki tarix irəli sürülür. Epiqramlarda Studios adlı bir Roma zadəganının konsul olmasından qısa müddət əvvəl kilsə tikdirdiyi, başqa bir Bizans qaynağında isə Studiosun 454-cü ildə imperator Markianos (450–457) dövründə konsul olduğu ifadə edilir. Bu məlumatlara əsaslanan ilk rəyə görə, kilsə 454-cü ildə tikilmişdir. 9-cu əsrə aid Theophanes Chronicles mənbəyinə görə, Studiosda 463-cü ildə I Leonun (457–474) hakimiyyəti dövründə Vəftizçi Yəhyaya həsr olunmuş kilsə tikilmişdir. Buna görə də kilsənin 463-cü ildə tikildiyi güman edilir. Kilsə böyük bir monastırla birlikdə Studiosa məxsus torpaqda yerləşir, burada akometoi 19 yanvar 2017-ci ildə Veybak Maşində arxivləşdirilib. Orada rahiblər yaşayır. 6–7-ci əsrlərdə monastır haqqında çox az məlumat var. Patrikios Bonus 7-ci əsrdə bu monastırda dəfn edilmişdir. İkonoklazma dövründə monastırın rahibləri sıxışdırıldı və bir çox rahib monastırı tərk etməli oldu. 798-ci ildə Teodoros Studites rahib olduqdan sonra 700 nəfərin yaşadığı monastır burada hazırlanan əlyazmalar, miniatürlər və ikonalarla şöhrət qazandı. Teodor İkonoklazm hərəkatına qarşı mübarizədə mühüm fiqurdur. İmperator V Leonun dövründə sürgün edilən Teodor monastıra gətirilərək 844-cü ildə Böyük Adada ölümündən sonra dəfn edilib. 10-cu əsrdə Vəftizçi Yəhyanın qalıqları monastıra gətirildi. 11-ci əsrdə monastır həm də qorunma və sürgün yeri kimi istifadə olunurdu. İmperator I İshaq Komnenos (1057–1059) taxtdan ayrılaraq həyat yoldaşı ilə birlikdə Studios monastırına təqaüdə çıxdı və onu "gözəlləşdirdi". Bildirilib ki, XII əsrdə burada Yəhyanın atası Zəkəriyyənin də qalıqları aşkar edilib. Latın istilası zamanı (1204–1261) rahiblər monastırı tərk etməli oldular, monastır və kilsə talan edilərək dağıdıldı. VIII Henrix 1261-ci ildə Konstantinopolu səlibçilərdən geri aldı. Mikayel Paleoloqos böyük bir mərasimlə Qızıl Qapıdan şəhərə daxil olduqdan sonra bu kilsəni ziyarət etmiş, daha sonra tac taxmaq üçün Ayasofya kilsəsinə getmişdir. Studios Manastırı və kilsə 1293-cü ildə İmperator II tərəfindən tikilmişdir. Andronikos Paleoloqun (1282–1328) qardaşı Konstantinos Paleoloqos tərəfindən təmir edilmiş və divarlarla əhatə olunmuşdur. 14-cü əsrdə monastır əvvəlki şöhrətini bərpa etdi. 1400-cü illərin əvvəllərində Anadoluya səfir olaraq göndərilən ispan Ruy Qonzales də Clavijo Studios Manastırını ətraflı təsvir etmişdir. Bizans tarixçisi Dukas 1417-ci ildə vəba epidemiyası zamanı bir şahzadənin şəhərə sığındığını, ölməzdən əvvəl xristianlığı qəbul etdiyini və Studios monastırında dəfn edildiyini bildirdi.
Osmanlı dövrü
1453–1481-ci illər arasında Studios Monastırı haqqında məlumat yoxdur. Türklər şəhəri ələ keçirdikdən sonra monastır bağlandı və XVI əsrin əvvəllərində Topqapı sarayı üçün karxana kimi istifadə edildi. Monastırın II. Bəyazıtlı İmrahoru İlyas bəy bin Abdullah (1481–1512) tərəfindən məscidə çevrildiyi güman edilir. Sonralar məscidin banisinin adını daşıyır. Lakin kilsənin məhz hansı ildə məscidə çevrildiyi məlum deyil. Məlumdur ki, bu məscidə bağlı loja XV əsrdə mövcud olmuşdur. Zəviyyə 19-cu əsrin sonlarına qədər xidmət etmişdir. 1782-ci ildə Samatyada baş verən böyük yanğında binaya ciddi ziyan dəyib. Onun dam örtüyü və cənub sütunları yanmışdır. 1804 və 1821-ci illərdə təmir edilən bina 1894-cü ildə baş verən zəlzələ nəticəsində yenidən xarab olub. Bu zəlzələdən sonra zədələnən damı 1908-ci ildə güclü qar yağması nəticəsində uçub. 1920-ci ildə baş vermiş yanğın nəticəsində tamamilə zədələnmişdir.
Cümhuriyyət dövrü
Monastırın xarabalıqları üzərində müasir iqamətgahlar tikildiyi üçün böyük ölçüdə yoxa çıxıb. XIX əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərində baş vermiş yanğın və zəlzələlərdən sonra kilsə təmir olunmamış, məscidin sonuncu camaat yeri olan narteksin şimal hissəsinə mehrab əlavə edilmiş və 2000-ci il 20-ci əsrin əvvəllərində məscidin ibadətgahı olmuşdur. bir müddət məscid kimi istifadə edilmişdir. 1955-ci ildə sadə təmirə məruz qalmışdır. 1970-ci illərdə Mədəniyyət Nazirliyi və İstanbuldakı Alman Arxeologiya İnstitutunun binanı bərpa etmək cəhdləri həyata keçirilə bilmədi. 20-ci əsrin sonlarında Ayasofya Muzeyinə bağlı açıq səma altında muzey kimi istifadə edilmişdir.
Qalereya
-
Monastırın küçə görünüşü -
Monastırın xarici divarları - Apsis
Memarlıq xüsusiyyətləri
Kilsə Erkən Xristianlıq dövründə tez-tez rast gəlinən Konstantinopolda bu günə qədər gəlib çatan bazilika plan sxeminin ən xarakterik nümunəsidir. Onun kvadrata yaxın quruluşu üç neflidir. Mərkəzi nefin eni 12,7 m, yan neflərin eni 4,6 m, uzunluğu 23,35 m-dir. Yan neflər mərkəzi nefdən yeddi yaşıl brekçi sütunundan ibarət sütun cərgələri ilə ayrılır. Bu sütun cərgələri arasında şimal sütunlarının qismən günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Sütunlar stilobat üzərində qaldırılmış və onların arasında parapet qoyulmuşdur. Mərkəzi nef, yan neflər və narteks üç tərəfdən qalereyalarla əhatə olunmuşdur. Mərkəzi nef şərqdə xaricdən üçtərəfli çoxbucaqlı apsislə, daxildən isə dairəvi apsislə bitir. Apsisin içərisində sintronon var. Apsisin birinci mərtəbə səviyyəsindəki çoxbucaqlı xarici görünüşü qalereya səviyyəsində dairəvi nağara ilə izlənilir. Nağara üzərində 18-ci əsrin sonu və ya 19-cu əsrin əvvəllərində tikilmiş Osmanlı Barokko üslubunda pəncərələr var. Qərbdəki narteks üç hissədən ibarətdir. Narteksdən mərkəzi nefə mərmərlə əhatə olunmuş üç qapıdan, yan neflərə isə bir qapıdan daxil olur. Narteks qərbdə 4 mərmər sütunlu eyvanı olan həyətə açılır. Həyətin şimal divarı hələ də ayaqdadır. Qalereyalara giriş narteksin hər iki ucundakı boşluqlardan taxta pilləkənlərlə təmin edilir. Bu gün eyvanın üstündə xaraba vəziyyətdə olan minarə bina məscidə çevrilərkən cənub məkanına əlavə edilmişdir. Narteksin şərq divarının yuxarı mərtəbədəki pəncərəli hissəsi XVIII əsrdə Osmanlı dövründə tikilmişdir. Binanın ilk tikildiyi zaman damın necə olduğuna dair heç bir məlumat olmasa da, onun taxta damının kirəmitlə örtüldüyü güman edilir. Binanın mərmər işlənməsi, sütun başlıqları, pəncərə tağları, qəliblər və karnizlər 5-ci əsr daş sənətinin mühüm nümunələridir. Xırdalanmış hissələrdən istifadə olunmayıb, bu konstruksiya üçün xüsusi olaraq arxitektura plastik hissələr istehsal edilib. Divarları və apsis yarımqübbəsini bəzəyən mozaika örtüklərindən əsər-əlamət qalmayıb. Bu gün görülə bilən döşəmə mozaikalarının Latın işğalından sonra bərpa işləri zamanı edildiyi düşünülür. Kilsədən başqa Studios monastırına aid kilsənin cənubunda 24 sütunlu, ölçüləri 18,60 və 16,65×26,40 m olan trapesiya formalı sistern var. Sarnıcın yanında 2 sütunlu müqəddəs bulaq vardır. Bundan əlavə, apsis altında xaç formalı bir məbəd tapıldı, ehtimal ki, bir zamanlar monastırın xarabalıqlarını ehtiva edirdi.
İstinadlar
- "Digitised Manuscripts - Add MS 19352". British Library. 2020-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-07.
- Ernest Mamboury. The tourists' Istanbul. Galata - Istanbul: Cituri Biraderler Basimevi. 1953. səh. 261-262.
- "Istanbul monastery to become mosque". Hurriyet. 26 November 2013. 26 November 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2013.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Imrahor mescidi Orta esr Konstantinopolunun en ehemiyyetli monastiri Bu gunumuze qeder gelib catmis en qedim Bizans dini qurulusudur Istanbulun Fatih mahali Yedikule mahali Imam Asir kucesinde yerlesir Bizans Konstantinopolunun tarixi topoqrafiyasini nezere alsaq bina Psamatiya bolgesinde Mesenin bir qeder cenubunda Qizil Qapi yaxinliginda yerlesir Studios Monastirina aid kilse Veftizci Yehyaya hesr edilmisdir Avropadan gelen seyahetciler ve tedqiqatcilar monastir ve kilse haqqinda 16 ci esrden xususen de 19 cu esrden melumat vermisler 2021 ci ilden etibaren Turkiye Respublikasi Veqfler Umumi Mudirliyi ile emekdasliq cercivesinde Imrahor Ilyas bey mescidinin berpasi sahesinde Emekdasliq Layihesi cercivesinde ilkin berpa islerine baslanilib miniatur Stoudios Manastiri ve Propontis Mermere denizi II Basilin Menologiyasindan texminen 1000 tesvir edilmisdir TarixiBizans dovru 10 cu esre aid menbede monastirin yerinde evveller kicik bir kilsenin oldugu bildirilir Yehyaya hesr olunmus kilsenin tikilme tarixi ucun iki tarix ireli surulur Epiqramlarda Studios adli bir Roma zadeganinin konsul olmasindan qisa muddet evvel kilse tikdirdiyi basqa bir Bizans qaynaginda ise Studiosun 454 cu ilde imperator Markianos 450 457 dovrunde konsul oldugu ifade edilir Bu melumatlara esaslanan ilk reye gore kilse 454 cu ilde tikilmisdir 9 cu esre aid Theophanes Chronicles menbeyine gore Studiosda 463 cu ilde I Leonun 457 474 hakimiyyeti dovrunde Veftizci Yehyaya hesr olunmus kilse tikilmisdir Buna gore de kilsenin 463 cu ilde tikildiyi guman edilir Kilse boyuk bir monastirla birlikde Studiosa mexsus torpaqda yerlesir burada akometoi 19 yanvar 2017 ci ilde Veybak Masinde arxivlesdirilib Orada rahibler yasayir 6 7 ci esrlerde monastir haqqinda cox az melumat var Patrikios Bonus 7 ci esrde bu monastirda defn edilmisdir Ikonoklazma dovrunde monastirin rahibleri sixisdirildi ve bir cox rahib monastiri terk etmeli oldu 798 ci ilde Teodoros Studites rahib olduqdan sonra 700 neferin yasadigi monastir burada hazirlanan elyazmalar miniaturler ve ikonalarla sohret qazandi Teodor Ikonoklazm herekatina qarsi mubarizede muhum fiqurdur Imperator V Leonun dovrunde surgun edilen Teodor monastira getirilerek 844 cu ilde Boyuk Adada olumunden sonra defn edilib 10 cu esrde Veftizci Yehyanin qaliqlari monastira getirildi 11 ci esrde monastir hem de qorunma ve surgun yeri kimi istifade olunurdu Imperator I Ishaq Komnenos 1057 1059 taxtdan ayrilaraq heyat yoldasi ile birlikde Studios monastirina teqaude cixdi ve onu gozellesdirdi Bildirilib ki XII esrde burada Yehyanin atasi Zekeriyyenin de qaliqlari askar edilib Latin istilasi zamani 1204 1261 rahibler monastiri terk etmeli oldular monastir ve kilse talan edilerek dagidildi VIII Henrix 1261 ci ilde Konstantinopolu selibcilerden geri aldi Mikayel Paleoloqos boyuk bir merasimle Qizil Qapidan sehere daxil olduqdan sonra bu kilseni ziyaret etmis daha sonra tac taxmaq ucun Ayasofya kilsesine getmisdir Studios Manastiri ve kilse 1293 cu ilde Imperator II terefinden tikilmisdir Andronikos Paleoloqun 1282 1328 qardasi Konstantinos Paleoloqos terefinden temir edilmis ve divarlarla ehate olunmusdur 14 cu esrde monastir evvelki sohretini berpa etdi 1400 cu illerin evvellerinde Anadoluya sefir olaraq gonderilen ispan Ruy Qonzales de Clavijo Studios Manastirini etrafli tesvir etmisdir Bizans tarixcisi Dukas 1417 ci ilde veba epidemiyasi zamani bir sahzadenin sehere sigindigini olmezden evvel xristianligi qebul etdiyini ve Studios monastirinda defn edildiyini bildirdi Osmanli dovru 1453 1481 ci iller arasinda Studios Monastiri haqqinda melumat yoxdur Turkler seheri ele kecirdikden sonra monastir baglandi ve XVI esrin evvellerinde Topqapi sarayi ucun karxana kimi istifade edildi Monastirin II Beyazitli Imrahoru Ilyas bey bin Abdullah 1481 1512 terefinden mescide cevrildiyi guman edilir Sonralar mescidin banisinin adini dasiyir Lakin kilsenin mehz hansi ilde mescide cevrildiyi melum deyil Melumdur ki bu mescide bagli loja XV esrde movcud olmusdur Zeviyye 19 cu esrin sonlarina qeder xidmet etmisdir 1782 ci ilde Samatyada bas veren boyuk yanginda binaya ciddi ziyan deyib Onun dam ortuyu ve cenub sutunlari yanmisdir 1804 ve 1821 ci illerde temir edilen bina 1894 cu ilde bas veren zelzele neticesinde yeniden xarab olub Bu zelzeleden sonra zedelenen dami 1908 ci ilde guclu qar yagmasi neticesinde ucub 1920 ci ilde bas vermis yangin neticesinde tamamile zedelenmisdir Cumhuriyyet dovru Monastirin xarabaliqlari uzerinde muasir iqametgahlar tikildiyi ucun boyuk olcude yoxa cixib XIX esrin sonu 20 ci esrin evvellerinde bas vermis yangin ve zelzelelerden sonra kilse temir olunmamis mescidin sonuncu camaat yeri olan narteksin simal hissesine mehrab elave edilmis ve 2000 ci il 20 ci esrin evvellerinde mescidin ibadetgahi olmusdur bir muddet mescid kimi istifade edilmisdir 1955 ci ilde sade temire meruz qalmisdir 1970 ci illerde Medeniyyet Nazirliyi ve Istanbuldaki Alman Arxeologiya Institutunun binani berpa etmek cehdleri heyata kecirile bilmedi 20 ci esrin sonlarinda Ayasofya Muzeyine bagli aciq sema altinda muzey kimi istifade edilmisdir QalereyaMonastirin kuce gorunusu Monastirin xarici divarlari ApsisMemarliq xususiyyetleriKilse Erken Xristianliq dovrunde tez tez rast gelinen Konstantinopolda bu gune qeder gelib catan bazilika plan sxeminin en xarakterik numunesidir Onun kvadrata yaxin qurulusu uc neflidir Merkezi nefin eni 12 7 m yan neflerin eni 4 6 m uzunlugu 23 35 m dir Yan nefler merkezi nefden yeddi yasil brekci sutunundan ibaret sutun cergeleri ile ayrilir Bu sutun cergeleri arasinda simal sutunlarinin qismen gunumuze qeder gelib catmisdir Sutunlar stilobat uzerinde qaldirilmis ve onlarin arasinda parapet qoyulmusdur Merkezi nef yan nefler ve narteks uc terefden qalereyalarla ehate olunmusdur Merkezi nef serqde xaricden ucterefli coxbucaqli apsisle daxilden ise dairevi apsisle bitir Apsisin icerisinde sintronon var Apsisin birinci mertebe seviyyesindeki coxbucaqli xarici gorunusu qalereya seviyyesinde dairevi nagara ile izlenilir Nagara uzerinde 18 ci esrin sonu ve ya 19 cu esrin evvellerinde tikilmis Osmanli Barokko uslubunda pencereler var Qerbdeki narteks uc hisseden ibaretdir Narteksden merkezi nefe mermerle ehate olunmus uc qapidan yan neflere ise bir qapidan daxil olur Narteks qerbde 4 mermer sutunlu eyvani olan heyete acilir Heyetin simal divari hele de ayaqdadir Qalereyalara giris narteksin her iki ucundaki bosluqlardan taxta pillekenlerle temin edilir Bu gun eyvanin ustunde xaraba veziyyetde olan minare bina mescide cevrilerken cenub mekanina elave edilmisdir Narteksin serq divarinin yuxari mertebedeki pencereli hissesi XVIII esrde Osmanli dovrunde tikilmisdir Binanin ilk tikildiyi zaman damin nece olduguna dair hec bir melumat olmasa da onun taxta daminin kiremitle ortulduyu guman edilir Binanin mermer islenmesi sutun basliqlari pencere taglari qelibler ve karnizler 5 ci esr das senetinin muhum numuneleridir Xirdalanmis hisselerden istifade olunmayib bu konstruksiya ucun xususi olaraq arxitektura plastik hisseler istehsal edilib Divarlari ve apsis yarimqubbesini bezeyen mozaika ortuklerinden eser elamet qalmayib Bu gun gorule bilen doseme mozaikalarinin Latin isgalindan sonra berpa isleri zamani edildiyi dusunulur Kilseden basqa Studios monastirina aid kilsenin cenubunda 24 sutunlu olculeri 18 60 ve 16 65 26 40 m olan trapesiya formali sistern var Sarnicin yaninda 2 sutunlu muqeddes bulaq vardir Bundan elave apsis altinda xac formali bir mebed tapildi ehtimal ki bir zamanlar monastirin xarabaliqlarini ehtiva edirdi Istinadlar Digitised Manuscripts Add MS 19352 British Library 2020 11 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 03 07 Ernest Mamboury The tourists Istanbul Galata Istanbul Cituri Biraderler Basimevi 1953 seh 261 262 Istanbul monastery to become mosque Hurriyet 26 November 2013 26 November 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 November 2013 Arxivlenmis suret 2023 06 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 10 10