Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İdxal əvəzedici sənayeləşdirmə (İƏS, ing. Import substitution industrialization) — bir iqtisadi strategiyadır və əsas məqsədi xaricdən idxal olunan məhsulların yerli istehsalla əvəzlənməsidir.Bu yanaşma ölkələrin iqtisadiyyatını xarici asılılıqdan qorumaq və daxili bazarı inkişaf etdirmək məqsədini güdür. İƏS çərçivəsində dövlətlər, adətən, idxal olunan məhsullara yüksək tariflər tətbiq edir, yerli istehsalçılara subsidiyalar verir və texnologiya transferini dəstəkləyir.Bu strategiya inkişaf etməkdə olan ölkələrdə sənaye sektorunun güclənməsinə və milli iqtisadiyyatın diversifikasiyasına xidmət edir.
Tarixi
İdxal əvəzedici sənayeləşdirmə strategiyası XX əsrin ortalarında, xüsusilə İkinci Dünya müharibəsindən sonra inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında populyarlaşdı.Bu yanaşmanın əsas ideyası, kolonial sistemdən azad olmuş ölkələrin iqtisadiyyatlarını xarici təsirlərdən qorumaq və müstəqil inkişafı təmin etmək idi.Latın Amerikası ölkələri, xüsusilə Argentina, Braziliya və Meksika, İƏS strategiyasını ilk tətbiq edənlərdən oldular. Onlar idxal məhsullarını yüksək tariflərlə məhdudlaşdıraraq, daxili sənayeləşməni gücləndirməyə və öz bazarlarını qorumağa çalışırdılar.Bu yanaşma, həmin ölkələrdə sənaye sektorunun inkişafına şərait yaratdı.
İƏS-in qlobal təsiri və zəifləməsi
1950-1970-ci illərdə İdxal əvəzedici sənayeləşdirmə bir çox Asiya və Afrika ölkələrində də tətbiq edildi.Hindistan və Misir kimi ölkələr bu strategiyanı öz iqtisadi inkişaf planlarına daxil etdilər. Bununla belə, 1970-ci illərin sonlarında bu modelin zəif tərəfləri üzə çıxmağa başladı. Yerli sənaye rəqabətə dayanıqlı olmadığı üçün məhsulların keyfiyyəti və effektivliyi aşağı düşürdü.Bundan başqa, qlobal iqtisadiyyatın liberallaşması və Dünya Ticarət Təşkilatının prinsipləri çərçivəsində sərbəst ticarət modelləri daha çox üstünlük qazandı. Nəticədə, bir çox ölkə İƏS-dən uzaqlaşaraq ixraca yönəlmiş sənayeləşmə strategiyasına üstünlük verdi.
Üstünlükləri və çətinlikləri
dxal əvəzedici sənayeləşdirmə daxili istehsalın artmasına və iş yerlərinin yaranmasına səbəb ola bilər.Yerli istehsalatı təşviq etməklə, ölkə iqtisadiyyatında yeni sahələrin yaranması üçün şərait yaradılır. Eyni zamanda, daxili istehlakçılar üçün daha əlçatan və ucuz məhsullar təklif olunur. Bununla belə, İƏS strategiyası bəzi çətinliklərlə üzləşə bilər.Məsələn, yerli istehsalın keyfiyyəti idxal məhsulları ilə rəqabət apara bilmədikdə, istehlakçılar məmnun qalmaya bilər. Bundan başqa, sərbəst ticarətin məhdudlaşdırılması digər ölkələrlə ticarət əlaqələrinin zəifləməsinə gətirib çıxara bilər.
Uzunmüddətli perspektivlər
İƏS strategiyasının uğuru onun davamlılığı və düzgün planlaşdırılmasından asılıdır. Əgər yerli sənaye müasir texnologiyalarla təchiz olunsa və istehsal keyfiyyəti artırılsa, bu yanaşma milli iqtisadiyyatı gücləndirə bilər. Bununla yanaşı, qlobal iqtisadi sistemlə uyğunlaşmaq və beynəlxalq bazarlara çıxış imkanlarını itirməmək üçün balanslı bir strategiya tətbiq olunmalıdır.Beləliklə, idxal əvəzedici sənayeləşdirmə milli iqtisadiyyat üçün mühüm bir inkişaf aləti olsa da, onun effektivliyi iqtisadiyyatın xüsusiyyətlərinə və dövlətin strategiyalarına bağlıdır.
İstinadlar
- Nelson, Brian, redaktorA Comprehensive Dictionary of Economics. 2009. səh. 88.
- Irwin, Douglas A. "The rise and fall of import substitution". World Development (ingilis). 139. 2021: 105306. doi:10.1016/j.worlddev.2020.105306. ISSN 0305-750X.
- Mehmet, Ozay. Westernizing the Third World: The Eurocentricity of Economic Development. London: Routledge. 1999. 33–57.
- Chang, Ha-Joon. Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective. London: Anthem Press. 2002.[]
- Street, James H.; James, Dilmus D. "Structuralism, and Dependency in Latin America". Journal of Economic Issues. 16 (3). 1982: 673–689. doi:10.1080/00213624.1982.11504027.
- "History of ECLAC". Economic Commission for Latin America and the Caribbean. United Nations. 2014-10-08. İstifadə tarixi: 10 October 2016.
- Renato, Aguilar. "Latin American structuralism and exogenous factors". Social Science Information. 25 (1). 1986: 227–290.
- Perreault, Thomas; Martin, Patricia. "Geographies of neoliberalism in Latin America". Environment and Planning A. 37 (2). 2005: 191–201. Bibcode:2005EnPlA..37..191P. doi:10.1068/a37394.
- Oatley, Thomas. International Political Economy: Sixth Edition (ingilis). Routledge. 2019. ISBN .
- Rodrik, Dani; Grossman, Gene; Norman, Victor. "Getting Interventions Right: How South Korea and Taiwan Grew Rich". Economic Policy. 10 (20). 1995: 55–107. doi:10.2307/1344538. ISSN 0266-4658. JSTOR 1344538.
- Perkins, Dwight H.; Tang, John P. East Asian Industrial Pioneers // O'Rourke, Kevin Hjortshøj; Williamson, Jeffrey Gale (redaktorlar ). The Spread of Modern Industry to the Periphery since 1871. Oxford University Press. 2017. doi:10.1093/acprof:oso/9780198753643.001.0001. ISBN .
- Frieden, Jeffry A. Chapter 10 // World Politics: Interests, Interactions, Institutions (4th). W W NORTON. 2018. ISBN . OCLC 1197968459.
- Bruton, Henry J. "A Reconsideration of Import Substitution". Journal of Economic Literature. 36 (2). 1998: 905.
- Baer, Werner. "Import Substitution and Industrialization in Latin America: Experiences and Interpretations". Latin American Research Review. 7. 1972: 95–96. doi:10.1017/S0023879100041224.
- Goldar, Bishwanath. "Import substitution, industrial concentration and productivity growth in Indian manufacturing". Oxford Bulletin of Economics and Statistics. 48 (2). May 1986: 143–164. doi:10.1111/j.1468-0084.1986.mp48002003.x.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Idxal evezedici senayelesdirme IES ing Import substitution industrialization bir iqtisadi strategiyadir ve esas meqsedi xaricden idxal olunan mehsullarin yerli istehsalla evezlenmesidir Bu yanasma olkelerin iqtisadiyyatini xarici asililiqdan qorumaq ve daxili bazari inkisaf etdirmek meqsedini gudur IES cercivesinde dovletler adeten idxal olunan mehsullara yuksek tarifler tetbiq edir yerli istehsalcilara subsidiyalar verir ve texnologiya transferini destekleyir Bu strategiya inkisaf etmekde olan olkelerde senaye sektorunun guclenmesine ve milli iqtisadiyyatin diversifikasiyasina xidmet edir TarixiIdxal evezedici senayelesdirme strategiyasi XX esrin ortalarinda xususile Ikinci Dunya muharibesinden sonra inkisaf etmekde olan olkeler arasinda populyarlasdi Bu yanasmanin esas ideyasi kolonial sistemden azad olmus olkelerin iqtisadiyyatlarini xarici tesirlerden qorumaq ve musteqil inkisafi temin etmek idi Latin Amerikasi olkeleri xususile Argentina Braziliya ve Meksika IES strategiyasini ilk tetbiq edenlerden oldular Onlar idxal mehsullarini yuksek tariflerle mehdudlasdiraraq daxili senayelesmeni guclendirmeye ve oz bazarlarini qorumaga calisirdilar Bu yanasma hemin olkelerde senaye sektorunun inkisafina serait yaratdi IES in qlobal tesiri ve zeiflemesi 1950 1970 ci illerde Idxal evezedici senayelesdirme bir cox Asiya ve Afrika olkelerinde de tetbiq edildi Hindistan ve Misir kimi olkeler bu strategiyani oz iqtisadi inkisaf planlarina daxil etdiler Bununla bele 1970 ci illerin sonlarinda bu modelin zeif terefleri uze cixmaga basladi Yerli senaye reqabete dayaniqli olmadigi ucun mehsullarin keyfiyyeti ve effektivliyi asagi dusurdu Bundan basqa qlobal iqtisadiyyatin liberallasmasi ve Dunya Ticaret Teskilatinin prinsipleri cercivesinde serbest ticaret modelleri daha cox ustunluk qazandi Neticede bir cox olke IES den uzaqlasaraq ixraca yonelmis senayelesme strategiyasina ustunluk verdi Ustunlukleri ve cetinlikleridxal evezedici senayelesdirme daxili istehsalin artmasina ve is yerlerinin yaranmasina sebeb ola biler Yerli istehsalati tesviq etmekle olke iqtisadiyyatinda yeni sahelerin yaranmasi ucun serait yaradilir Eyni zamanda daxili istehlakcilar ucun daha elcatan ve ucuz mehsullar teklif olunur Bununla bele IES strategiyasi bezi cetinliklerle uzlese biler Meselen yerli istehsalin keyfiyyeti idxal mehsullari ile reqabet apara bilmedikde istehlakcilar memnun qalmaya biler Bundan basqa serbest ticaretin mehdudlasdirilmasi diger olkelerle ticaret elaqelerinin zeiflemesine getirib cixara biler Uzunmuddetli perspektivlerIES strategiyasinin uguru onun davamliligi ve duzgun planlasdirilmasindan asilidir Eger yerli senaye muasir texnologiyalarla techiz olunsa ve istehsal keyfiyyeti artirilsa bu yanasma milli iqtisadiyyati guclendire biler Bununla yanasi qlobal iqtisadi sistemle uygunlasmaq ve beynelxalq bazarlara cixis imkanlarini itirmemek ucun balansli bir strategiya tetbiq olunmalidir Belelikle idxal evezedici senayelesdirme milli iqtisadiyyat ucun muhum bir inkisaf aleti olsa da onun effektivliyi iqtisadiyyatin xususiyyetlerine ve dovletin strategiyalarina baglidir IstinadlarNelson Brian redaktorA Comprehensive Dictionary of Economics 2009 seh 88 Irwin Douglas A The rise and fall of import substitution World Development ingilis 139 2021 105306 doi 10 1016 j worlddev 2020 105306 ISSN 0305 750X Mehmet Ozay Westernizing the Third World The Eurocentricity of Economic Development London Routledge 1999 33 57 Chang Ha Joon Kicking Away the Ladder Development Strategy in Historical Perspective London Anthem Press 2002 sehife gosterin Street James H James Dilmus D Structuralism and Dependency in Latin America Journal of Economic Issues 16 3 1982 673 689 doi 10 1080 00213624 1982 11504027 History of ECLAC Economic Commission for Latin America and the Caribbean United Nations 2014 10 08 Istifade tarixi 10 October 2016 Renato Aguilar Latin American structuralism and exogenous factors Social Science Information 25 1 1986 227 290 Perreault Thomas Martin Patricia Geographies of neoliberalism in Latin America Environment and Planning A 37 2 2005 191 201 Bibcode 2005EnPlA 37 191P doi 10 1068 a37394 Oatley Thomas International Political Economy Sixth Edition ingilis Routledge 2019 ISBN 978 1 351 03464 7 Rodrik Dani Grossman Gene Norman Victor Getting Interventions Right How South Korea and Taiwan Grew Rich Economic Policy 10 20 1995 55 107 doi 10 2307 1344538 ISSN 0266 4658 JSTOR 1344538 Perkins Dwight H Tang John P East Asian Industrial Pioneers O Rourke Kevin Hjortshoj Williamson Jeffrey Gale redaktorlar The Spread of Modern Industry to the Periphery since 1871 Oxford University Press 2017 doi 10 1093 acprof oso 9780198753643 001 0001 ISBN 978 0 19 875364 3 Frieden Jeffry A Chapter 10 World Politics Interests Interactions Institutions 4th W W NORTON 2018 ISBN 978 0 393 67510 8 OCLC 1197968459 Bruton Henry J A Reconsideration of Import Substitution Journal of Economic Literature 36 2 1998 905 Baer Werner Import Substitution and Industrialization in Latin America Experiences and Interpretations Latin American Research Review 7 1972 95 96 doi 10 1017 S0023879100041224 Goldar Bishwanath Import substitution industrial concentration and productivity growth in Indian manufacturing Oxford Bulletin of Economics and Statistics 48 2 May 1986 143 164 doi 10 1111 j 1468 0084 1986 mp48002003 x