Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Varazqun məbədi — Azərbaycanın Laçın rayonu ərazisində yerləşən qədim alban məbədi. Məbəd II–V əsrlərdə Qafqaz Albaniyası dövründə inşa edilib və dövrümüzə xarabalıqları qalıb. Bu qədim alban məbədi dördkünc planda və yüksək dağlıq ərazidə inşa edilib.Məbədin günbəzi və cənub divarı dağılmışdır.
| Varazqun məbədi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Laçın |
| Yerləşir | Bozlu |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | II-V əsrlər |
| | |
Məbəd haqqında
Bu tikili "Alban ölkəsinin tarixi" adlı əsərin müəllifi, mənşəcə Qafqaz albanlarından olan Alban tarixçisi, Moisey Kalankatlının əsərində adı qeyd edilən Varazqun məbədidir. Qeyri-adi memarlıq quruluşuna malik olan abidə bir çox özəlliklərini itirərək günümüzə qədər öz görkəminin əsas hissəsini saxlamışdır. Tikili Bozlu kəndinin (Laçın rayonu) ərazisində, lakin hava yolu ilə daha çox Quşçu kəndinin yaxınlığında, Həkəri çayının sağ qolu olan Ağoğlan çayının sol sahilində, sahildən 2 kilometr aralıda Varazqun adlanan sahədə qərar tutmuşdur. Qəzalı bir vəziyyətdə, II–V əsrlərə aid olan tarixi abidə – Varazqun məbədi günbəzli, ikiapsidalı (apsida (apsis) – əsasən kilsə divarlarında yarımqövs şəklində çıxıntı) planda olduqca diqqətəlayiq və dövrünə uyğun möhtəşəm bir şəkildə inşa edilmişdir. Məbədin ətrafında Varazxan adlanan kəndin xarabalıqları qalmaqdadır. Bu yaşayış məntəqəsi 1904-cü ildə Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Varazqun kimi qeyd edilmişdir. Ehtimal ki, məbədin ilk adı da elə Varazxan və ya Varazqun olmuşdur. Yerli əhali, yəni azərbaycanlılar tərəfindən məbədin adının və yaşayış məntəqəsinin türkləşdirildiyini iddia edən ermənilər bu qədim alban məbədini Varazqom adlandırırlar. 1924-cü ilin may ayında məbədin ətrafında qoyun otaran çobanlar oradan qədim sikkələr tapmışlar. Sikkələr Azərbaycan SSR Dövlət Muzeyinə (indiki Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi) təhvil verilmişdir. Qədim sikkələrin araşdırılması nəticəsində məlum olmuşdur ki, bu Səfəvi dövlətinə aid XVI əsrdə kəsilmiş sikkələrdir. Bu ərazidə olan evlərin xarabalıqlarından əlavə məbədin yaxınlığında yaşayış üçün sığınacaqlar – mağara (kaha və yaxud zağa) mövcuddur. Mağaranın adi otaq qapısı ölçüsünə uyğun ümumi bir çıxış qapısı vardır. Mağaranın daxilində olan hər bir otağın sahəsi təxmini hesablamalara görə 12 m² (3x4 m), hündürlüyü isə 2 metr, bəzi yerlərdə isə 2 metr 20 santimetrə çatır. Məbədin ərazisində sinə və baş daşları albanlara xas olan üslubda naxışlanmış, üzərində alban xaçları işlənmiş, VII əsrə aid qədim qəbiristanlığın qalıqları aşkar edilmişdir.
Memarlıq üslubu
Alban memarlığının səciyyəvi əlamətlərini özündə qoruyub saxlayan Varazqun məbədi yonulmuş yerli daşlardan, həmçinin adi çay daşlarından və əhəng-qum qarışığından istifadə edilməklə inşa edilmişdir. Məbədin daxili divarlarına suvaq vurulmuşdur. Məbədin günbəzi və cənub divarı tam uçub-dağılmışdır. Eləcə də məbədin şərq tərəfinin aşağı hissəsində olan fasad daşları uçmuşdur. Məbəd tikinti mədəniyyətinə və konstruktiv xüsusiyyətlərinə görə yaxın ərazilərdə olan digər tikililərlə səsləşir. Belə kompozi¬siyalar, öz növbəsində, bir-birindən bəzi cəhətlərinə, əsasən də apsidaların miqdarına görə fərqlənir. Günbəzli kompozisiyası olan bu məbədin ikiap¬sidalı (məbədin şərq və şimal tərəflərində) olması isə onu digər məbədlərdən daha çox fərqləndirir. Ta qədimdən bir, üç, dörd və daha çox apsidası olan məbədlər geniş ərazilərdə inşa edilsə də, ikiapsidalı məbədlər çox nadir hallarda qeydə alınmışdır. Kvadrat biçimli, 100 kv.m-dən çox sahədə (xarici ölçüləri: 10.55x10.00 m) günbəzli məbəd tipində inşa edilmiş məbədin üzərində ucalan qüllə bayırdan və içəridən yumru, silindrvaridir. Məbədin mövcud qalıqlarının hündürlüyü təxminən 9.60 metrdir. Divarların qalınlığı isə 95 sm-ə qədərdir. Qeyd edək ki, günbəzin tavanı tamamilə uçmuşdur. Məbədin qapı və pəncərələrinin yanları ustalıqla yonulmuş daş kəmərlə əhatələnmişdir.
Toponimi
Ehtimal ki, Varazxan və yaxud Varazqun oykonimi vaxtı ilə bu ərazilərdə yaşamış Qafqaz Albaniyasının hökmdarlarının (Varaz) adından adlandırılmışdır. Məbədin ətrafında Varazxan adlanan kəndin xarabalıqları qalmaqdadır. Ehtimal olunur ki, məbədin ilk adı da elə Varazxan və ya Varazqun olub.
İstinadlar
- "Qədim və orta əsr memarlıq abidələri..." www.anl.az. 25 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- Sultan Hümbətov, "Açıq etiraf", "Laçın yurdu" jurnalı, №1 (12), 2014, Bakı, . səh.51–54.
- ""Qarabağ – mədəniyyətimizin beşiyi": Varazqun məbədi". mct.gov.az. 14 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- "Varazqun məbədi". azertag.az. 25 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- "Varazqun məbədi". muzey-servetleri-ebm.az. 25 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- . open.az. 25 May 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2021.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- ""Qarabağ – mədəniyyətimizin beşiyi"". medeniyyet.az. İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- "Varazqun məbədi". az.baku-art.com. İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- "Varazqun məbədi". xeber.media. İstifadə tarixi: 25 may 2021.
- "Laçın incisi". www.vetenugrunda.az. İstifadə tarixi: 25 may 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Varazqun mebedi Azerbaycanin Lacin rayonu erazisinde yerlesen qedim alban mebedi Mebed II V esrlerde Qafqaz Albaniyasi dovrunde insa edilib ve dovrumuze xarabaliqlari qalib Bu qedim alban mebedi dordkunc planda ve yuksek dagliq erazide insa edilib Mebedin gunbezi ve cenub divari dagilmisdir Varazqun mebediOlke AzerbaycanSeher LacinYerlesir BozluAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi II V esrlerVarazqun kilsesiMebed haqqindaBu tikili Alban olkesinin tarixi adli eserin muellifi mensece Qafqaz albanlarindan olan Alban tarixcisi Moisey Kalankatlinin eserinde adi qeyd edilen Varazqun mebedidir Qeyri adi memarliq qurulusuna malik olan abide bir cox ozelliklerini itirerek gunumuze qeder oz gorkeminin esas hissesini saxlamisdir Tikili Bozlu kendinin Lacin rayonu erazisinde lakin hava yolu ile daha cox Quscu kendinin yaxinliginda Hekeri cayinin sag qolu olan Agoglan cayinin sol sahilinde sahilden 2 kilometr aralida Varazqun adlanan sahede qerar tutmusdur Qezali bir veziyyetde II V esrlere aid olan tarixi abide Varazqun mebedi gunbezli ikiapsidali apsida apsis esasen kilse divarlarinda yarimqovs seklinde cixinti planda olduqca diqqetelayiq ve dovrune uygun mohtesem bir sekilde insa edilmisdir Mebedin etrafinda Varazxan adlanan kendin xarabaliqlari qalmaqdadir Bu yasayis menteqesi 1904 cu ilde Qafqazin 5 verstlik xeritesinde Varazqun kimi qeyd edilmisdir Ehtimal ki mebedin ilk adi da ele Varazxan ve ya Varazqun olmusdur Yerli ehali yeni azerbaycanlilar terefinden mebedin adinin ve yasayis menteqesinin turklesdirildiyini iddia eden ermeniler bu qedim alban mebedini Varazqom adlandirirlar 1924 cu ilin may ayinda mebedin etrafinda qoyun otaran cobanlar oradan qedim sikkeler tapmislar Sikkeler Azerbaycan SSR Dovlet Muzeyine indiki Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi tehvil verilmisdir Qedim sikkelerin arasdirilmasi neticesinde melum olmusdur ki bu Sefevi dovletine aid XVI esrde kesilmis sikkelerdir Bu erazide olan evlerin xarabaliqlarindan elave mebedin yaxinliginda yasayis ucun siginacaqlar magara kaha ve yaxud zaga movcuddur Magaranin adi otaq qapisi olcusune uygun umumi bir cixis qapisi vardir Magaranin daxilinde olan her bir otagin sahesi texmini hesablamalara gore 12 m 3x4 m hundurluyu ise 2 metr bezi yerlerde ise 2 metr 20 santimetre catir Mebedin erazisinde sine ve bas daslari albanlara xas olan uslubda naxislanmis uzerinde alban xaclari islenmis VII esre aid qedim qebiristanligin qaliqlari askar edilmisdir Memarliq uslubuAlban memarliginin seciyyevi elametlerini ozunde qoruyub saxlayan Varazqun mebedi yonulmus yerli daslardan hemcinin adi cay daslarindan ve eheng qum qarisigindan istifade edilmekle insa edilmisdir Mebedin daxili divarlarina suvaq vurulmusdur Mebedin gunbezi ve cenub divari tam ucub dagilmisdir Elece de mebedin serq terefinin asagi hissesinde olan fasad daslari ucmusdur Mebed tikinti medeniyyetine ve konstruktiv xususiyyetlerine gore yaxin erazilerde olan diger tikililerle seslesir Bele kompozi siyalar oz novbesinde bir birinden bezi cehetlerine esasen de apsidalarin miqdarina gore ferqlenir Gunbezli kompozisiyasi olan bu mebedin ikiap sidali mebedin serq ve simal tereflerinde olmasi ise onu diger mebedlerden daha cox ferqlendirir Ta qedimden bir uc dord ve daha cox apsidasi olan mebedler genis erazilerde insa edilse de ikiapsidali mebedler cox nadir hallarda qeyde alinmisdir Kvadrat bicimli 100 kv m den cox sahede xarici olculeri 10 55x10 00 m gunbezli mebed tipinde insa edilmis mebedin uzerinde ucalan qulle bayirdan ve iceriden yumru silindrvaridir Mebedin movcud qaliqlarinin hundurluyu texminen 9 60 metrdir Divarlarin qalinligi ise 95 sm e qederdir Qeyd edek ki gunbezin tavani tamamile ucmusdur Mebedin qapi ve pencerelerinin yanlari ustaliqla yonulmus das kemerle ehatelenmisdir ToponimiEhtimal ki Varazxan ve yaxud Varazqun oykonimi vaxti ile bu erazilerde yasamis Qafqaz Albaniyasinin hokmdarlarinin Varaz adindan adlandirilmisdir Mebedin etrafinda Varazxan adlanan kendin xarabaliqlari qalmaqdadir Ehtimal olunur ki mebedin ilk adi da ele Varazxan ve ya Varazqun olub Istinadlar Qedim ve orta esr memarliq abideleri www anl az 25 May 2021 tarixinde Istifade tarixi 25 may 2021 Sultan Humbetov Aciq etiraf Lacin yurdu jurnali 1 12 2014 Baki Bextiyar 4 nesriyyati seh 51 54 Qarabag medeniyyetimizin besiyi Varazqun mebedi mct gov az 14 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 25 may 2021 Varazqun mebedi azertag az 25 May 2021 tarixinde Istifade tarixi 25 may 2021 Varazqun mebedi muzey servetleri ebm az 25 May 2021 tarixinde Istifade tarixi 25 may 2021 open az 25 May 2021 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 may 2021 Hemcinin baxLacin Lacin rayonu Lacin abidelerinin siyahisi Lacin Tarix Diyarsunasliq MuzeyiXarici kecidler Qarabag medeniyyetimizin besiyi medeniyyet az Istifade tarixi 25 may 2021 Varazqun mebedi az baku art com Istifade tarixi 25 may 2021 Varazqun mebedi xeber media Istifade tarixi 25 may 2021 Lacin incisi www vetenugrunda az Istifade tarixi 25 may 2021