Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mikroprosessorun arxitekturası onun bir neçə xüsusiyyəti ilə təyin edilir. Bunlardan başlıcası təşkil edən təlimatların (əmrlərin) xüsusiyyəti və onların icra mexanizmi ilə bağlıdır. Mikroprosessorların əsasən iki tip arxitekturası mövcuddur:
- RISC arxitekturası
- CISC arxitekturası
RISC (Reduced Instruction Set Computer- sadələşdirilmiş təlimat sisteminə malik kompüter) arxitekturası ilk dəfə 1979-cu ildə IBM801 mini-kompüterində gerçəkləşdirildi. Bu arxitektura üç əsas prinsipə söykənir:
- sistemin mükəmməl kompilyator vasitəsilə yüksək səviyyə proqramlaşdırma dillərini dəstəkləməsi;
- tamamilə aparat vasitələri ilə icra olunan primitiv təlimatlar toplusundan istifadə;
- əksər təlimatların prosessor tərəfindən bir taktda icra edilməsinə imkan verən yaddaş və giriş-çıxışın təşkili.
İlk RISC arxitekturalı mikroprosessorlar 80-ci illərin əvvəllərində Kaliforniya () və universitetlərində işləndi və hazırlandı. Bu mikroprosessorların müəlliflərinin qarşılarına qoyduqları məqsəd mümkün qədər sadə quruluşa malik daha məhsuldar mikroprosessora nail olmaq idi. Bu məsələnin həllində iki yol var idi. Birinci yol registr faylı tutumunu artırmaqla yaddaşa müraciət sayını azaltmaqdan ibarət idi. Bu prinsipə əsaslanan arxitektura ilk dəfə RISC I mikroprosessorunda istifadə olundu və arxitekturası adı ilə tanındı. İkinci yolun mahiyyəti kompilyatorun optimallaşdırmasının köməyilə konveyerdə təlimatların ardıcıllığını dəyişməklə mikroprosessor registrlərinin intensiv işini təmin etmək və nəticədə konveyerin boşdayanmalarını aradan qaldırmaqdan ibarət idi. Bu ideya üzərində qurulmuş arxitektura ilk dəfə işlənib və tətbiq edildiyindən Stəndford arxitekturası adlanır.
Fərdi kompüterlərdə tətbiq olunan CISC-prosessorlarına nümunə olaraq Motorola 680x0 ailəsini, Intel 80x86 və mikroprosessorlarını göstərmək olar.
Mikroprosessorların arxitekturasının inkişafında iki hal muşahidə olunur. Birinci halda söhbət prosessorların daha ilkin modellərindən CISC (Complete Instruction Set Computer- tam təlimat toplusu olan prosesssor) arxitekturalı mikroprosessorlardan gedir. Bu prosessorlara 80x86 ailəsinə (məsələn i8086, i80286, i80386, i80486 prosessorları) aid bütün prosessorlar aiddirlər. CISC arxitekturalı prosessorlara geniş və mürəkkəb əmrlər toplusuna malik olmaları xasdır. Bu tip prosessorların registrləri tərkib və təyinatina görə olduqca müxtəlif olmaqla yanaşi, çoxsaylı və mürəkkəb əmrlər sistemi təlimatların dekodlaşmasını çətinləşdirir və aparat resursundan daha çox istifadəni zəruri edir. Bu, bir təlimatın yerinə yetirilməsi üçün daha çox tələb olunmasına gətirib çıxarır.
80x86 prosessorları olduqca mürəkkəb əmrlər sisteminə malikdirlər. 8 və 16 bitli prosessorlarda bu sistemin tətbiqinə haq qazandırilsa da, CISC arxitekturası 80-ci illərin əvvələrində bir kristalda bir prosessoru yerləşdirməyə qarşı ciddi əngələ çevrildi. Belə ki, bu arxitekturada geniş əmrlər siyahısı ilə işləmək üçün prosessorda çox mürəkkəb, mikroproqramı emal edən tələb olunur. Bunun üçün kristalın ümumi sahəsinin 60%-i tələb olunur. 80x86 prosessorlar ailəsinin i80486 modelindən başlayaraq qarışıq (hibrid) arxitekturadan istifadə olunmağa başlandı: CISC prosessorda RISK nüvə tətbiq olundu.
RISK arxitekturasında gerçəkləşdrilən üç əsas şərt- kompilyator vasitəsilə yüksək səviyyə dillərinin dəstəklənməsi, tamamilə prosessorun aparat vasitələrilə yerinə yetirilən primitiv təlimatlar toplusundan istifadə, prosessorun təlimatların əksər hissəsinin bir taktla icra etməsinə imkan verən yaddaş və giriş-çıxışın təşkili kimi prinsiplər x86 platformalı prosessorların çatışmayan tərəfləri idi.
CISC və RISK arxitekturaları arasında olan əsas fərqlərdən ən başlıcası CISC axitekturasında əmrlərin yerinə yetirilməsi xüsusi poqramla (bu proqram prosessor daxilində və ya ondan kənarda saxlanılır) həyata keçirilməsindədir. Bu proqrama posessorun deyilir. Beləliklə, CISC və RISK arxitekturalarının qarışığından ibarət hibrid arxitektura meydana gəldi. Məhz bunun nəticəsində Intel mikroprosessorlarının və eyni zamanda bu platformada olan IBM PC tipli kompüterlərin inkişafı təmin edildi.
Həmçinin bax
Mənbə
- M. A. Camalbəyov, R. Ə. Fərəməzov. IBM PC tipli kompüterlərin arxitekturası, sistem proqram təminatı və əməliyyat sistemləri. Bakı, H. Əliyev adına AAHM, 2009. – 307 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mikroprosessorun arxitekturasi onun bir nece xususiyyeti ile teyin edilir Bunlardan baslicasi teskil eden telimatlarin emrlerin xususiyyeti ve onlarin icra mexanizmi ile baglidir Mikroprosessorlarin esasen iki tip arxitekturasi movcuddur RISC arxitekturasi CISC arxitekturasi RISC Reduced Instruction Set Computer sadelesdirilmis telimat sistemine malik komputer arxitekturasi ilk defe 1979 cu ilde IBM801 mini komputerinde gerceklesdirildi Bu arxitektura uc esas prinsipe soykenir sistemin mukemmel kompilyator vasitesile yuksek seviyye proqramlasdirma dillerini desteklemesi tamamile aparat vasiteleri ile icra olunan primitiv telimatlar toplusundan istifade ekser telimatlarin prosessor terefinden bir taktda icra edilmesine imkan veren yaddas ve giris cixisin teskili Ilk RISC arxitekturali mikroprosessorlar 80 ci illerin evvellerinde Kaliforniya ve universitetlerinde islendi ve hazirlandi Bu mikroprosessorlarin muelliflerinin qarsilarina qoyduqlari meqsed mumkun qeder sade qurulusa malik daha mehsuldar mikroprosessora nail olmaq idi Bu meselenin hellinde iki yol var idi Birinci yol registr fayli tutumunu artirmaqla yaddasa muraciet sayini azaltmaqdan ibaret idi Bu prinsipe esaslanan arxitektura ilk defe RISC I mikroprosessorunda istifade olundu ve arxitekturasi adi ile tanindi Ikinci yolun mahiyyeti kompilyatorun optimallasdirmasinin komeyile konveyerde telimatlarin ardicilligini deyismekle mikroprosessor registrlerinin intensiv isini temin etmek ve neticede konveyerin bosdayanmalarini aradan qaldirmaqdan ibaret idi Bu ideya uzerinde qurulmus arxitektura ilk defe islenib ve tetbiq edildiyinden Stendford arxitekturasi adlanir Ferdi komputerlerde tetbiq olunan CISC prosessorlarina numune olaraq Motorola 680x0 ailesini Intel 80x86 ve mikroprosessorlarini gostermek olar Mikroprosessorlarin arxitekturasinin inkisafinda iki hal musahide olunur Birinci halda sohbet prosessorlarin daha ilkin modellerinden CISC Complete Instruction Set Computer tam telimat toplusu olan prosesssor arxitekturali mikroprosessorlardan gedir Bu prosessorlara 80x86 ailesine meselen i8086 i80286 i80386 i80486 prosessorlari aid butun prosessorlar aiddirler CISC arxitekturali prosessorlara genis ve murekkeb emrler toplusuna malik olmalari xasdir Bu tip prosessorlarin registrleri terkib ve teyinatina gore olduqca muxtelif olmaqla yanasi coxsayli ve murekkeb emrler sistemi telimatlarin dekodlasmasini cetinlesdirir ve aparat resursundan daha cox istifadeni zeruri edir Bu bir telimatin yerine yetirilmesi ucun daha cox teleb olunmasina getirib cixarir 80x86 prosessorlari olduqca murekkeb emrler sistemine malikdirler 8 ve 16 bitli prosessorlarda bu sistemin tetbiqine haq qazandirilsa da CISC arxitekturasi 80 ci illerin evvelerinde bir kristalda bir prosessoru yerlesdirmeye qarsi ciddi engele cevrildi Bele ki bu arxitekturada genis emrler siyahisi ile islemek ucun prosessorda cox murekkeb mikroproqrami emal eden teleb olunur Bunun ucun kristalin umumi sahesinin 60 i teleb olunur 80x86 prosessorlar ailesinin i80486 modelinden baslayaraq qarisiq hibrid arxitekturadan istifade olunmaga baslandi CISC prosessorda RISK nuve tetbiq olundu RISK arxitekturasinda gerceklesdrilen uc esas sert kompilyator vasitesile yuksek seviyye dillerinin desteklenmesi tamamile prosessorun aparat vasitelerile yerine yetirilen primitiv telimatlar toplusundan istifade prosessorun telimatlarin ekser hissesinin bir taktla icra etmesine imkan veren yaddas ve giris cixisin teskili kimi prinsipler x86 platformali prosessorlarin catismayan terefleri idi CISC ve RISK arxitekturalari arasinda olan esas ferqlerden en baslicasi CISC axitekturasinda emrlerin yerine yetirilmesi xususi poqramla bu proqram prosessor daxilinde ve ya ondan kenarda saxlanilir heyata kecirilmesindedir Bu proqrama posessorun deyilir Belelikle CISC ve RISK arxitekturalarinin qarisigindan ibaret hibrid arxitektura meydana geldi Mehz bunun neticesinde Intel mikroprosessorlarinin ve eyni zamanda bu platformada olan IBM PC tipli komputerlerin inkisafi temin edildi Hemcinin baxKomputerin arxitekturasiMenbeM A Camalbeyov R E Feremezov IBM PC tipli komputerlerin arxitekturasi sistem proqram teminati ve emeliyyat sistemleri Baki H Eliyev adina AAHM 2009 307 seh