Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Biheviorizm cərəyanı elmə yeni faktorların – davranış faktorlarının gətirilməsi ilə xarakterizə olunur. Davranış sözü altında insanın psixi fəaliyyətinin xarici ifadəsi nəzərdə tutulur.
Tarixi
Biheviorizm ingiliscə “behavior” davranış deməkdir. Biheviorizmin tarixi XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində Edvard Torndaykın (1874-1949) heyvanlar üzərində apardığı tədqiqatlarla başlayır. Lakin buna baxmayaraq həmin cərəyanın nəzəri lideri Con Uotson (1878-1958) hesab olunur.
Mahiyyəti
Bihevioristlərə görə davranış ancaq xarici stimullarla (S) şərtlənən sekretor və əzələ reaksiyalarından (R) təşkil olunmuşdur. Onların fikricə davranışın təhlili ciddi surətdə obyektiv xarakter daşımalıdır.
Bihevioristləri vərdişlərin öyrədilməsi və formalaşması maraqlandırır. Onların fikrincə psixoloq məhz davranışı öyrənməlidir, belə ki, davranış bizim bilavasitə müşahidə edə biləcəyimiz yeganə amildir.
Deməli, biheviorizm ideyasının əsasını davranışın mühümlüyü və şüurun yoxluğu habelə onu öyrənməyin də heç bir əhəmiyyətinin olmaması təşkil edir. Uotson yazırdı: “ Biheviorist... şüurun olmasına heç bir sübut tapmır, Cemsin nəzəriyyələrinə baxmayaraq, o yalnız daim genişlənən davranışı sübut olunmuş hesab edir”. Uotsona görə, davranış – reaksiyalar sistemidir. Reaksiya – biheviorizmin inkişafı ilə əlaqədar olaraq psixologiyaya daxil edilmiş yeni bir anlamdır. Uotson belə hesab edirdi ki, insanın davranışı hər hansı bir təsir nəticəsində mümkündür. Ona görə, elə bir fəaliyyət yoxdur ki, onun arxasında insanı bu və ya digər hərəkətə təhrik edən stimul (xarici qıcıqlandırıcı) olmasın. Beləliklə məşhur S – R formulu meydana gəldi.
Biheviorizm mexaniki nəzəriyyədir: o, insan davranışını xətti determenizm prinsipləri ilə izah edir, sözdə obyektiv metoddan danışsa da əslində onun mahiyyətini təhrif edirdi. Buna görə də akademik İ.P.Pavlov hələ 30-cu illərin əvvəllərində “Fizioloqun psixoloqa cavabı” əsərində biheviorizmi kəskin tənqid etmişdir. Biheviorizm qısa müddət ərzində Amerikan psixologiyasının əsas cərəyanına çevrildi və Avropa ölkələrinə də yayıldı. Çünki XX yüzilliyin əvvəllərində psixologiyanın nailiyyətlərindən praktik məqsədlərlə istifadə olunması məsələləri kəskin surətdə qarşıda dururdu.
Tanınmış nümayəndələr
Biheviorizim və neobiheviorizim cəryanının yaranması və inkişafında aşağıdakı nümayəndələrinin xidmətləri də böyük olmuşdur: Con Uotson (1878-1958) Amerikan psixoloqu, biheviorizmin banisi. Psixologiyada subyektiv metodu tənqidinə görə məşhurdur. Şüurun elmi fakt olduğunu inkar edərək, klassik davranış psixologiyasının əsaslarını işləmişdir.
- İvan Petroviç Pavlov (1849-1936)
Rus fizioloqu, amerikan biheviorizminin möhkəmlənməsinə kömək olan şərti reflekslər və ali sinir fəaliyyəti haqqında təlimilərin müəllifidir. Həmçinin temperament sahəsində də öz işləri ilə məşhurdur.
- Berxauz Frederik Skinner (1904-1990)
Amerikan psixoloqu, biheviorizmin ən məşhur nümayəndələrindəndir. İnstrumental (operant) təlimin konsepsiyasını işləmişdir. Proqramlaşdırılmış təlim nəzəriyyəsinin müəllifidir.
- Edvard Tolmen (1886-1959)
Amerikan psixoloqu, metodoloji biheviorizmin nümayəndələrindəndir. Bədən və koqnitiv determinant davranışın, xüsusilə koqnitiv xəritələrin tədqiqatları ilə məşhurdur.
Həmçinin bax
Mənbə
- Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə., - Psixologiya. Bakı, “Çinar-Çap”, 2006, - 620 səh.
- Гиппенрейтер Ю.Б. – Введение в общую психологию. Курс лекций. – М.: Черо, МПСИ, Омега-Л, 2006. – 336 с.
- Маклаков А.Г. – Общая психология. СПб.: Питер, 2006. – 583 с.
- Хэйес Н., Оррелл С. – Что такое психология? – М.: Изд-во Эксмо, 2005. – 688 с.
- Лурия А.Р. – Лекции по общей психологии. СПб.: Питер, 2007. – 320с.
- Рубинштейн С.Л. – Основы общей психоогии. СПб., 1998
- Аткинсон и др., Введение в психологию – СПб, М., 2003. 232. с
- Материал из Википедии – свободной энциклопедии
- http://www.i-u.ru/ 2013-03-13 at the Wayback Machine
- Гальперин П.Я., Ждан А.Н. – Хрестоматия по истории психологии. М.: Изд-во МГУ, 1980
İstinadlar
- Bayramov, Əlizadə, 2006
- Xeyes, Orrell, 2005
- Maklakov, 2006
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Biheviorizm cereyani elme yeni faktorlarin davranis faktorlarinin getirilmesi ile xarakterize olunur Davranis sozu altinda insanin psixi fealiyyetinin xarici ifadesi nezerde tutulur TarixiBiheviorizm ingilisce behavior davranis demekdir Biheviorizmin tarixi XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Edvard Torndaykin 1874 1949 heyvanlar uzerinde apardigi tedqiqatlarla baslayir Lakin buna baxmayaraq hemin cereyanin nezeri lideri Con Uotson 1878 1958 hesab olunur MahiyyetiBihevioristlere gore davranis ancaq xarici stimullarla S sertlenen sekretor ve ezele reaksiyalarindan R teskil olunmusdur Onlarin fikrice davranisin tehlili ciddi suretde obyektiv xarakter dasimalidir Bihevioristleri verdislerin oyredilmesi ve formalasmasi maraqlandirir Onlarin fikrince psixoloq mehz davranisi oyrenmelidir bele ki davranis bizim bilavasite musahide ede bileceyimiz yegane amildir Demeli biheviorizm ideyasinin esasini davranisin muhumluyu ve suurun yoxlugu habele onu oyrenmeyin de hec bir ehemiyyetinin olmamasi teskil edir Uotson yazirdi Biheviorist suurun olmasina hec bir subut tapmir Cemsin nezeriyyelerine baxmayaraq o yalniz daim genislenen davranisi subut olunmus hesab edir Uotsona gore davranis reaksiyalar sistemidir Reaksiya biheviorizmin inkisafi ile elaqedar olaraq psixologiyaya daxil edilmis yeni bir anlamdir Uotson bele hesab edirdi ki insanin davranisi her hansi bir tesir neticesinde mumkundur Ona gore ele bir fealiyyet yoxdur ki onun arxasinda insani bu ve ya diger herekete tehrik eden stimul xarici qiciqlandirici olmasin Belelikle meshur S R formulu meydana geldi Biheviorizm mexaniki nezeriyyedir o insan davranisini xetti determenizm prinsipleri ile izah edir sozde obyektiv metoddan danissa da eslinde onun mahiyyetini tehrif edirdi Buna gore de akademik I P Pavlov hele 30 cu illerin evvellerinde Fizioloqun psixoloqa cavabi eserinde biheviorizmi keskin tenqid etmisdir Biheviorizm qisa muddet erzinde Amerikan psixologiyasinin esas cereyanina cevrildi ve Avropa olkelerine de yayildi Cunki XX yuzilliyin evvellerinde psixologiyanin nailiyyetlerinden praktik meqsedlerle istifade olunmasi meseleleri keskin suretde qarsida dururdu Taninmis numayendelerBiheviorizim ve neobiheviorizim ceryaninin yaranmasi ve inkisafinda asagidaki numayendelerinin xidmetleri de boyuk olmusdur Con Uotson 1878 1958 Amerikan psixoloqu biheviorizmin banisi Psixologiyada subyektiv metodu tenqidine gore meshurdur Suurun elmi fakt oldugunu inkar ederek klassik davranis psixologiyasinin esaslarini islemisdir Ivan Petrovic Pavlov 1849 1936 Rus fizioloqu amerikan biheviorizminin mohkemlenmesine komek olan serti refleksler ve ali sinir fealiyyeti haqqinda telimilerin muellifidir Hemcinin temperament sahesinde de oz isleri ile meshurdur Berxauz Frederik Skinner 1904 1990 Amerikan psixoloqu biheviorizmin en meshur numayendelerindendir Instrumental operant telimin konsepsiyasini islemisdir Proqramlasdirilmis telim nezeriyyesinin muellifidir Edvard Tolmen 1886 1959 Amerikan psixoloqu metodoloji biheviorizmin numayendelerindendir Beden ve koqnitiv determinant davranisin xususile koqnitiv xeritelerin tedqiqatlari ile meshurdur Hemcinin baxMenbeBayramov E S Elizade E E Psixologiya Baki Cinar Cap 2006 620 seh Gippenrejter Yu B Vvedenie v obshuyu psihologiyu Kurs lekcij M Chero MPSI Omega L 2006 336 s Maklakov A G Obshaya psihologiya SPb Piter 2006 583 s Hejes N Orrell S Chto takoe psihologiya M Izd vo Eksmo 2005 688 s Luriya A R Lekcii po obshej psihologii SPb Piter 2007 320s Rubinshtejn S L Osnovy obshej psihoogii SPb 1998 Atkinson i dr Vvedenie v psihologiyu SPb M 2003 232 s Material iz Vikipedii svobodnoj enciklopedii http www i u ru 2013 03 13 at the Wayback Machine Galperin P Ya Zhdan A N Hrestomatiya po istorii psihologii M Izd vo MGU 1980IstinadlarBayramov Elizade 2006 Xeyes Orrell 2005 Maklakov 2006