Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Azərbaycanca (az-əbcəd. اورتا آزربایجانجا) və ya Əcəm türkcəsi — XV–XVIII əsrlərdə İran və Cənubi Qafqazda danışılan türk dili. Azərbaycan dilinin müasir forması orta Azərbaycancadan törəmişdir. Bu dil, xüsusilə onun sintaksisi ağır şəkildə farscanın təsirinə məruz qalmışdır.
| Orta Azərbaycanca | |
|---|---|
| Orijinal adı | Əcəm türkcəsi |
| Təsnifatı | |
| Yazı | Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası Latın qrafikası (avropalılar tərəfindən) |
Tarixi
"Əcəm türkcəsi" termini 1684-cü ildə fransız yazıçı Kapuçin Rafael du Mans tərəfindən yazılan qrammatika kitabında istifadə edilən erkən dövr adlandırılmalarından (fr. lingua turcica agemica və ya fr. Turc Agemi) qaynaqlanır. Yerli mənbələr dili "Türki" adlandırırdılar.
Orta Azərbaycanca Qədim Anadolu türkcəsi və ya qədim Azərbaycan türkcəsindən törəmişdir və oğuz dillərinin cənub-qərb qolunun bir hissəsidir. Bu dil ilk dəfə XV əsrdə Azərbaycanda, Şərqi Anadoluda və İranda ortaya çıxıb. Dil Qaraqoyunlular (1374–1468) və Ağqoyunlular (1378–1503) kimi türk sülalələri dövründə, xüsusən də hakim sülaləsi İran Azərbaycanından olan Səfəvilər İmperiyası (1501–1736) dövründə daha çox inkişaf etmişdir. Onların dövründə orta Azərbaycan dili fars dili ilə yanaşı, sarayda və hərbi sahədə istifadə olunurdu və İranın şimalından cənubuna qədər linqva franka idi.
Orta Azərbaycan dilində yazılmış mətnlərə ərəb qrafikalı Matta və Yəhyanın İncili, fransız-Azərbaycan lüğəti daxildir. Şamaxıda yazılmış lüğətə Azərbaycan dilində danışıq kitabçası da daxildir. Bu dilin öyrənilməsi üçün mənbələr Nisxətinin (fəaliyyət dövrü 1530–1557) nəsr mətnləri, "Tarix-i Xətai" (1494/95), "Şühədanamə" (1539) və "Səfvət əs-səfa"dır (1542/43).
Qalareya
-
![image]()
"Səfvət əs-səfa"nın azərbaycan dilində əlyazması -
![image]()
Nəsihətnamə. Şah İsmayıl Xətai -
![image]()
Orta azərbaycanca İncil
Qeydlər
- Latın qrafikalı müasir Azərbaycan əlifbası ilə qarışdırılmamalıdır.
- Qədim Anadolu türkçəsi adlandırılan dildə yazılmış mətnləri qədim Azərbaycan dilində hesab etmək, həmçinin ilkin azərbaycanca mətnləri erkən Osmanlı ədəbiyyatının bir hissəsi saymaq mümkündür.
İstinadlar
- Johanson, L. (2021). Writing Systems. In Turkic (Cambridge Language Surveys, pp. 402-430). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781139016704.019
- Johanson, Lars. Restricted Access Isfahan – Moscow – Uppsala. On Some Middle Azeri Manuscripts and the Stations Along Their Journey to Uppsala // Csató, Éva Á.; Gren-Eklund, Gunilla; Johanson, Lars; Karakoç, Birsel (redaktorlar ). Turcologica Upsaliensia: An Illustrated Collection of Essays. Brill. 2020. 167–179. ISBN . 2022-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-04.
- Stein, 2014
- G. Doerfer. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish". Iranica. December 15, 1988. 2019-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-20.
- Lars Johanson, Éva Ágnes Csató Johanson, "The Turkic Languages", p. 248
Mənbələr
- Stein, Heidi (2014). "Ajem-Turkic". In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam, THREE. Brill Online. ISSN 1873–9830.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Orta Azerbaycanca az ebced اورتا آزربایجانجا ve ya Ecem turkcesi XV XVIII esrlerde Iran ve Cenubi Qafqazda danisilan turk dili Azerbaycan dilinin muasir formasi orta Azerbaycancadan toremisdir Bu dil xususile onun sintaksisi agir sekilde farscanin tesirine meruz qalmisdir Orta AzerbaycancaOrijinal adi Ecem turkcesiTesnifatiAltay dilleri Turk dilleriOguz dilleriQedim Anadolu Azerbaycan turkcesiOrta AzerbaycancaMuasir Azerbaycanca dd dd dd dd Yazi Ereb qrafikali Azerbaycan elifbasi Latin qrafikasi avropalilar terefinden Tarixi Ecem turkcesi termini 1684 cu ilde fransiz yazici Kapucin Rafael du Mans terefinden yazilan qrammatika kitabinda istifade edilen erken dovr adlandirilmalarindan fr lingua turcica agemica ve ya fr Turc Agemi qaynaqlanir Yerli menbeler dili Turki adlandirirdilar Orta Azerbaycanca Qedim Anadolu turkcesi ve ya qedim Azerbaycan turkcesinden toremisdir ve oguz dillerinin cenub qerb qolunun bir hissesidir Bu dil ilk defe XV esrde Azerbaycanda Serqi Anadoluda ve Iranda ortaya cixib Dil Qaraqoyunlular 1374 1468 ve Agqoyunlular 1378 1503 kimi turk sulaleleri dovrunde xususen de hakim sulalesi Iran Azerbaycanindan olan Sefeviler Imperiyasi 1501 1736 dovrunde daha cox inkisaf etmisdir Onlarin dovrunde orta Azerbaycan dili fars dili ile yanasi sarayda ve herbi sahede istifade olunurdu ve Iranin simalindan cenubuna qeder linqva franka idi Orta Azerbaycan dilinde yazilmis metnlere ereb qrafikali Matta ve Yehyanin Incili fransiz Azerbaycan lugeti daxildir Samaxida yazilmis lugete Azerbaycan dilinde danisiq kitabcasi da daxildir Bu dilin oyrenilmesi ucun menbeler Nisxetinin fealiyyet dovru 1530 1557 nesr metnleri Tarix i Xetai 1494 95 Suhedaname 1539 ve Sefvet es sefa dir 1542 43 Qalareya Sefvet es sefa nin azerbaycan dilinde elyazmasi Nesihetname Sah Ismayil Xetai Orta azerbaycanca IncilQeydlerLatin qrafikali muasir Azerbaycan elifbasi ile qarisdirilmamalidir Qedim Anadolu turkcesi adlandirilan dilde yazilmis metnleri qedim Azerbaycan dilinde hesab etmek hemcinin ilkin azerbaycanca metnleri erken Osmanli edebiyyatinin bir hissesi saymaq mumkundur IstinadlarJohanson L 2021 Writing Systems In Turkic Cambridge Language Surveys pp 402 430 Cambridge Cambridge University Press doi 10 1017 9781139016704 019 Johanson Lars Restricted Access Isfahan Moscow Uppsala On Some Middle Azeri Manuscripts and the Stations Along Their Journey to Uppsala Csato Eva A Gren Eklund Gunilla Johanson Lars Karakoc Birsel redaktorlar Turcologica Upsaliensia An Illustrated Collection of Essays Brill 2020 167 179 ISBN 978 9004435704 2022 02 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 04 Stein 2014 G Doerfer AZERBAIJAN viii Azeri Turkish Iranica December 15 1988 2019 10 23 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 20 Lars Johanson Eva Agnes Csato Johanson The Turkic Languages p 248MenbelerStein Heidi 2014 Ajem Turkic In Fleet Kate Kramer Gudrun Matringe Denis Nawas John Rowson Everett eds Encyclopaedia of Islam THREE Brill Online ISSN 1873 9830