Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XIV sülalə — ikinci aralıq dövrdə Qədim Misiri idarə edən sülalələrdən biri. Ehtimal olunur ki, bu dövrdə paytaxt Avaris şəhəri idi.
Ümumi məlumat
XIII sülalənin süqutu ilə ölkədə iqtisadi və siyasi vəziyyət pisləşdi. Bununla Qədim Misir tarixində ikinci aralıq dövr başladı. XIV sülalə bu dövrdə taxta çıxan ilk nəsildir. Bəzi tarixçilər XIV sülaləni Orta padşahlığa aid edirlər.
XIV sülalənin nə zaman və necə hakimiyyətə gəlməsi haqqında kifayət qədər məlumat yoxdur. Manefona görə XIII və XIV sülalə eyni zamanda hökmdarlıq etmişlər. Kim Riholt öz əsərlərində bu barədə daha geniş bəhs edir. Ona görə XIV sülalə XII sülalənin son fironu Sobekneferunun hakimiyyəti zamanı Nil deltasının şərqində üsyan qaldıraraq müstəqilləşmişdi. Riholta görə bu hadisə təqribən e.ə 1805-ci ildə baş vermişdir. Dafna Ben Tor, Syuzan Allen, Ceyms Allen və Manfred Bitak kimi misiroloqlar isə e.ə 1720 tarixini göstərirlər. Bu mülahizə XIV sülaləyə aid möhürlərin tapıldığı yerin süxurlarının analizi nəticəsində verilmişdir. Manfred Bitak firon Nehesin hakimiyyətinin təqribən e.ə 1700-cü il ətrafında olduğunu qeyd edir.
Nehesdən sonra Misirdə aclıq və vəba xəstəliyi geniş yayılır. Bəzi mənbələrə görə aclıq hələ XIII sülalənin fironluğu zamanında yaranmış və XIV sülalənin süqutuna qədər davam edir.
XIV xanədanlığın zamanında dövlətinin dəqiq sərhədləri bu sülalədən qalan abidələrin qıtlığı səbəbindən bilinmir. Kim Riholt XIV sülalənin idarə etdiyi ərazilərin Nil deltası ətrafı torpaqlardan ibarət olduğunu bildirir. Sərhəd şərqdə Atribis, qərbdə isə Bubastis şəhərindən keçirdi.
E.ə. 1675-ci ildə Ərəbistan yarımadasında, Fələstin bölgəsində yaşayan hiksoslar Misirə hücum edərək Nil deltasını ələ keçirir. Burada onlar Avaris şəhərinin əsasını qoyurlar. Hiksos hökmdarları firon titulunu götürərək Misirdə hakimiyyətə gəlirlər. Bu hadisə XIV sülalənin sonuna gətirib çıxardır. XV və XVI sülalələrin hər ikisi bu xalqın nümayəndəlidirlər. Ancaq hiksoslar öz təsirlərini bütün Nil sahilində yaya bilmədilər və yalnız Aşağı Misir onların fironlarına tabe oldu.
2010–2011-ci illərdə Edfu şəhərində aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində həm XV sülalə hökmdarı Xiana, həm də IV Sobekhotepə məxsus kartuşlu möhürlər aşkar edildi. Bu onu göstərir ki, XV sülalə artıq XIII sülalənin hakimiyyəti zamanı mövcud idi. Onlar artıq Aşağı Misirdə məskunlaşmışdır.
Fironlar
Manefon bu sülaləyə 76 fironu aid edir. Ancaq Turin siyahısında yalnız 56 fironun adı çəkilir. Kim Riholt 70-dən çox firon adının papirusa sığmayacağına diqqət çəkib. Turin siyahısındakı adların bir qismi oxunmur.
Xronoloji olaraq XIV sülaləyə məxsusluqları və yerləri mübahisəlidir.
| Ad | Şəkil | Hakimiyyət illəri | Qeyd |
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
 |
Turin siyahısında verilmiş fironlar
| Ad | Şəkil | Hakimiyyət illəri | Qeyd |
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
İstinadlar
- Manfred Bietak, "Egypt and Canaan During the Middle Bronze Age," BASOR, 281 (1991), pp. 21–72, esp. p. 38, available online 2023-08-06 at the Wayback Machine
- Holladay, John S. Jr. (1997) "The Eastern Nile Delta During the Hyksos and Pre-Hyksos Periods: Toward a Systemic/Socioeconomic Understanding", in Eliezer D. Oren. The Hyksos: new historical and archaeological perspectives. University Museum, University of Pennsylvania. 1997. 183–252. ISBN . 2022-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
- Turin Kinglist 2006-09-27 at the Wayback Machine Accessed July 26, 1006 (line X.21 of the cited web link clearly provides this summary for the dynasty: "6 kings functioning 100+X years"). The surviving traces on the X figure appears to give the figure 8 which suggests that the summation should be read as 6 kings ruling 108 years.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XIV sulale ikinci araliq dovrde Qedim Misiri idare eden sulalelerden biri Ehtimal olunur ki bu dovrde paytaxt Avaris seheri idi Qedim Misir tarixiSulale oncesi dovrTasi medeniyyetiAmrat medeniyyeti I Nakad Gerzey medeniyyeti II Nakad Asagi MisirYuxari MisirErken padsahliqI sulale II sulaleQedim padsahliqIII sulale IV sulale V sulale VI sulaleBirinci araliq dovrVII sulale VIII sulale IX sulale X sulale XI sulaleOrta padsahliqXI sulale XII sulaleIkinci araliq dovrXIII sulale XIV sulale XV sulale XVI sulale XVII sulaleYeni padsahliqXVIII sulale XIX sulale XX sulaleUcuncu araliq dovrXXI sulale XXII sulale XXIII sulale XXIV sulale Sonraki dovr Fars dovru Yunan Roma dovru PtolemeylerbaxmuzakireredakteUmumi melumatXIII sulalenin suqutu ile olkede iqtisadi ve siyasi veziyyet pislesdi Bununla Qedim Misir tarixinde ikinci araliq dovr basladi XIV sulale bu dovrde taxta cixan ilk nesildir Bezi tarixciler XIV sulaleni Orta padsahliga aid edirler XIV sulalenin ne zaman ve nece hakimiyyete gelmesi haqqinda kifayet qeder melumat yoxdur Manefona gore XIII ve XIV sulale eyni zamanda hokmdarliq etmisler Kim Riholt oz eserlerinde bu barede daha genis behs edir Ona gore XIV sulale XII sulalenin son fironu Sobekneferunun hakimiyyeti zamani Nil deltasinin serqinde usyan qaldiraraq musteqillesmisdi Riholta gore bu hadise teqriben e e 1805 ci ilde bas vermisdir Dafna Ben Tor Syuzan Allen Ceyms Allen ve Manfred Bitak kimi misiroloqlar ise e e 1720 tarixini gosterirler Bu mulahize XIV sulaleye aid mohurlerin tapildigi yerin suxurlarinin analizi neticesinde verilmisdir Manfred Bitak firon Nehesin hakimiyyetinin teqriben e e 1700 cu il etrafinda oldugunu qeyd edir Nehesden sonra Misirde acliq ve veba xesteliyi genis yayilir Bezi menbelere gore acliq hele XIII sulalenin fironlugu zamaninda yaranmis ve XIV sulalenin suqutuna qeder davam edir XIV sulalesinin idare etdiyi erazi XIV xanedanligin zamaninda dovletinin deqiq serhedleri bu sulaleden qalan abidelerin qitligi sebebinden bilinmir Kim Riholt XIV sulalenin idare etdiyi erazilerin Nil deltasi etrafi torpaqlardan ibaret oldugunu bildirir Serhed serqde Atribis qerbde ise Bubastis seherinden kecirdi E e 1675 ci ilde Erebistan yarimadasinda Felestin bolgesinde yasayan hiksoslar Misire hucum ederek Nil deltasini ele kecirir Burada onlar Avaris seherinin esasini qoyurlar Hiksos hokmdarlari firon titulunu goturerek Misirde hakimiyyete gelirler Bu hadise XIV sulalenin sonuna getirib cixardir XV ve XVI sulalelerin her ikisi bu xalqin numayendelidirler Ancaq hiksoslar oz tesirlerini butun Nil sahilinde yaya bilmediler ve yalniz Asagi Misir onlarin fironlarina tabe oldu 2010 2011 ci illerde Edfu seherinde aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde hem XV sulale hokmdari Xiana hem de IV Sobekhotepe mexsus kartuslu mohurler askar edildi Bu onu gosterir ki XV sulale artiq XIII sulalenin hakimiyyeti zamani movcud idi Onlar artiq Asagi Misirde meskunlasmisdir FironlarManefon bu sulaleye 76 fironu aid edir Ancaq Turin siyahisinda yalniz 56 fironun adi cekilir Kim Riholt 70 den cox firon adinin papirusa sigmayacagina diqqet cekib Turin siyahisindaki adlarin bir qismi oxunmur Xronoloji olaraq XIV sulaleye mexsusluqlari ve yerleri mubahiselidir Ad Sekil Hakimiyyet illeri QeydYakbim Sexaenre e e 1805 1780 Ola biler ki XV sulalenin vassali olub Yaammu Nubvoserre e e 1780 1770Qareh e e 1770 1760Ammu Ahotepre e e 1796 1793 Ola biler ki XV sulalenin vassali olub Ameni Kemau e e 1760 1745Sesi Maibre e e 1745 1705 Adi 300 den cox mohurde adi tapilmisdir Ola biler ki XV sulalenin vassali olub Turin siyahisinda verilmis fironlar Ad Sekil Hakimiyyet illeri QeydNehesi e e 1705 Sulalenin en taninmis numayendesi Avarisdeki iki abidede adina rast gelinmisdir Xaxerevre e e 1705Nebefavre e e 1704 1 il 5 ay 15 gun hakimiyyetde qalmisdir Sehebre Azi 3 il taxtda olmusdur Meryefare e e 1699III Sevadykare e e 1745 1705 1 il hakimiyyetde olmusdur Nebdyefare e e 1694Vebenrebilinmir Adi itirilmisdir dyefare vebenre e e 1690II AvibreHeribreNebsenrebilinmir Adi itirilmisdir reSexeperenreDyedxerevreII SanxibreNefertum reSexem reKakemureNeferibreI reXakareAkareHapu SemenenreAnati DyedkareBabnum karebilinmir Adi itirilmisdir Senefer reMen reDyed rebilinmir Adi itirilmisdir Ink A Apepibilinmir Adi itirilmisdir IstinadlarManfred Bietak Egypt and Canaan During the Middle Bronze Age BASOR 281 1991 pp 21 72 esp p 38 available online 2023 08 06 at the Wayback Machine Holladay John S Jr 1997 The Eastern Nile Delta During the Hyksos and Pre Hyksos Periods Toward a Systemic Socioeconomic Understanding in Eliezer D Oren The Hyksos new historical and archaeological perspectives University Museum University of Pennsylvania 1997 183 252 ISBN 978 0 924171 46 8 2022 06 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 18 Turin Kinglist 2006 09 27 at the Wayback Machine Accessed July 26 1006 line X 21 of the cited web link clearly provides this summary for the dynasty 6 kings functioning 100 X years The surviving traces on the X figure appears to give the figure 8 which suggests that the summation should be read as 6 kings ruling 108 years