Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin cavab vermədiyinə dair şübhələr var. Lütfən, ensiklopedikliyi təsdiq etmək üçün məqalənin mövzusuna uyğun əlavə edin. Əgər belə mənbələr göstərilməzsə, məqalə birləşdirilə, köçürülə, yönləndirilə və ya silinə bilər. (may 2024) |
Samur-Şabran fiziki-coğrafi rayonu - Azərbacanın Böyük Qafqaz fiziki-coğrafi vilayətində yerləşən fiziki-coğrafi rayon. Cənub-şərqi Qafqazın şimal-şərq yamacı ətəyində yerləşib, Xəzər dənizi ilə alçaq dağlıq ərazisi arasında qalan düzənlik və ovalığı əhatə edir.
Mövqeyi
Böyük Qafqaz fiziki - coğrafi vilayətinin şimal-şərqində yerləşən fiziki-coğrafi rayon Samur-Dəvəçi ovalığına uyğun gəlir. Rayonun şimal sərhəddi Samurçay dərəsinin aşağı axınından, cənub sərhədi isə Sumqayıtçayının mənsəb hissəsindən keçir. Düzənlik şimal hissədə geniş (25–30 km) olub, cənub-şərqə doğru tədricən daralır. Beşbarmaq dağından şərqə bu düzənliyin eni 3–4 km-ə qədərdir. Samurçay və Qudyalçay arasında Şollar düzü yerləşir.
Geoloji quruluşu
Ərazi Dördüncü Dövrün allüvial, buzlaq və dəniz qatışığından əmələ gəlmişdir. Ərazinin qərbində çay, şərqində isə dəniz çöküntüləri üstünlük təşkil edir. Çay daşları, qumlar, gillər, balıqqulaqları və bəzən konqlomeratlar ərazinin əsas süxurlarındandır.
Çay rayon ərazisində yaratmış. Gətirmə konuslarının paleocağrafi təhlili göstərir ki, onlar müxtəlif geoloji dövrdə müxtəlif ərazilərə çökmüşdür. Yeni tektonik hərəkətlərin ritmikliyini və eroziya bazisinin dəyişmə istiqamətini özündə cəmləşdirən gətirmə konusları ən qədim zamanlarda dağarası çökəkliklərdə, Dördüncü Dövrdə isə onun düzənlik və ya dəniz hövzəsi ilə qovuşduğu hissədə yaranmışdır.
və morfoloji təhlili göstərir ki, onlar ümumi tektonik qalxma fonunda gətirmə konuslarının bir neçə dəfə yerdəyişməsi nəticəsində yaranmışdır. Suval maili düzənliklərinin hər ikisi Dördüncü Dövrün (1,5 mln. il bundan əvvəl) 200-300 metr mütləq yüksəklikdə yerləşərkən Samur, Qusar və Qudyal çaylarının gətirmə konusunu təşkil etmişdir.
və zonasında baş verən intensiv tektonik qalxma gətirmə konuslarının bir qədər şərqə miqrasiya etməsinə səbəb olmuşdur. Bu proses son bir milyon il ərzində ən azı dörd dəfə təkrar olmuşdur. Nəticədə Samurun qədim hissəsi 1900 metrə qaldırılmış, müasir hissəsi isə Xəzər dənizi sahillərində formalaşmaqdadır.
Relyefi
Samur-Dəvəçi ovalığı dağlıq ərazidən Xəzər dənizi sahillərinə doğru alçalır. O, qərbdə bəzən 200–300 m-ə qədər ucaldığı halda, şərqdə - 28 m-ə qədər okean səviyyəsindən aşağı enir. Ovalığın qərb və mərkəzi hissələri çayların dağlardan gətirdiyi zəngin allüvial çöküntülərdən təşkil olunmuş gətirmə konuslarından yaranmışdır. Caqacuqçay, Vəlvələçay, , Ataçay çaylarının gətirdiyi çöküntülər eyni adlı gətirmə konusları yaratmışdır. Onlar alçaq dağlığa qovuşan hissədə çay dərələri ilə kəsildiyindən ayrı-ayrı düzənlik, mərkəzdə isə bir-birinə qovuşaraq vahid düzənlik sahə yaradır. Düzənlik şərqdə dəniz mənşəli olduğundan onun hamardır. Xəzər dənizi səviyyəsinin aramsız olaraq aşağı düşməsi çay yataqlarının tədricən şərqə doğru miqrasiyasına səbəb olur.
Ovalığın relyefi, qeyd etdik ki, hamar düzənlikdən ibarətdir. Lakin bu hamarlıq ancaq bir yerdə - pozulur. Tel təpəliyi eyni adlı gömülmüş qalxmanın relyefdə öz əksini tapan qalığıdır. O, Xəzər dənizi səviyyəsindən 50-60 metr yüksəkdir. Ümumiyyətlə, Samur-Dəvəçi ovalığında bir neçə gömülmüş tektonik qalxma vardır. Bura Şirvan, Xudat, Zizik, Çarxı, Xaçmaz və başqaları daxildir. Onlar relyefdə öz əksini yetərincə aydın göstərir. Gömülmüş qalxmalara rast gələn çaylar ya sağa, ya sola meyl edərək düzənlikdə dirsək yaradır. Qalxmaqda olan maneəyə üstün gələ bilməyən çay öz yatağını dəyişib başqa yerdən axdığından həmin ərazilərdə axmazlar qalmışdır. Gömülmüş qalxmalar relyefdə bir növ bənd olduğundan onların ön hissələrində bataqlıqlar və şorakətlər yaranmışdır.
Xəzər sahili ovalığının şərq hissəsi boyu nisbi yüksəkliyi 4-6 metr olan dik yamaclar uzanır. Sahilboyu düzənlikdə eol proseslərindən yaranmış qum tirələri və təpələri vardır. Ovalığın Giləzi çıxıntısında təbaşir dövrünün əhəngdaşları, qumdaşları və şistlərdən ibarət olan süxurlar üzə çıxır. Abraziya mənşəli bu düzənlikdə və xüsusilə Xəzərin bura yaxın hissəsində iri Dübrar qayaları üzə çıxır.
Qafqazqabağı çökəkliyə daxil olan Samur-Dəvəçi ovalığında zəlzələ yeddi bala qədərdir. 1961-ci ildə Qubada baş verən zəlzələ 7 bala çatmışdır.
İqlimi
Samur-Dəvəçi ovalığında yayı quraq keçən mülayim-isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi hakimdir. Burada günəşli saatların illik miqdarı 2200-ə qədərdir. Ümumi günəş radiasiyasının illik miqdarı 130 kkal/sm²-dir. İyul ayında torpaq səthi ilə hava temperaturu arasındakı orta aylıq fərq ovalıqda 6-7° arasındadır. Buxarlanma defisiti (il ərzində) şimal-qərbdən (500 mm) cənub-şərq (700–900 mm) istiqamətində artır. Buna görə də Giləzi çıxıntısı və ondan cənubda olan düzənlikdə əkinçiliyin suvarmaya böyük ehtiyacı var. Havanın orta illik temperaturu 14°, yanvarın orta aylıq temperaturu 0 +3°, iyulun orta aylıq temperaturu isə 25°-dir. İl ərzində havanın mütləq minimal temperaturu - 22°, mütləq maksimal temperaturun isə 43°-dir. Qışda mütləq minimal temperaturun vaxtaşırı təkrarı çoxillik kənd təsərrüfatı bitkilərinə ciddi ziyan vurur.
Ovalıqda ildə 300–400 mm yağıntı düşür. İlin soyuq və isti yarısı arasında yağıntılar bərabər paylanmışdır. Qrunt sularının səthə yaxınlığı bitki və torpaq örtüyünün normal inkişafına əsaslı təsir göstərir. Quraq keçən illərdə kənd təsərrüfatı bitkilər ciddi ziyan çəkir. İl ərzində qar örtüyü 10-20 gün davam edir, nisbi rütubət cüzi (20-30 %) və zəifdir (30-50 %). Ovalığın mərkəzi və xüsusilə cənub-şərq hissəsində ağ yelli günlərin (aprel-sentyabr) sayı 10 gündən 30 günə qədər davam edir. Ovalığın Xaçmaz hissəsində hakim küləklər qərbdən, şimal-qərbdən və qismən şimaldan əsir. Şərq və xüsusilə cənub küləkləri çox azdır.
Daxili suları
Çay şəbəkəsinin sıxlığı şimal-qərbdən (0,80 km/km²) cənub-şərq istiqamətində kəskin azalır (0,20 km/km²). Samur-Dəvəçi ovalığında orta illik axım 0,5 l/san/km²-ə bərabərdir. İllik maksimal axım dövrü bu rəqəm 75 l/san/km²-ə qədər artır.
Şollar düzündə dördüncü dövr çöküntülərdə geniş yayılmış və az duzluluğa malik olan yeraltı və artezian suları ilə xarakterizə olunur. Şollar düzündə olan ərazi şirin sulu olub, intensiv axım zonasına daxildir. Suda həll olunan duzların miqdarı 1 q/l-dən azdır. Ərazidə qazılmış artezian quyularından çıxan bol su Bakının içməli su ilə təmin edilməsində böyük rol oynamış.
Torpaq və bitki örtüyü
Samir-Dəvəçi ovalığının torpaq örtüyü mürəkkəbdir. O, müxtəlif hidrogeoloji və iqlim şəraitinə daxil olduğundan burada bir neçə torpaq tipi və yarımtipi əmələ gəlmişdir. Ovalığın Şollar hissəsində əsasən karbotansız allüvial-çəmən-meşə (şərqdə) və meşə altından çıxmış yuyulmuş qəhvəyi (qərbdə) torpaqlar yayılmışdır. Şabran ərazisindən cənubda (Siyəzənə qədər) boz və çəmən-boz torpaqlar, ondan cənub-şərqdə isə şorakətvari boz-qonur torpaqlar üstünlük təşkil edir. Karbonatsız allüvial çəmən, yuyulmuş qəhvəyi torpaqlar, tərəvəzçilik, üzümçülük və bağçılıq üçün yararlıdır. Dəniz sahili boyu (xüsusilə Şabran rayonu ərazisində) qum təpələri dar bir zolaq təşkil edir. Hərəkətdə olan qumlar qonşu ərazi torpaqlarına ciddi ziyan vurur. Qum əkin sahələrini basmasın deyə, mənsəbindən şimala meşə zolağı salınmışdır.
Torpaq qatı müxtəlif olduğu kimi, bitki örtüyü də tip və növlərə görə müxtəlifdir. Dənizsahili boyu uzanan qumsal sahədə bitmiş bitkilərdən qərbdə - Şollar düzünün şərqində qarışıq yarpaqlı aran meşələri inkişaf etmişdir. Uzunsaplaq palıd, qarağac, vələs bu meşənin əsas tərkib hissəsini yaradır. Yalama meşələrində ağaclara sıx sarmaşmış müxtəlif növ sarmaşıqlar da vardır. Onlar meşələri bəzən keçilməz edir. Şollar düzü meşələrindən qərbdə, əsasən meşənin yerində kolluq və seyrək-meşəli çəmənlər əsas yer tutur. Aran meşələri bu ərazidə iri talalar şəklində saxlanılmışdır.Çəmən-kolluqdan qərbə yarımkserofit kolluqların və kolluqların () üstünlük təşkil etdiyi zolaq uzanır.
Yuxarda dediyimiz bitki örtüyü Şabrançayı yatağından şimala yayılmışdır. Bu çaydan cənubda yarımsəhra bitkiləri hakimdir. Burada yovşanlı, yovşanlı-şoranlı, Giləzi və Boğaz ovalığında isə birillik şoranotlu bitkilər üstünlük təşkil edir. Aran meşəsində cüyür, yenot, süleysin, çöl donuzu, , daşlıq dələsi və başqa heyvanlar yaşayır. Qırqovul, kəklik buranın təbiətinə xüsusi canlılıq gətirir.
Faydalı qazıntıları
Samur-Dəvəçi ovalığının dağətəyi (Siyəzən) hissəsində neft çıxarılır. Neftli strukturlar alçaq dağlarına qədər uzanır. Ovalıqda inşaatda istifadə ediləcək gillər vardır.
Təsərrüfatın strukturu
Şollar düzünün şərq hissəsində - Xudat və Xaçmaz zonasında faraş tərəvəzçilik geniş inkişaf etmişdir. Burada becərilən tərəvəz məhsulları Moskvaya, Sankt-Peterburqa, Bakıya və başqa şəhərlərə göndərilir. Samur çayından baş götürən Samur-Abşeron kanalı ərazi torpaqlarından istifadə və xüsusilə suvarma əkinçiliyinin genişləndirməyə kömək etmişdir. Suvarmadan xüsusilə ovalığın quru-çöl və yarımsəhra sahəsində daha çox istifadə edilir. İndi ovalıqda üzümçülük, tərəvəzçilik, bağçılıq, taxılçılıq, maldarlıq daha geniş yayılmışdır.
Turizm
Samur-Dəvəçi ovalığının şimal (Şollar düzü) hissəsində olan aran meşəsi, meşə-çəmənlik, meşələrdən axan çaylar və soyuq bulaqlar zonası Xəzər dənizi ilə qovuşur. Həmin ərazilər artıq rekresiya zonasına çevrilmişdir. Burada onlarca istirahət mərkəzləri, uşaq istirahət zonaları fəaliyyətdədir. Burada, meşələrin qumlu sahillərlə qonşu olduğu mənzərəli yerdə, turizm infrastrukturu həddən artıq dərəcədə inkişaf etmiş, çoxlu sayda otel, turbaza, , istirahət evləri inşa edilmişdir. Şərait “lüks” sinifli təmtəraqlı mehmanxanalardan, az sayda adam üçün nəzərdə tutulmuş səliqəli kotteclərdən, çadır şəhərciklərinədək müxtəlifdir. Nabranın kurortları Azərbaycanın iqlim kurortlarına aiddir. Buraların dəniz suyu, qaynar qum və günəş vannaları tam istirahət və bir çox xəstəliklərin müalicəsi üçün həddən artıq xeyirli hesab olunur. Mövsüm vaxtı Nabranda adam çox olur, ölkənin hər tərəfindən və xaricdən minlərlə turist güc toplamaq və adi iş günlərindən sonra istirahət etmək üçün bura gəlir. Burada meşələr çox qədim dövrlərdən qalmışdır, əsasən fıstıq və qarağac ağaclarından ibarətdir.
Ən populyar turbazalar Atlant, Palma, Malibu, Sahil, Lotos, Green Ville və digərləridir. İstirahət edənlər tərəfindən ən çox tələb olunan istirahət növləri akvaparklar, hovuzlar, skuterlərdə, “bananlarda” gəzinti, peyntbol oyunu, futbol, çimərlik voleybolu, tennis, badminton və digərləridir. Sahilboyu hər tərəfdə milli və Avropa mətbəxinin zərif yeməklərini təqdim edən çoxlu sayda restoran və barlar və səhərədək diskotekalar fəaliyyət göstərir.
İstifadə olunmuş ədəbiyyatlar
- B.A.Budaqov. "Azərbaycan təbiəti" Bakı. 1988. s.93-98
- Мусеибов М.А., Будагов Б.А. "О новом физико-географическом районировании Азербайджанской ССР, № 2, 1975, с.71-75
İstinadlar
- Samur – Dəvəçi fiziki-coğrafi rayonu. 2018-09-20 at the Wayback Machine Qurbanov Veis Aydın oğlu. “Böyük Qafqazın şimal-şərq və cənub-qərb yamaclarında təbii dağıdıcı proseslərin yaratdığı ekoloji problemlər və onlara qarşı mühafizə tədbirləri”. Bakı - 2015. 99 s. səh. 6
- Bəhruz Məlikov. Relyefin və relyefəmələgətirən amllərin ümumi səciyyəsi
- Azərbaycan. Fiziki coğrafi rayonlaşdırma 2021-08-12 at the Wayback Machine. Böyük Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti
- "Бакинский водопровод - шолларская вода". 2022-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-13.
- "Azərbaycan torpaqları". 2021-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-13.
- "Siyəzən rayonun tarixi haqqında ümumi məlumat". 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-13.
- . 2017-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-13.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- FİZİKİ-COĞRAFİ RAYONLAŞMA
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin ensiklopedik teleblere cavab vermediyine dair subheler var Lutfen ensiklopedikliyi tesdiq etmek ucun meqalenin movzusuna uygun terefsiz etibarli menbeler elave edin Eger bele menbeler gosterilmezse meqale birlesdirile kocurule yonlendirile ve ya siline biler may 2024 Samur Sabran fiziki cografi rayonu Azerbacanin Boyuk Qafqaz fiziki cografi vilayetinde yerlesen fiziki cografi rayon Cenub serqi Qafqazin simal serq yamaci eteyinde yerlesib Xezer denizi ile alcaq dagliq erazisi arasinda qalan duzenlik ve ovaligi ehate edir 1 Samur Sabran fiziki cografi rayonuMovqeyiBoyuk Qafqaz fiziki cografi vilayetinin simal serqinde yerlesen fiziki cografi rayon Samur Deveci ovaligina uygun gelir Rayonun simal serheddi Samurcay deresinin asagi axinindan cenub serhedi ise Sumqayitcayinin menseb hissesinden kecir Duzenlik simal hissede genis 25 30 km olub cenub serqe dogru tedricen daralir Besbarmaq dagindan serqe bu duzenliyin eni 3 4 km e qederdir Samurcay ve Qudyalcay arasinda Sollar duzu yerlesir Geoloji qurulusuBesbarmaq dagi Erazi Dorduncu Dovrun alluvial buzlaq ve deniz qatisigindan emele gelmisdir Erazinin qerbinde cay serqinde ise deniz cokuntuleri ustunluk teskil edir Cay daslari qumlar giller baliqqulaqlari ve bezen konqlomeratlar erazinin esas suxurlarindandir Cay rayon erazisinde yaratmis Getirme konuslarinin paleocagrafi tehlili gosterir ki onlar muxtelif geoloji dovrde muxtelif erazilere cokmusdur Yeni tektonik hereketlerin ritmikliyini ve eroziya bazisinin deyisme istiqametini ozunde cemlesdiren getirme konuslari en qedim zamanlarda dagarasi cokekliklerde Dorduncu Dovrde ise onun duzenlik ve ya deniz hovzesi ile qovusdugu hissede yaranmisdir ve morfoloji tehlili gosterir ki onlar umumi tektonik qalxma fonunda getirme konuslarinin bir nece defe yerdeyismesi neticesinde yaranmisdir Suval maili duzenliklerinin her ikisi Dorduncu Dovrun 1 5 mln il bundan evvel 200 300 metr mutleq yukseklikde yerleserken Samur Qusar ve Qudyal caylarinin getirme konusunu teskil etmisdir ve zonasinda bas veren intensiv tektonik qalxma getirme konuslarinin bir qeder serqe miqrasiya etmesine sebeb olmusdur Bu proses son bir milyon il erzinde en azi dord defe tekrar olmusdur Neticede Samurun qedim hissesi 1900 metre qaldirilmis muasir hissesi ise Xezer denizi sahillerinde formalasmaqdadir RelyefiQaracay Hulovlu kendi yaxinliginda Samur Deveci ovaligi dagliq eraziden Xezer denizi sahillerine dogru alcalir O qerbde bezen 200 300 m e qeder ucaldigi halda serqde 28 m e qeder okean seviyyesinden asagi enir Ovaligin qerb ve merkezi hisseleri caylarin daglardan getirdiyi zengin alluvial cokuntulerden teskil olunmus getirme konuslarindan yaranmisdir Caqacuqcay Velvelecay Atacay caylarinin getirdiyi cokuntuler eyni adli getirme konuslari yaratmisdir Onlar alcaq dagliga qovusan hissede cay dereleri ile kesildiyinden ayri ayri duzenlik merkezde ise bir birine qovusaraq vahid duzenlik sahe yaradir Duzenlik serqde deniz menseli oldugundan onun hamardir Xezer denizi seviyyesinin aramsiz olaraq asagi dusmesi cay yataqlarinin tedricen serqe dogru miqrasiyasina sebeb olur Ovaligin relyefi qeyd etdik ki hamar duzenlikden ibaretdir Lakin bu hamarliq ancaq bir yerde pozulur Tel tepeliyi eyni adli gomulmus qalxmanin relyefde oz eksini tapan qaligidir O Xezer denizi seviyyesinden 50 60 metr yuksekdir Umumiyyetle Samur Deveci ovaliginda bir nece gomulmus tektonik qalxma vardir Bura Sirvan Xudat Zizik Carxi Xacmaz ve basqalari daxildir Onlar relyefde oz eksini yeterince aydin gosterir Gomulmus qalxmalara rast gelen caylar ya saga ya sola meyl ederek duzenlikde dirsek yaradir Qalxmaqda olan maneeye ustun gele bilmeyen cay oz yatagini deyisib basqa yerden axdigindan hemin erazilerde axmazlar qalmisdir Gomulmus qalxmalar relyefde bir nov bend oldugundan onlarin on hisselerinde bataqliqlar ve soraketler yaranmisdir Xezer sahili ovaliginin serq hissesi boyu nisbi yuksekliyi 4 6 metr olan dik yamaclar uzanir Sahilboyu duzenlikde eol proseslerinden yaranmis qum tireleri ve tepeleri vardir Ovaligin Gilezi cixintisinda tebasir dovrunun ehengdaslari qumdaslari ve sistlerden ibaret olan suxurlar uze cixir Abraziya menseli bu duzenlikde ve xususile Xezerin bura yaxin hissesinde iri Dubrar qayalari uze cixir Qafqazqabagi cokekliye daxil olan Samur Deveci ovaliginda zelzele yeddi bala qederdir 1961 ci ilde Qubada bas veren zelzele 7 bala catmisdir IqlimiSamur Deveci ovaliginda yayi quraq kecen mulayim isti yarimsehra ve quru col iqlimi hakimdir Burada gunesli saatlarin illik miqdari 2200 e qederdir Umumi gunes radiasiyasinin illik miqdari 130 kkal sm dir Iyul ayinda torpaq sethi ile hava temperaturu arasindaki orta ayliq ferq ovaliqda 6 7 arasindadir Buxarlanma defisiti il erzinde simal qerbden 500 mm cenub serq 700 900 mm istiqametinde artir Buna gore de Gilezi cixintisi ve ondan cenubda olan duzenlikde ekinciliyin suvarmaya boyuk ehtiyaci var Havanin orta illik temperaturu 14 yanvarin orta ayliq temperaturu 0 3 iyulun orta ayliq temperaturu ise 25 dir Il erzinde havanin mutleq minimal temperaturu 22 mutleq maksimal temperaturun ise 43 dir Qisda mutleq minimal temperaturun vaxtasiri tekrari coxillik kend teserrufati bitkilerine ciddi ziyan vurur Ovaliqda ilde 300 400 mm yaginti dusur Ilin soyuq ve isti yarisi arasinda yagintilar beraber paylanmisdir Qrunt sularinin sethe yaxinligi bitki ve torpaq ortuyunun normal inkisafina esasli tesir gosterir Quraq kecen illerde kend teserrufati bitkiler ciddi ziyan cekir Il erzinde qar ortuyu 10 20 gun davam edir nisbi rutubet cuzi 20 30 ve zeifdir 30 50 Ovaligin merkezi ve xususile cenub serq hissesinde ag yelli gunlerin aprel sentyabr sayi 10 gunden 30 gune qeder davam edir Ovaligin Xacmaz hissesinde hakim kulekler qerbden simal qerbden ve qismen simaldan esir Serq ve xususile cenub kulekleri cox azdir Daxili sulariBaki Sollar su xettinin cekilisi XX esr Cay sebekesinin sixligi simal qerbden 0 80 km km cenub serq istiqametinde keskin azalir 0 20 km km Samur Deveci ovaliginda orta illik axim 0 5 l san km e beraberdir Illik maksimal axim dovru bu reqem 75 l san km e qeder artir Sollar duzunde dorduncu dovr cokuntulerde genis yayilmis ve az duzluluga malik olan yeralti ve artezian sulari ile xarakterize olunur Sollar duzunde olan erazi sirin sulu olub intensiv axim zonasina daxildir Suda hell olunan duzlarin miqdari 1 q l den azdir Erazide qazilmis artezian quyularindan cixan bol su Bakinin icmeli su ile temin edilmesinde boyuk rol oynamis Torpaq ve bitki ortuyuSollar duzu Tebii mese zolagi Samir Deveci ovaliginin torpaq ortuyu murekkebdir O muxtelif hidrogeoloji ve iqlim seraitine daxil oldugundan burada bir nece torpaq tipi ve yarimtipi emele gelmisdir Ovaligin Sollar hissesinde esasen karbotansiz alluvial cemen mese serqde ve mese altindan cixmis yuyulmus qehveyi qerbde torpaqlar yayilmisdir Sabran erazisinden cenubda Siyezene qeder boz ve cemen boz torpaqlar ondan cenub serqde ise soraketvari boz qonur torpaqlar ustunluk teskil edir Karbonatsiz alluvial cemen yuyulmus qehveyi torpaqlar terevezcilik uzumculuk ve bagciliq ucun yararlidir Deniz sahili boyu xususile Sabran rayonu erazisinde qum tepeleri dar bir zolaq teskil edir Hereketde olan qumlar qonsu erazi torpaqlarina ciddi ziyan vurur Qum ekin sahelerini basmasin deye mensebinden simala mese zolagi salinmisdir Torpaq qati muxtelif oldugu kimi bitki ortuyu de tip ve novlere gore muxtelifdir Denizsahili boyu uzanan qumsal sahede bitmis bitkilerden qerbde Sollar duzunun serqinde qarisiq yarpaqli aran meseleri inkisaf etmisdir Uzunsaplaq palid qaragac veles bu mesenin esas terkib hissesini yaradir Yalama meselerinde agaclara six sarmasmis muxtelif nov sarmasiqlar da vardir Onlar meseleri bezen kecilmez edir Sollar duzu meselerinden qerbde esasen mesenin yerinde kolluq ve seyrek meseli cemenler esas yer tutur Aran meseleri bu erazide iri talalar seklinde saxlanilmisdir Cemen kolluqdan qerbe yarimkserofit kolluqlarin ve kolluqlarin ustunluk teskil etdiyi zolaq uzanir Yuxarda dediyimiz bitki ortuyu Sabrancayi yatagindan simala yayilmisdir Bu caydan cenubda yarimsehra bitkileri hakimdir Burada yovsanli yovsanli soranli Gilezi ve Bogaz ovaliginda ise birillik soranotlu bitkiler ustunluk teskil edir Aran mesesinde cuyur yenot suleysin col donuzu dasliq delesi ve basqa heyvanlar yasayir Qirqovul keklik buranin tebietine xususi canliliq getirir Faydali qazintilariSamur Deveci ovaliginin dageteyi Siyezen hissesinde neft cixarilir Neftli strukturlar alcaq daglarina qeder uzanir Ovaliqda insaatda istifade edilecek giller vardir Teserrufatin strukturuSollar duzunun serq hissesinde Xudat ve Xacmaz zonasinda faras terevezcilik genis inkisaf etmisdir Burada becerilen terevez mehsullari Moskvaya Sankt Peterburqa Bakiya ve basqa seherlere gonderilir Samur cayindan bas goturen Samur Abseron kanali erazi torpaqlarindan istifade ve xususile suvarma ekinciliyinin genislendirmeye komek etmisdir Suvarmadan xususile ovaligin quru col ve yarimsehra sahesinde daha cox istifade edilir Indi ovaliqda uzumculuk terevezcilik bagciliq taxilciliq maldarliq daha genis yayilmisdir Turizm Nabran cimerliyi Xacmaz rayonu Samur Deveci ovaliginin simal Sollar duzu hissesinde olan aran mesesi mese cemenlik meselerden axan caylar ve soyuq bulaqlar zonasi Xezer denizi ile qovusur Hemin eraziler artiq rekresiya zonasina cevrilmisdir Burada onlarca istirahet merkezleri usaq istirahet zonalari fealiyyetdedir Burada meselerin qumlu sahillerle qonsu oldugu menzereli yerde turizm infrastrukturu hedden artiq derecede inkisaf etmis coxlu sayda otel turbaza istirahet evleri insa edilmisdir Serait luks sinifli temteraqli mehmanxanalardan az sayda adam ucun nezerde tutulmus seliqeli kotteclerden cadir seherciklerinedek muxtelifdir Nabranin kurortlari Azerbaycanin iqlim kurortlarina aiddir Buralarin deniz suyu qaynar qum ve gunes vannalari tam istirahet ve bir cox xesteliklerin mualicesi ucun hedden artiq xeyirli hesab olunur Movsum vaxti Nabranda adam cox olur olkenin her terefinden ve xaricden minlerle turist guc toplamaq ve adi is gunlerinden sonra istirahet etmek ucun bura gelir Burada meseler cox qedim dovrlerden qalmisdir esasen fistiq ve qaragac agaclarindan ibaretdir En populyar turbazalar Atlant Palma Malibu Sahil Lotos Green Ville ve digerleridir Istirahet edenler terefinden en cox teleb olunan istirahet novleri akvaparklar hovuzlar skuterlerde bananlarda gezinti peyntbol oyunu futbol cimerlik voleybolu tennis badminton ve digerleridir Sahilboyu her terefde milli ve Avropa metbexinin zerif yemeklerini teqdim eden coxlu sayda restoran ve barlar ve seheredek diskotekalar fealiyyet gosterir Istifade olunmus edebiyyatlarB A Budaqov Azerbaycan tebieti Baki 1988 s 93 98 Museibov M A Budagov B A O novom fiziko geograficheskom rajonirovanii Azerbajdzhanskoj SSR 2 1975 s 71 75IstinadlarSamur Deveci fiziki cografi rayonu 2018 09 20 at the Wayback Machine Qurbanov Veis Aydin oglu Boyuk Qafqazin simal serq ve cenub qerb yamaclarinda tebii dagidici proseslerin yaratdigi ekoloji problemler ve onlara qarsi muhafize tedbirleri Baki 2015 99 s seh 6 Behruz Melikov Relyefin ve relyefemelegetiren amllerin umumi seciyyesi Azerbaycan Fiziki cografi rayonlasdirma 2021 08 12 at the Wayback Machine Boyuk Qafqaz fiziki cografi vilayeti Bakinskij vodoprovod shollarskaya voda 2022 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 13 Azerbaycan torpaqlari 2021 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 13 Siyezen rayonun tarixi haqqinda umumi melumat 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 13 2017 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 03 13 Hemcinin baxAzerbaycanin fiziki cografi rayonlariXarici kecidlerFIZIKI COGRAFI RAYONLASMA