Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Litva yəhudiləri ( idiş ליטוואַק dilindən Litvak və ya litvek) — Aşkenazi Yəhudilərinin ərazi və linqvistik alt qrupudur və onlarla tarixi bağlılığı olan Ortodoks iudaizmi Böyük Litva knyazlığı ərazisində meydana gəlmişdir.
Fərqli xüsusiyyətlər
Dil
Litva yəhudiləri aşkenazi yııhudilərinin ərazi linqvistik altqrupu kimi şimal-şərq və ya litva (var idiş ליטװיש litvish) İdiş dili dialektində danışırlar. Bu dialekt tarixən müasir Belarusiya, Latviya, Litva, Rusiya, Ukrayna və Polşanın bəzi bitişik bölgələrində yayılmışdır . Polşa-Litva Birliyinin dövründən bəri, Polşa-Litva dövlətinin daxili ərazi bölgüsü ilə əlaqədar olaraq, Yəhudi mənbələrində bu şimal-şərq dialekti ərazisi "Litva" ( idiş ליטע . lite) paytaxtı və bölgədəki Yəhudi mədəniyyət mərkəzi isə Vilnüs — "Litvanın Qüdsü" ( Ashkenazi Aramaic ירושלים דליטא, erusholayim d'lito) adlandırılır.
Ənənələr
Litvak Yəhudiləri etnolinqvistik bir alt qrup olaraq, özlərinin Yəhudi ləhcəsi və İvrit dili və Arami dilinin uyğun tələffüzünə əlavə olaraq həm də ənənəvi mətbəxin bəzi özünəməxsus xüsusiyyətlərinə də malikdirlər.
Aşkenazi Yəhudilərinin yaşayış yerinin şimal bölgələrində (yəni Yəhudi Litvasında, yuxarıya bax) Hasidizmin çiçəkləndiyi dövrdə, əsasən Vilna Gaonun (Litva ənənəsində: Rabbi Eliyohu ben Shleime Zalmena) təsiri sayəsində geniş yayıla bilmədi, əksinə tərəfdarları. Hasidizmin tərəfdarlarına misnagdim ("etirazçılar") adlanan deyildi . Sonradan, bütün misnagdim (Vilna Gaonun ardıcılları, Hasidizmin əleyhdarları) yerləşməsindən və icma mənşəyindən asılı olmayaraq Litvaks adlandırılmağa başladılar.
Tarix
XIX əsrin ortalarından etibarən, yeşiva adlanan mərkəzləri Vilna Gaon ardıcılları tərəfindən Dünya Yeşivası, Voloj və Ponejeva olan dini təhsil üzrə öz sistemlərini inkişaf etdirdilər. Artıq XX əsrin əvvəllərində Amerikada bu təhsil müəssisələrinin filialları meydana çıxmağa başladı, Litva Yəhudilərinin ənənəvi dini təhsil mərkəzləri məhv edildikdən sonra isə yeşivalar ABŞ-da ( Nyu-York və Nyu-Cersi ştatlarında ) və İsraildə ( Qüds və Bnei Brak ) yenidən yaradıldı. Bu yeşivaları XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində hazırlanmış Tövratı öyrənən ənənəvi Litva metodu birləşdirir.
Əlaqəli soyadlar
Aşkenaz soyadı Litvak (variant: Litvakov ) ümumiyyətlə tarixi ərazisindən kənarda yaşayan Ukraynanın şimal-şərq yəhudi ləhcəsi sahiblərinə verilirdi .
Çağdaş mənəvi liderlər və dini rəhbərlər
- Hazon İş
- Eliezer Menachem Şah
- Yosef Shalom Elyashiv
- Aaron Yehuda Leib Steinman
- Chaim Kanevsky
Həmçinin bax
- Vilna Gaon
- Misnagdim
Ədəbiyyat
- Dov Levin, Adam Teller . Litvaklar: Litva Yəhudilərinin Qisa Tarixi. Berghahn Kitabları, 2001.
- Alvydas Nikžentaitis, Stefan Schreiner, Darius Staliūnas, Leonidas Donskis . Litva Yəhudilərinin İtən Dünyası. Rodopi, 2004.
- Dovid Katz . Litva Yəhudi Mədəniyyəti. Vilnüs : Baltos lankos, 2004.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Litva yehudileri idis ליטווא ק dilinden Litvak ve ya litvek Askenazi Yehudilerinin erazi ve linqvistik alt qrupudur ve onlarla tarixi bagliligi olan Ortodoks iudaizmi Boyuk Litva knyazligi erazisinde meydana gelmisdir Ferqli xususiyyetlerDil Litva yehudileri askenazi yiihudilerinin erazi linqvistik altqrupu kimi simal serq ve ya litva var idis ליטװיש litvish Idis dili dialektinde danisirlar Bu dialekt tarixen muasir Belarusiya Latviya Litva Rusiya Ukrayna ve Polsanin bezi bitisik bolgelerinde yayilmisdir Polsa Litva Birliyinin dovrunden beri Polsa Litva dovletinin daxili erazi bolgusu ile elaqedar olaraq Yehudi menbelerinde bu simal serq dialekti erazisi Litva idis ליטע lite paytaxti ve bolgedeki Yehudi medeniyyet merkezi ise Vilnus Litvanin Qudsu Ashkenazi Aramaic ירושלים דליטא erusholayim d lito adlandirilir Eneneler Litvak Yehudileri etnolinqvistik bir alt qrup olaraq ozlerinin Yehudi lehcesi ve Ivrit dili ve Arami dilinin uygun teleffuzune elave olaraq hem de enenevi metbexin bezi ozunemexsus xususiyyetlerine de malikdirler Askenazi Yehudilerinin yasayis yerinin simal bolgelerinde yeni Yehudi Litvasinda yuxariya bax Hasidizmin ciceklendiyi dovrde esasen Vilna Gaonun Litva enenesinde Rabbi Eliyohu ben Shleime Zalmena tesiri sayesinde genis yayila bilmedi eksine terefdarlari Hasidizmin terefdarlarina misnagdim etirazcilar adlanan deyildi Sonradan butun misnagdim Vilna Gaonun ardicillari Hasidizmin eleyhdarlari yerlesmesinden ve icma menseyinden asili olmayaraq Litvaks adlandirilmaga basladilar TarixXIX esrin ortalarindan etibaren yesiva adlanan merkezleri Vilna Gaon ardicillari terefinden Dunya Yesivasi Voloj ve Ponejeva olan dini tehsil uzre oz sistemlerini inkisaf etdirdiler Artiq XX esrin evvellerinde Amerikada bu tehsil muessiselerinin filiallari meydana cixmaga basladi Litva Yehudilerinin enenevi dini tehsil merkezleri mehv edildikden sonra ise yesivalar ABS da Nyu York ve Nyu Cersi statlarinda ve Israilde Quds ve Bnei Brak yeniden yaradildi Bu yesivalari XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde hazirlanmis Tovrati oyrenen enenevi Litva metodu birlesdirir Elaqeli soyadlarAskenaz soyadi Litvak variant Litvakov umumiyyetle tarixi erazisinden kenarda yasayan Ukraynanin simal serq yehudi lehcesi sahiblerine verilirdi Cagdas menevi liderler ve dini rehberlerHazon Is Eliezer Menachem Sah Yosef Shalom Elyashiv Aaron Yehuda Leib Steinman Chaim KanevskyHemcinin baxVilna Gaon MisnagdimEdebiyyatDov Levin Adam Teller Litvaklar Litva Yehudilerinin Qisa Tarixi Berghahn Kitablari 2001 Alvydas Nikzentaitis Stefan Schreiner Darius Staliunas Leonidas Donskis Litva Yehudilerinin Iten Dunyasi Rodopi 2004 Dovid Katz Litva Yehudi Medeniyyeti Vilnus Baltos lankos 2004 Istinadlar