Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doqma, və ya doqmat (q.yun. δόγμα, δόγματος "rəy, qərar, hökm") — kilsənin təsdiqlədiyi doktrinanın mövqeyi, tənqidə (şübhəyə) məruz qalmayan məcburi və dəyişməz bir həqiqəti elan etmə ifadəsi.
"Doqma", "doqmat" ifadələrinin istifadə tarixi
Tarixdə "doqma" ifadəsinin bu terminin müasir anlayışından fərqli olaraq müxtəlif mənalarda işlədildiyi dövrlər olmuşdur.
- Qədim ədəbiyyatda, Siseron tərəfindən, doqma sözü, ümumiyyətlə məlum olduğu üçün inkaredilməz bir həqiqət mənasına sahib olan belə təlimləri ifadə edirdi.
- Origen və St. Isidore, Sokratın bəzi nəticələrini adlandırdı.
- Platon və Stoiklərin təlimlərinə "dqma" da deyilirdi.
- Ksenofona görə, "doqma" həm komandirlərin, həm də adi əsgərlərin hamının mübahisəsiz itaət etməli olduğu bir əmrdir.
- Herodianın "doqma" sında Senatın tərifi yer alır və bütün Roma xalqı sorğu-sualsız itaət etməlidir.
- Bu məna 70 tərcüməçinin yunan dilində tərcüməsində bu mənanı qoruyub saxladı, burada Daniel peyğəmbər, Ester, Makkabi peyğəmbərinin kitablarında δόγμα kəlməsi dərhal icra edilməli olan bir kral fərmanından və hər mövzu üçün qeyd-şərtsiz məcburi olan bir kral və ya dövlət qanunundan bəhs edir.
- Yeni Əhdi-Cədiddə, Luka İncilində δόγμα, Sezarın Roma İmperiyası əhalisini siyahıya alma əmrini göstərir (Luka 2: 1)
- Müqəddəs Aktlarda Həvarilər "doqmalar" — kral qanunları.
- Kolosyalılara və Efeslilərə göndərilən məktublarda Musanın İlahi nüfuza sahib olan qanunları "doqmalar" dır.
Nəhayət, Həvarilərin İşləri Kitabında (Həvarilərin İşləri 15: 20–28) ilk dəfə δόγμα sözü kilsənin üzvlərinin hər biri üçün mübahisəsiz səlahiyyət sahibi olmalı olan təriflərini ifadə edir. Tanrı daşıyıcısı İqnatius, Qüds Kirili, Nissa Qreqori, Böyük Basil, Con Xristosom, Vikentiy Lirinski və digər kilsə atalarının bu sözdən istifadə etməsindən etibarən doqma anlayışı daha ətraflı şəkildə açıqlanır:
- Doqma mübahisəsiz bir ilahi (ilahi vəhy yolu ilə verilən) həqiqətdir və bu mənada iman doqmalarına Tanrı (δόγμα τοΰ Θεοΰ), İlahi (δόγμα Θεία), Lordlar (δόγμα τοΰ Κυρίου) deyilir. Bunlar insanın məhsulları ilə, xüsusən də spekulyativ düşüncə və fərdi fikirlərlə ziddiyyət təşkil edir.
- Doqma, dinin daxili mahiyyəti ilə əlaqəli bir həqiqətdir, yəni nəzəri və ya düşüncəli bir inanc təliminin həqiqəti, həyat qaydalarından və ya bir xristianın praktik fəaliyyətindən necə fərqləndiyini.
- İlahi mənşəli doqma kilsənin təyin etdiyi və formalaşdırdığı bir həqiqətdir, buna görə də doqmalar adətən Kilsənin doqmaları (τά τής έκκλησίας δόγματα) və ya kilsə doqmaları (τά έκκλεσιαστικά δόγματα) adlanır.
- Doqma, həqiqət olaraq özünü Kilsənin üzvü hesab etmək üçün bir xristian üçün qeyd-şərtsiz tanınması zəruri olan bir həqiqətdir.
Beləliklə, aşağıda burada müzakirə edilən Pravoslavlıqdakı (və Xristianlıqdakı) əsas xüsusiyyətlər, doqmanın məzmununun patristik anlayışından irəli gəlir.
Xristianlıqda
"Doqma" termini öz mənasında əsasən Xristianlıqda istifadə olunur və Kilsənin Tanrının və Onun iqtisadiyyatı doktrinasını ehtiva edən teoloji, ilahi olaraq açılan həqiqəti ifadə edir, Kilsənin dəyişməz və mübahisəsiz bir inanc mövqeyi olaraq qəbul edir və etiraf edir.
Pravoslavlıqda, doqmaların harada qəbul edildiyini başa düşmək üçün iki yanaşma mövcuddur. Bunlardan birincisinə görə, doqmalar, sözün qəti mənasında, yalnız doqmatik formülasyonlar aldıqları Ekümenik Şuralarda təsdiqlənmiş Pravoslav inancının mübahisəsiz müddəaları adlandırıla bilər. İkinci yanaşmaya görə, Pravoslav doktrinasının hər hansı mübahisəsiz və məcburi müddəası doqma adlandırılmalıdır. Bu vəziyyətdə, doqmalar bölünür:
- ümumi və özəl (ümumi mənşəli),
- açıqlanmış və açıqlanmamış (təfərrüatı ilə müəyyənləşdirilməmiş və buna ehtiyac olmadığı üçün Ekümenik Şuralarda müzakirə olunmamış və bu səbəbdən dogmatik formulalar qəbul etməmiş, lakin bütün Pravoslav Kilsəsi tərəfindən tanınmış),
- saf (yalnız fövqəltəbii Vəhyə əsaslanaraq) və qarışıqdır.
İstinadlar
- "Словарь церковно-славянскаго и русскаго языка. СПб.: Императорская Академия Наук. том I: А–Ж. 1847. 336.". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-16.
- "Алексеев П. А. Церковный словарь. СПб.: Типография Ивана Глазунова. часть первая: А–Д. 1817. 276.". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-16.
- doqmat, Т. Ф. Ефремова. Догмат // Толковый словарь Ефремовой. 2000.. В Словаре правильной русской речи (Соловьев Н. В. Словарь правильной русской речи. Ок. 85 000 слов : Более 400 коммент. / ИЛИ РАН ; Н. В. Соловьев. — М.: ООО "Издательство АСТ" : ООО "Издательство Астрель" : ООО "Транзиткнига", 2004. — 847 [1] с. — (Словари Академии Российской)) приведено так: "догма́т и уход. до́гмат…"). В православной богослужебной литературе и гимнографии: q.slav. догма́тъ, в Полном церковнославянском словаре протоиерей Григория Дьяченко: "до́гмат"
- Дворецкий И. Х. Древнегреческо-русский словарь. Том 1. — 1958. — С. 418
- (ru). // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- "Dogma". New Advent Catholic Encyclopedia. 5 June 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 5 October 2016.
- [https://web.archive.org/web/20220729014435/https://www.merriam-webster.com/dictionary/dogma Arxivləşdirilib 2022-07-29 at the Wayback Machine [1]], "dogma." Merriam-Webster.com | An Encyclopædia Britannica Company, Inc. 1831 | <www.merriam-webster.com/about-us/faq> http://www.merriam-webster.com/dictionary/dogma 2022-07-29 at the Wayback Machine>.
- Muḥammad ʻĀbid Jābirī, "the principle of analogy", in Arab-Islamic Philosophy, trans. Aziz Abbassi (Austin: University of Texas Press, 1999), 74–85. ISBN
- Ev qurma — burada: Tanrının bəşəriyyəti yaratdığını və yıxılmış təbiətini bərpa etmək yolunu tənzimlədiyini göstərən bir teoloji konsepsiya.
- Катехизис. Догматическое богословие как наука. Свойства догматов 2016-09-17 at the Wayback Machine
- М. С. Иванов. Догмат // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр "Православная энциклопедия", 2007. — Т. XV. — С. 527–532. — 752 с. — 39 000 экз. — .
- Давыденков, Олег ВикторовичКатехизис. Догматическое богословие как наука. Догматы и богословские мнения. Ересь 2016-09-19 at the Wayback Machine
- Lusthaus, Dan. (PDF). Routledge. 2002. səh. 242, n. 46. 2020-02-19 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-16.
- [1] 2023-07-07 at the Wayback Machine, "dogma" The Oxford Dictionary of Philosophy. Simon Blackburn. Oxford University Press, 2011.
Biblioqrafiya
- Blackburn, Simon. Dogma // The Oxford Dictionary of Philosophy. Oxford University Press. 2016. ISBN .
- McKim, D.K. Dogma // Elwell, Walter A. (redaktor). Evangelical Dictionary of Theology. Baker Academic. 2001. ISBN .
- O'Collins, Gerald. Dogma // Richardson, Alan; Bowden, John (redaktorlar ). The Westminster Dictionary of Christian Theology. Westminster John Knox Press. 1983. ISBN .
- Stanglin, K.D. Dogma // Dyrness, William A.; Kärkkäinen, Veli-Matti (redaktorlar ). Global Dictionary of Theology: A Resource for the Worldwide Church. InterVarsity Press. 2009. ISBN .
Xarici keçidlər
- Dogma – N. T. Greek Lexicon
- Il Domani – terrible o radios? – del Dogma 2014-09-26 at the Wayback Machine, a book by Enrico Maria Radaelli with a Preface by Roger Scruton and comments by Brunero Gherardini, Alessandro Gnocchi-Mario Palmaro, and Mario Oliveri (Roma 2012)
- Irenaeus. Demonstration of the Apostolic Preaching. pp. 70–75. [online] Available at: Christian Classics ethereal library http://www.ccel.org/ccel/irenaeus/demonstr.i.html [Accessed 20 June 2017]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Doqma ve ya doqmat q yun dogma dogmatos rey qerar hokm kilsenin tesdiqlediyi doktrinanin movqeyi tenqide subheye meruz qalmayan mecburi ve deyismez bir heqiqeti elan etme ifadesi Nisanlara perestis haqqinda doqma Doqma doqmat ifadelerinin istifade tarixiTarixde doqma ifadesinin bu terminin muasir anlayisindan ferqli olaraq muxtelif menalarda isledildiyi dovrler olmusdur Qedim edebiyyatda Siseron terefinden doqma sozu umumiyyetle melum oldugu ucun inkaredilmez bir heqiqet menasina sahib olan bele telimleri ifade edirdi Origen ve St Isidore Sokratin bezi neticelerini adlandirdi Platon ve Stoiklerin telimlerine dqma da deyilirdi Ksenofona gore doqma hem komandirlerin hem de adi esgerlerin haminin mubahisesiz itaet etmeli oldugu bir emrdir Herodianin doqma sinda Senatin terifi yer alir ve butun Roma xalqi sorgu sualsiz itaet etmelidir Bu mena 70 tercumecinin yunan dilinde tercumesinde bu menani qoruyub saxladi burada Daniel peygember Ester Makkabi peygemberinin kitablarinda dogma kelmesi derhal icra edilmeli olan bir kral fermanindan ve her movzu ucun qeyd sertsiz mecburi olan bir kral ve ya dovlet qanunundan behs edir Yeni Ehdi Cedidde Luka Incilinde dogma Sezarin Roma Imperiyasi ehalisini siyahiya alma emrini gosterir Luka 2 1 Muqeddes Aktlarda Hevariler doqmalar kral qanunlari Kolosyalilara ve Efeslilere gonderilen mektublarda Musanin Ilahi nufuza sahib olan qanunlari doqmalar dir Nehayet Hevarilerin Isleri Kitabinda Hevarilerin Isleri 15 20 28 ilk defe dogma sozu kilsenin uzvlerinin her biri ucun mubahisesiz selahiyyet sahibi olmali olan teriflerini ifade edir Tanri dasiyicisi Iqnatius Quds Kirili Nissa Qreqori Boyuk Basil Con Xristosom Vikentiy Lirinski ve diger kilse atalarinin bu sozden istifade etmesinden etibaren doqma anlayisi daha etrafli sekilde aciqlanir Doqma mubahisesiz bir ilahi ilahi vehy yolu ile verilen heqiqetdir ve bu menada iman doqmalarina Tanri dogma toy 8eoy Ilahi dogma 8eia Lordlar dogma toy Kyrioy deyilir Bunlar insanin mehsullari ile xususen de spekulyativ dusunce ve ferdi fikirlerle ziddiyyet teskil edir Doqma dinin daxili mahiyyeti ile elaqeli bir heqiqetdir yeni nezeri ve ya dusunceli bir inanc teliminin heqiqeti heyat qaydalarindan ve ya bir xristianin praktik fealiyyetinden nece ferqlendiyini Ilahi menseli doqma kilsenin teyin etdiyi ve formalasdirdigi bir heqiqetdir buna gore de doqmalar adeten Kilsenin doqmalari ta ths ekklhsias dogmata ve ya kilse doqmalari ta ekklesiastika dogmata adlanir Doqma heqiqet olaraq ozunu Kilsenin uzvu hesab etmek ucun bir xristian ucun qeyd sertsiz taninmasi zeruri olan bir heqiqetdir Belelikle asagida burada muzakire edilen Pravoslavliqdaki ve Xristianliqdaki esas xususiyyetler doqmanin mezmununun patristik anlayisindan ireli gelir Xristianliqda Doqma termini oz menasinda esasen Xristianliqda istifade olunur ve Kilsenin Tanrinin ve Onun iqtisadiyyati doktrinasini ehtiva eden teoloji ilahi olaraq acilan heqiqeti ifade edir Kilsenin deyismez ve mubahisesiz bir inanc movqeyi olaraq qebul edir ve etiraf edir Pravoslavliqda doqmalarin harada qebul edildiyini basa dusmek ucun iki yanasma movcuddur Bunlardan birincisine gore doqmalar sozun qeti menasinda yalniz doqmatik formulasyonlar aldiqlari Ekumenik Suralarda tesdiqlenmis Pravoslav inancinin mubahisesiz muddealari adlandirila biler Ikinci yanasmaya gore Pravoslav doktrinasinin her hansi mubahisesiz ve mecburi muddeasi doqma adlandirilmalidir Bu veziyyetde doqmalar bolunur umumi ve ozel umumi menseli aciqlanmis ve aciqlanmamis teferruati ile mueyyenlesdirilmemis ve buna ehtiyac olmadigi ucun Ekumenik Suralarda muzakire olunmamis ve bu sebebden dogmatik formulalar qebul etmemis lakin butun Pravoslav Kilsesi terefinden taninmis saf yalniz fovqeltebii Vehye esaslanaraq ve qarisiqdir Istinadlar Slovar cerkovno slavyanskago i russkago yazyka SPb Imperatorskaya Akademiya Nauk tom I A Zh 1847 336 2023 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 16 Alekseev P A Cerkovnyj slovar SPb Tipografiya Ivana Glazunova chast pervaya A D 1817 276 2023 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 16 doqmat T F Efremova Dogmat Tolkovyj slovar Efremovoj 2000 V Slovare pravilnoj russkoj rechi Solovev N V Slovar pravilnoj russkoj rechi Ok 85 000 slov Bolee 400 komment ILI RAN N V Solovev M OOO Izdatelstvo AST OOO Izdatelstvo Astrel OOO Tranzitkniga 2004 847 1 s Slovari Akademii Rossijskoj privedeno tak dogma t i uhod do gmat V pravoslavnoj bogosluzhebnoj literature i gimnografii q slav dogma t v Polnom cerkovnoslavyanskom slovare protoierej Grigoriya Dyachenko do gmat Dvoreckij I H Drevnegrechesko russkij slovar Tom 1 1958 S 418 ru Dogmat Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Dogma New Advent Catholic Encyclopedia 5 June 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 October 2016 https web archive org web 20220729014435 https www merriam webster com dictionary dogma Arxivlesdirilib 2022 07 29 at the Wayback Machine 1 dogma Merriam Webster com An Encyclopaedia Britannica Company Inc 1831 lt www merriam webster com about us faq gt http www merriam webster com dictionary dogma 2022 07 29 at the Wayback Machine gt Muḥammad ʻAbid Jabiri the principle of analogy in Arab Islamic Philosophy trans Aziz Abbassi Austin University of Texas Press 1999 74 85 ISBN 9780292704800 Ev qurma burada Tanrinin beseriyyeti yaratdigini ve yixilmis tebietini berpa etmek yolunu tenzimlediyini gosteren bir teoloji konsepsiya Katehizis Dogmaticheskoe bogoslovie kak nauka Svojstva dogmatov 2016 09 17 at the Wayback Machine M S Ivanov Dogmat Pravoslavnaya enciklopediya M Cerkovno nauchnyj centr Pravoslavnaya enciklopediya 2007 T XV S 527 532 752 s 39 000 ekz ISBN 978 5 89572 026 4 Davydenkov Oleg ViktorovichKatehizis Dogmaticheskoe bogoslovie kak nauka Dogmaty i bogoslovskie mneniya Eres 2016 09 19 at the Wayback Machine Lusthaus Dan PDF Routledge 2002 seh 242 n 46 2020 02 19 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 10 16 1 2023 07 07 at the Wayback Machine dogma The Oxford Dictionary of Philosophy Simon Blackburn Oxford University Press 2011 BiblioqrafiyaBlackburn Simon Dogma The Oxford Dictionary of Philosophy Oxford University Press 2016 ISBN 978 0198735304 McKim D K Dogma Elwell Walter A redaktor Evangelical Dictionary of Theology Baker Academic 2001 ISBN 9780801020759 O Collins Gerald Dogma Richardson Alan Bowden John redaktorlar The Westminster Dictionary of Christian Theology Westminster John Knox Press 1983 ISBN 978 0664227487 Stanglin K D Dogma Dyrness William A Karkkainen Veli Matti redaktorlar Global Dictionary of Theology A Resource for the Worldwide Church InterVarsity Press 2009 ISBN 978 0830878116 Xarici kecidlerDogma N T Greek Lexicon Il Domani terrible o radios del Dogma 2014 09 26 at the Wayback Machine a book by Enrico Maria Radaelli with a Preface by Roger Scruton and comments by Brunero Gherardini Alessandro Gnocchi Mario Palmaro and Mario Oliveri Roma 2012 Irenaeus Demonstration of the Apostolic Preaching pp 70 75 online Available at Christian Classics ethereal library http www ccel org ccel irenaeus demonstr i html Accessed 20 June 2017