Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bilal ibn Rubah əl-Həbəşi (ərəb. بلال بن رباح Bilal ibn Rabah al-Habaşi) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabəsi. İlk müəzzin.
| Bilal Həbəşi | |
|---|---|
| ərəb. بلال بن رباح | |
 | |
| Doğum tarixi | 581 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 642 və ya 641 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | Səhabə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Bilal əslən olan Rəbbahın oğlu idi. Bilalın Fil ilindən on il ötmüş dünyaya gəldiyi bildirilir. Bilalın ata-anası qul olmuşdur.
Bilalın fitri paklığı qul olmasına baxmayaraq, onu nəzərə çarpdırırdı. Ona ehtiram göstərir, böyük işlər tapşırırdılar. Bilal məhrumluq və təhqir nəzərincə başqa qullardan fərqlənməsə də, yaxşı xüsusiyyətlərinə görə seçilirdi. Onun qəlbində müşriklərə, zalım ağalara qarşı daim qəzəb alovlanırdı. İllər ötdükcə onun əyyaş, mənfəətpərəst, zalım quldarlara nifrəti şiddətlənirdi. O öz pak ruhunu ilahiləşdirmək üçün fürsət axtarır və şəhvət, qüdrət, zər-ziba bəndələrinin əsarətindən qurtulmağa çalışırdı.
Məhəmməd peyğəmbər (s) peyğəmbərliyə seçildiyi vaxt Bilalın otuza yaxın yaşı vardı. O, Məkkəyə gedib-gəldiyindən həzrət Məhəmmədin (s) dəvəti haqqında eşitdi.
Bir gecə işlərini yerinə yetirdikdən sonra fürsət tapıb, özünü həzrət Peyğəmbərə (s) yetirdi və onun mübarək dilindən Quran ayələrini eşitdi. Bilalın gözləri sevinc yaşları ilə dolmuşdu. O uzun illərdən sonra öz axtardığını tapmışdı.
Bundan sonra ağalarının gözündən yayınıb, demək olar ki, hər gecə məxfi şəkildə Peyğəmbərin (s) görüşünə gedərdi.
Bir gün Məscidül-Həramda Kəbəni təvaf edirdi. yanına çatarkən onları nifrətlə süzdü və bir bütü təhqir etdi. Bu vaxt müşriklərdən biri məxfi şəkildə Bilalı izləyirdi. Həmin şəxs gördükləri haqqında Bilalın sahibi Üməyyə ibn Xələfə xəbər verdi.
Üməyyə, İslamın və Peyğəmbərin (s) qatı düşmənlərindən olan bu şəxs heç cür inana bilmirdi ki, onun qullarından biri müsəlman olub. O çox qəzəbləndi və dedi: "Ona bir divan tutaram ki, bir daha kimsə müsəlman olmaq fikrinə düşməz."
Bilal işgəncələrə dözməyə hazır idi. Üməyyənin onunla söhbətləri Bilalı qane etmədi və Bilal Peyğəmbərdən, Peyğəmbərin dinindən uzaqlaşmadı. Ona görə də Üməyyə Bilalla sərt rəftar etmək qərarına gəldi.
Başqalarının gözünün odunu almaq, onları qorxutmaq üçün şirk başçıları onlara itaət etməyənlərə cəmiyyətin gözü qarşısında işgəncə verərdilər. İşgəncə mərasimləri onlar üçün həm də bir əyləncə idi.
Üməyyənin gözlədiyinin əksinə olaraq, Bilala işgəncə verilməsi nəinki İslama meyli azaltmadı, əksinə müsəlmanların müqavimət və möhkəmliyini bir qədər də artırdı. Bilalın ağır işgəncələrə mətanətlə dözməsi bir çoxlarını İslama sövq etdi. Bilal müsəlmanlığını ilkin olaraq açıqlayan yeddi nəfərdən biri idi.
Üməyyə tələb edirdi ki, Bilal Məhəmmədin (s) dinindən üz döndərsin, yoxsa onu bu haldaca öldürəsidir. Bilal Üməyyənin təklifinə belə cavab verdi: "Ey Üməyyə! Əvvəl dediyim kimi, Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyinə imanım sadəcə bir həvəs deyil ki, gah ona bağlanım, gah da ondan uzaqlaşım. Məni əzablamı qorxudursan?! Əmin ol ki, ən ağır işgəncələrin altında da məndən Allah və Onun rəsuluna şəhadətdən başqa bir söz eşitməyəcəksən!"
Qızdırılmış daşlar Bilalın bədəninə yapışdırılırdı. Bu daşlar onun dərisini yandırıb, parça-parça qoparırdı. Bu səhnəni seyr edənlərin çoxu dözməyib, üzünü yana çevirir, gözlərini yumurdular. Amma Əbu-Cəhl, Üməyyə və onlar kimi digər İslam düşmənləri Bilalın əzab-əziyyətindən ləzzət alır, şadlanırdılar.
Bilal öz iman qüvvəsi və dəmir iradəsi ilə misilsiz dözüm göstərirdi. Üməyyə elə düşünürdü ki, Bilal bir daha Peyğəmbərə (s) yaxın gedəsi deyil. Amma ona yaxınlaşdıqda zəif, üzülən bir səslə "əhəd, əhəd" pıçıldadığını eşitdi. Bilal Allahın birliyinə şəhadət verirdi. Üməyyə bu vəziyyəti görüb daha da qəzəbləndi və təkrar işgəncəyə başladı.
Onu yaraları sağalanadək işgəncə məqsədi ilə azad etdilər.
Həmin günün səhəri Bilalı iplə sarıyıb bir neçə nəfər var qüvvələri ilə qaçaraq, Bilalı arxalarınca sürüməyə başladılar. Bununla belə, o, müqəddəs tövhid şüarını, "əhəd-əhəd" kəlmələrini təkrarlayırdı.
Bəziləri Bilalı sevdiklərindən ona məsləhət görürdülər ki, təqiyyə etsin, yəni əqidəsini gizlətsin. Amma Allaha və Onun rəsuluna eşq bu yolda işgəncələri də Bilala sevdirmişdi.
Bir çox tanınmış şairlər Bilalın işgəncə səhnəsini nəzmə çəkmiş, öz əsərlərində onu yad etmişlər. Bu şerlərdən birində deyilir:
Bilalın azadlığı
Xalqla daim həmdərd olan həzrət Peyğəmbər (s) öz müsəlman tərəfdarlarının əzab-əziyyətinə hamıdan çox narahat olurdu. O, işgəncə altında olan müsəlmanlar haqqında daim düşünər, onlardan xəbər tutar və onları səbrə dəvət edərdi. Eləcə də həzrət (s) din yolunda fədakarlıq göstərib, çətinliyə düçar olanları behiştlə müjdələyərdi.
Bilalın işgəncələri nəhayət həddə çatmışdı. Onun bədəni zəifləmiş, şəhadət ehtimalı çoxalmışdı. Həzrət Peyğəmbər (s) təklif etdi ki, Bilalı işgəncələrdən qurtarmaq üçün onu ağasından pulla alıb, Allah yolunda azad etmək lazımdır.
Üməyyə ibn Xələf də Bilalın müqavimətindən cana doymuşdu. Artıq Bilaldan qul kimi istifadə etmək də mümkünsüz olmuşdu. Onu öldürmək isə Üməyyəni alçalda bilərdi. Ona görə də Üməyyə həzrət Peyğəmbərin (s) təklifi ilə razılaşdı. Beləcə, Bilalın adı qullar siyahısından silindi.
Bilal sağaldıqdan sonra ciddi dini fəaliyyətlərə başladı və Allahın dini yolunda misilsiz fədakarlıqlar göstərdi. O ən çətin və təhlükəli anlarda öz həbibi həzrət Məhəmmədin (s) yanında olardı. Bilal "Şibe-Əbu-Talib" mühasirəsi dövründə də müsəlmanlarla oldu. Bilalın iman və səbri ona misilsiz əzəmət bəxş etmişdi. O, Mədinəyə hicrət dövrünədək öz şirin bəyanı ilə İslamı təbliğ edib, yayırdı.
Mədinəyə hicrət
Bilal, Peyğəmbərin (s) hicrətindən qabaq Yəsribə köçmüş müsəlmanlardan idi. Həzrət Məhəmmədə (s) qəlbən aşiq olan bu insan ondan ayrılığa dözə bilmir, şiddətli qızdırmalı olmasına baxmayaraq, günlərlə Məkkə yolunda oturub, günəş altında həzrət Peyğəmbərin (s) yolunu gözləyir. Nəhayət, intizar dövrü başa çatır, həzrət (s) Mədinəyə daxil olarkən onu görmədən İslamı qəbul edənlərlə birgə Bilal da böyük sevinclə Allah rəsulunu (s) qarşılayır.
Müsəlmanlar arasında bağlılığı gücləndirmək üçün qardaşlıq əqdləri (siğələri) oxundu. Bilal da Übeydə ibn Haris ibn Əbdül-Mütəlliblə qardaş oldu.
İlk müəzzin
Mədinəyə hicrətin ilk günlərində xalqı camaat namazından və zəruri yığıncaqlardan xəbərdar etmək üçün bir vasitəyə ehtiyac yaranmışdı. Ona görə də Allah-təala Öz peyğəmbərinə (s) azan verilməsi göstərişini nazil etdi. Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) tapşırdı ki, Bilala azan öyrətsin. Beləcə Bilal İslamda ilk azançı, müəzzin olmaq iftixarını qazandı. Bilal qara həbəş və azad edilmiş qul olsa da, Peyğəmbərin (s) azançısı və Allah dininin rəsmi sözçüsü, xəbərçisi seçildi. Bu seçimin əsasını Bilalın təqvası, məsuliyyətli olması və Allahla yaxınlığı təşkil edirdi. Həmin vaxt Bilaldan daha gözəl səsi olanlar az deyildi. Amma Bilalın paklığı, imanı və xalisliyi onu belə bir məqama ucaltdı.
Bilal daim həzrət Peyğəmbərin (s) yanında olardı. Bütün səfərlərdə, müharibələrdə onu müşayiət edər, namaz vaxtı azan verərdi. Bilalın təkbir nidası ucalan kimi bütün allahpərəstlər məscidə axışar, cəm halda peyğəmbərə (s) iqtida edərdilər.
Bilal vaxtı dəqiq müəyyənləşdirməyi bacaran bir azançı idi. Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "Oruclarınızı Bilalın azanı ilə başlayıb, sona çatdırın, o, çox dəqiqdir." Həzrət Peyğəmbər (s) Bilala deyərdi: "Ey Bilal, azanınla könlümüzə sevinc bəxş et, azan de ki, namaza duraq."
Bilalın ailə qurması
Bilal qardaşı ilə Yəmənə səfər zamanı evlənmək qərarına gəldi. O, elçilik zamanı özünü belə təqdim etdi: "Mən Bilalam, bu isə mənim qardaşımdır. Hər ikimiz həbəş qulları olmuşuq. Yolumuzu azmışdıq, Allah bizi hidayət etdi. Qul idik, Allah bizi azadlığa çıxardı. Qızlarınızı bizə versəniz, Allaha həmd olsun. Əgər verməsəniz, Allah böyükdür."
Qız adamları qəti cavab verməzdən əvvəl Peyğəmbərdən (s) bu işə münasibətini soruşdular. Həzrət (s) üç dəfə Bilal deyərək buyurdu: "Ondan yaxşı kimi istəyirsiniz?! Bilal Behişt əhlindən olan insandır…"
Bilalın evlənmə üsulu və həzrət Peyğəmbərin (s) məsləhətləri islami evlənmə üçün olduqca gözəl nümunədir. Bu əhvalat izdivac zamanı islami meyarları çox aşkar şəkildə bəyan edir.
Bilal döyüş meydanlarında
Bilalın müxtəlif sahələrdə, eləcə də, cihad meydanlarında iştirakı onun İslamı hərtərəfli tanıyıb, dəqiq əməl etməsinin göstəricisidir. Bilalın işi təkcə namaz və azan deyildi. O, savaş qəhrəmanı, əsil hərb adamı idi. Bilal, demək olar ki, bütün döyüşlərdə iştirak etmişdir. İslamın qələbəsi və müşriklərin məğlubiyyəti ilə nəticələnən Bədr döyüşündə əsirlər arasında Üməyyə və oğlu da vardı. Bilal İslamın qədim düşməni olan Üməyyəni görüb, ənsari haraylayaraq dedi: "Bu Üməyyədir, küfrün rəisidir. And olsun Allaha, səni nicat tapmağa qoysam, özüm nicat tapmaram!"
Üməyyəni tanıyan, onun Məkkədə müsəlmanlara verdiyi işgəncədən xəbərdar olan ənsar Bilalın səsini eşidib, onun köməyinə tələsdi. Beləcə Üməyyə və onun oğlunun həyatına son qoyuldu. Bəli, küfr və zülm başçısı Üməyyə qara qulun əli ilə gözlərini dünyaya qapadı. Bilal iştirak etdiyi digər müharibələrdə həzrət Peyğəmbərin (s) göstərişi ilə nəticələn-miş Ühüd döyüşündə Bilal orduya həzrət Peyğəmbərin (s) düşməni təqib etmək göstəri-şini elan etdi. Bəni-qərizə yəhudiləri ilə döyüşdə də savaş elanını Bilal öz öhdəsinə götürdü. Bilalın digər sahələrdə də fəaliyyətləri, xüsusi ilə insanları azan deməklə ibadətə səsləməsi onun pak və uca ruhundan danışırdı. Həzrət Peyğəmbər (s) Bilalı qəlbən sevməsinə baxmayaraq, ona səhvlərini də xatırladardı. Xeybər döyüşündə Bilal Həyy ibn Əxtəbin qızı Səfiyyəni əsir götürüb, onu yaxınlarının cəsədləri arasından keçirib gətirdiyi üçün qadın üzünü cırmış, başına torpaq tökmüşdü. Səfiyyənin üzücü iztirabını görən Peyğəmbər (s) Bilala buyurdu: "Qəlbinin mərhəmətini itirmisənmi ki, əsir qadını cəsədlərin arasından keçirib gətirirsən?!" Bu, Bilalın məzəmmət olunduğu yeganə hal idi. Uyğun hadisə əslində hamı üçün yetərli bir ibrət dərsi idi. Hətta müharibə meydanlarında əsirlərə qarşı insani davranış zəruridir.
Peyğəmbərin (s) xəzinədarı
Müsəlmanların beytül-malını, büdcəsini öhdəyə götürmək və xətaya yol verməmək, ondan sui-istifadə etməmək insanın maddi cəhətdən təqvasının, vəfadarlıq və allahpərəstliyinin dəlilidir. Bilal Mədinədə həm də peyğəmbərin xəzinədarı idi. Peyğəmbərin (s) ixtiyarına verilən malların xümsü, döyüş qənimətləri və digər pullar Bilala tapşırılırdı. Həzrət (s) ona müraciət edən fəqir və ehtiyaclıları Bilala tapşırırdı ki, onlar üçün yemək və geyim tədarük etsin. Bilal heç vaxt möhtacları rədd etmirdi. Hətta xəzinədə pul olmadıqda başqalarından borc olıb, fəqirləri yola salırdı. Bilal heç vaxt bir fəqirə "yox" deməmişdi. Bilal Peyğəmbərin göstərişinə əməl edərək, heç vaxt sərvət toplamırdı. İmkan düşdükcə xalqın ehtiyaclarını aradan qaldırırdı. Bir dəfə peyğəmbər Bilalın yanına gəldiyi vaxt orada bir xurma kisəsi görür və soruşur: "Bu nədir?" Bilal cavab verir: "Bunu sizin üçün və sizin qonaqlarınız üçün saxlamışam." Həzrət (s) buyurur: "Qorxmursanmı ki, bunlar alov şölələrinə çevrilə? Onları Allah yolunda infaq et və qorxma. Allah-təala az bir şeyə bərəkət verib artırar və böyük mükafat verər."
Peyğəmbərin (s) evi üçün bazarlıq Bilala tapşırıldığından o tez-tez həzrətin evinə gedib-gələrdi. Bilalın Peyğəmbərin qızı həzrət Zəhraya (s) (Fatimə (s)) xüsusi ehtiramı vardı. Bir dəfə Peyğəmbər (s) və namaza toplaşmış müsəlmanlar Bilalın azanı intizarında olduqları vaxt Bilal yubanır. Bilal məscidə daxil olduqda həzrət (s) ondan yubanmasının səbəbini soruşur. Bilal cavab verir: "Fatimənin (s) evinə getmişdim. O, buğda üyüdür, Həsən isə ağlayırdı. Dedim ki, ey Peyğəmbər qızı, icazə ver, ya buğdanı üyüdüm, ya da Həsəni saxlayım. Zəhra (s) buyurdu ki, övladımı saxlamaq üçün mən daha münasibəm. O, Həsəni götürdü, mən isə buğda üyütməyə məşğul oldum. Bu səbəbdən də yubandım." Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: "Sən onunla mehribanlıq etdin, Allah da sənə mehriban olsun."
Məkkənin fəthi
Müsəlmanlar Peyğəmbərin (s) göstərişi ilə Məkkənin, bu tövhid mərkəzinin şirk və bütpərəstlikdən təmizlənməsi üçün səfərbər olurdular. Minlərlə silahlı müsəlman Mədinədən Məkkəyədək olan yolu bir neçə gündə qət etdilər.
Bu karvana yolda qoşulanlar da çox oldu. Nəhayət, müsəlmanlar Peyğəmbərin rəhbərliyi altda qalib halda Məkkəyə daxil oldular. Məkkə heç bir qan axıdılmadan təslim edildi.
Müsəlmanlar Kəbə ətrafında toplandılar. Bilal həzrət Peyğəmbərin (s) göstərişi ilə Kəbənin açarlarını Osman ibn Təlhədən aldı və Kəbənin qapısı açıldı. Peyğəmbər (s) və Əli (ə) Kəbəyə daxil olub, bütləri birbəbir aşırmağa başladılar. Bütlərin bu vəziyyətə düşdüyünü görən müşriklər heyrətlənib, qorxuya düşdülər. Onlar bütlərin acizliyini seyr edirdilər… La ilahə illəllah… Əllahu əkbər…
Böyük fəth şüarı Məkkəni ağuşuna aldı. Allahın qüdrəti bütün qüdrətləri üstələdi. Allahın rəsulu (s) Bilala buyurdu: "Kəbəyə qalx və azan de." Bilal bir anda Kəbənin üstünə qalxdı. Müşriklər Bilalın cürətindən heyrətə gəlmişdilər. Bilalın könül oxşayan "Əllahu əkbər" fəryadı göyə ucaldıqca nigaran-çılıqlara son qoyulurdu. "Allah" adı və İslam azanı məkkəlilər üçün yeni bir şey idi. Bu ilahi çağırışın cazibəsi onları sehrləmişdi. Bilal, bu qara qul Peyğəmbər və ümmət tərəfindən bir nümayəndə olaraq, Kəbənin üstündən boylanırdı. "Əllahu əkbər, əşhədu ənnə Muhəmmədər-rəsulillah"
Peyğəmbərin (s) vəfatı astanasında
Məkkə fəth olundu və müsəlmanlar Mədinəyə qayıtdılar. Peyğəmbər (s) həyatının son ilində yüz mindən artıq müsəlmanla Allah evinin ziyarətinə getdi. "Vida həcci" adlanan bu həcdən qayıdarkən Peyğəmbərə əmr olundu ki, xəlifəlik, imamlıq məsələsini bəyan etsin və həzrət Əlinin (ə) canişinliyini xalqa çatdırsın. Sözsüz ki, xilafət və canişinlik məsələsi təzə bir məsələ deyildi. Həzrət (s) öz peyğəmbər-liyinin ilk illərindən başlayaraq müxtəlif münasibətlərlə ümmətə öz canişini Həzrət Əli (ə) haqqında məlumat vermişdi. Amma bu dəfə Allahın təkidli fərmanı aşkar şəkildə bəyan olunmalı idi. Bilalın sədası həmin vadidə hamının diqqətini özünə cəlb etdi. Məlum oldu ki, Peyğəmbər (s) öz ümmətinə hansısa mühüm bir xəbəri çatdırmaq istəyir. Bilal peyğəmbərin göstərişi ilə nida etdi və hamı toplandı. "Qədire-Xum" adlanan vadidə saysız-hesabsız, müxtəlif ölkələrdən gəlmiş müsəlmanlar Peyğəmbərin (s) elanı intizarındadılar. Həzrət (s) onların intizarına son qoyaraq, Əlini (ə) öz xəlifəsi və canişini kimi xalqa təqdim etdi. Həcc səfərindən qayıtdıqdan sonra Peyğəmbər (s) Mədinədə xəstələndi və yatağa düşdü. Onun vəziyyəti gündən-günə ağırlaşırdı. Eyni zamanda Bilalın azanı və Peyğəmbərin (s) camaat namazında iştirakı Mədinəni isidir, məscidə səfa verirdi. Bilal, adətən, azan dedikdən sonra həzrət Peyğəmbərin (s) hüzuruna tələsir və onunla birlikdə namaza gələrdi. Həzrətin (s) xəstəlik dövründə də bu qayda davam edirdi. Bir gün Bilal adəti üzrə azan verdikdən sonra həzrətin (s) mənzilinə tələsdi. Amma məlum oldu ki, Peyğəmbərin (s) vəziyyəti ağırdır və o, namazda iştirak edə bilməyəcək. Bu vaxt Əbu Bəkr peyğəmbərdən xəbərsiz məscidə gedib, Peyğəmbərin (s) yerində imam durdu. Bu məsələdən xəbərdar olan Peyğəmbər (s) vəziyyətinin ağırlığına baxmayaraq, yataqdan qalxıb, məscidə gəldi. Həzrət (s) Əbu-Bəkri kənarlaşdırıb, namaza durdu. Sünnə əhlinin bəzi alimləri Əbu-Bəkrin belə bir hərəkət etmədiyini bildirsələr də, əksər alimlər uzun tədqiqatlardan sonra belə bir nəticəyə gəlmişlər ki, belə bir hadisə baş vermişdir.
Bilal Peyğəmbər (s) vəfatından sonra
İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: "Allah Bilala rəhmət etsin, o Əhli-beyt (ə) dostu və saleh bir bəndə idi. Peyğəmbərdən sonra Bilal kimsə üçün azan demədi. Bilal o zaman azan verirdi ki, müsəlmanların rəhbəri həzrət Peyğəmbər (s) idi və xalq camaat namazında ona iqtida edirdi. Bilal Peyğəmbər məqamının paklığı keşiyində durdu, peyğəmbərin azançısı olmaq iftixarını dünya-tələblərin siyasi hakimiyyətində çirkləndir-mədi. Bəli, bu səbəbdən də Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra Bilal bir daha azan demədi. Ümmət Bilalın könül oxşayan tövhid avazının intizarında qaldı.
Həzrət Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra bir gün həzrət Zəhra (s) atasının azançısının səsini eşitmək istədi. Bundan xəbər tutan Bilal məscidin damına çıxıb azan dedi: "Əllahu əkbər, əllahu əkbər".. Bilalın səsini eşidən camaat həzrət Peyğəmbərin dövrünü xatırladı. Onlar o şirin dövrü yada salaraq ağladılar. Atasını xatırlayan həzrət Fatimə (s) də ağlamağa başladı.: "Əşhədu ənnə Muhəmmədər-rəsulullah…" Azanın bu sözləri Mədinəni qəm-qüssəyə batırdı. Hələ ki, Mədinədə bu sayaq ah-nalə eşidilməmişdi. Atasının əziz xatirəsindən həyəcanlanan Zəhra bihuş olub yerə yıxıldı. Bilala dedilər: "Bilal sus, Peyğəmbərin qızı dünyasını dəyişdi." Zəhraya görə narahat olan Bilal azanı yarımçıq saxladı və məscidin damından düşüb ona yaxın-laşdı. Həzrət Zəhra (s) özünə gəlib buyurur: "Azanı tamamla." Bilal dedi: "Ey Peyğəmbər qızı, məni üzürlü bil. Sənin həlak olmağından qorxuram."
Bilalın sürgünü
Peyğəmbərin vəfatından sonra Bilalın azan deməməsi növbəti xilafəti rəsmi şəkildə tanımaması kimi qəbul olundu. Bilal mövcud hakimiyyəti öz azanı ilə təsdiq etmək istəmədi. O, əhd etmişdi ki, yalnız Peyğəmbər üçün və əgər canişin olarsa həzrət Əli (ə) üçün azan deyəcək. Bilalın azan deməkdən imtina etməsi xəlifəyə baha başa gəldi. Beləcə, Bilal Şam şəhərinə sürgün olundu və ömrünün sonunadək orada qaldı. Bilal Şamda olduğu dövrdə bir dəfə həzrət Peyğəmbəri (s) yuxuda gördü. Peyğəmbər (s) Bilala buyurdu: "Bilal! Mənə münasibətdə necə də cəfa edirsən! Nə üçün mənim ziyarətimə gəlmirsən?" Bilal yuxudan oyanıb, çox qəmgin oldu. Qərara gəldi ki, həzrət Peyğəmbərin ziyarətinə getsin. Mədinəyə yola düşdü. Şəhərə daxil olan kimi Peyğəmbərin (s) qəbrinə üz tutdu. Ağlar halda həzrətin (s) məzarına sarıldı. İmam Həsən (ə) və imam Hüseyn Bilalın gəlməsini eşidib, xoşhal oldular, onun görüşünə gəldilər. Bilal həzrət Peyğəmbərin bu iki yadigarını görüb, onları ağuşuna aldı və öpdü. Peyğəmbərin bu iki körpəni qucağına alması səhnəsini xatırladı. Bilal Peyğəmbərdən sonra onun Əhli-beytinin (ə) necə tənha qaldığına şahid oldu. Əhli-beyt (ə) ümmətin biganəliyi ilə qarşılaşmışdı. Bilal Mədinədə bir neçə gün qaldı. Peyğəmbərin qəbrini ziyarət etdikdən sonra Əhli-beyt (ə) ilə görüşə getdi və təkrar öz sürgün yerinə, Şama qayıtdı.
Peyğəmbər buyuruqlarının rəvayətçisi
Bilal uzun illər həzrət Peyğəmbərin (s) yanında olduğundan onun bir çox buyuruqlarını yadda saxlamışdı. O, həzrətin (s) sözləri və əməlləri ilə yaxından tanış idi. Bilalın həzrət Peyğəmbərin (s) dilindən nəql etdiyi buyuruqlar mötəbər sənəd və istinad ediləsi mənbə hesab olunur. Bilal Şamda olduğu dövrdə Peyğəmbərdən hədislər və xatirələr nəql etməklə, müsəlmanların təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olurdu. Onun sözləri xalq üçün bir dəlil idi.
Bilalın vəfatı
Bilal Şama hicrət etdikdən sonra hər il Mədinəyə gəlib, Peyğəmbərin qəbrini, onun qızı Zəhranı (s) ziyarət edər, Peyğəmbər Əhli-beyti (ə) ilə görüşərdi.
Hicri 19-cu ildə Bilal taun xəstəliyindən dünyasını dəyişdi. O, 63 il yaşadı. Bilal Dəməşq yaxınlığındakı "Babus-səğir" adlı yerdə bəzi səhabələrlə yanaşı dəfn olundu.
Hazırda onun məzarı üzərində qübbə tikilmişdir və bu yer mərifət əhlinin ziyarətgahıdır. Şam müsafirləri öz ehtiramlarını bildirmək üçün Bilalın qəbrini ziyarət edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Али-заде А. Билал аль-Хабаши (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007. С. 164.
Xarici keçidlər
- . "Bilal Həbəşi kimdir?" ( (az.)). islamazeri.com. 2020-05-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-25.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Bilal Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bilal ibn Rubah el Hebesi ereb بلال بن رباح Bilal ibn Rabah al Habasi Mehemmed peygemberin sehabesi Ilk muezzin Bilal Hebesiereb بلال بن رباح Dogum tarixi 581Dogum yeri Aksum carligiVefat tarixi 642 ve ya 641Vefat yeri Demesq Residi xilafetiDefn yeri Bab es Segir qebiristanligi d Fealiyyeti Sehabe Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBilal eslen olan Rebbahin oglu idi Bilalin Fil ilinden on il otmus dunyaya geldiyi bildirilir Bilalin ata anasi qul olmusdur Bilalin fitri pakligi qul olmasina baxmayaraq onu nezere carpdirirdi Ona ehtiram gosterir boyuk isler tapsirirdilar Bilal mehrumluq ve tehqir nezerince basqa qullardan ferqlenmese de yaxsi xususiyyetlerine gore secilirdi Onun qelbinde musriklere zalim agalara qarsi daim qezeb alovlanirdi Iller otdukce onun eyyas menfeetperest zalim quldarlara nifreti siddetlenirdi O oz pak ruhunu ilahilesdirmek ucun furset axtarir ve sehvet qudret zer ziba bendelerinin esaretinden qurtulmaga calisirdi Mehemmed peygember s peygemberliye secildiyi vaxt Bilalin otuza yaxin yasi vardi O Mekkeye gedib geldiyinden hezret Mehemmedin s deveti haqqinda esitdi Bir gece islerini yerine yetirdikden sonra furset tapib ozunu hezret Peygembere s yetirdi ve onun mubarek dilinden Quran ayelerini esitdi Bilalin gozleri sevinc yaslari ile dolmusdu O uzun illerden sonra oz axtardigini tapmisdi Bundan sonra agalarinin gozunden yayinib demek olar ki her gece mexfi sekilde Peygemberin s gorusune gederdi Bir gun Mescidul Heramda Kebeni tevaf edirdi yanina catarken onlari nifretle suzdu ve bir butu tehqir etdi Bu vaxt musriklerden biri mexfi sekilde Bilali izleyirdi Hemin sexs gordukleri haqqinda Bilalin sahibi Umeyye ibn Xelefe xeber verdi Umeyye Islamin ve Peygemberin s qati dusmenlerinden olan bu sexs hec cur inana bilmirdi ki onun qullarindan biri muselman olub O cox qezeblendi ve dedi Ona bir divan tutaram ki bir daha kimse muselman olmaq fikrine dusmez Bilal isgencelere dozmeye hazir idi Umeyyenin onunla sohbetleri Bilali qane etmedi ve Bilal Peygemberden Peygemberin dininden uzaqlasmadi Ona gore de Umeyye Bilalla sert reftar etmek qerarina geldi Basqalarinin gozunun odunu almaq onlari qorxutmaq ucun sirk bascilari onlara itaet etmeyenlere cemiyyetin gozu qarsisinda isgence vererdiler Isgence merasimleri onlar ucun hem de bir eylence idi Umeyyenin gozlediyinin eksine olaraq Bilala isgence verilmesi neinki Islama meyli azaltmadi eksine muselmanlarin muqavimet ve mohkemliyini bir qeder de artirdi Bilalin agir isgencelere metanetle dozmesi bir coxlarini Islama sovq etdi Bilal muselmanligini ilkin olaraq aciqlayan yeddi neferden biri idi Umeyye teleb edirdi ki Bilal Mehemmedin s dininden uz dondersin yoxsa onu bu haldaca olduresidir Bilal Umeyyenin teklifine bele cavab verdi Ey Umeyye Evvel dediyim kimi Mehemmedin s peygemberliyine imanim sadece bir heves deyil ki gah ona baglanim gah da ondan uzaqlasim Meni ezablami qorxudursan Emin ol ki en agir isgencelerin altinda da menden Allah ve Onun resuluna sehadetden basqa bir soz esitmeyeceksen Qizdirilmis daslar Bilalin bedenine yapisdirilirdi Bu daslar onun derisini yandirib parca parca qoparirdi Bu sehneni seyr edenlerin coxu dozmeyib uzunu yana cevirir gozlerini yumurdular Amma Ebu Cehl Umeyye ve onlar kimi diger Islam dusmenleri Bilalin ezab eziyyetinden lezzet alir sadlanirdilar Bilal oz iman quvvesi ve demir iradesi ile misilsiz dozum gosterirdi Umeyye ele dusunurdu ki Bilal bir daha Peygembere s yaxin gedesi deyil Amma ona yaxinlasdiqda zeif uzulen bir sesle ehed ehed picildadigini esitdi Bilal Allahin birliyine sehadet verirdi Umeyye bu veziyyeti gorub daha da qezeblendi ve tekrar isgenceye basladi Onu yaralari sagalanadek isgence meqsedi ile azad etdiler Hemin gunun seheri Bilali iple sariyib bir nece nefer var quvveleri ile qacaraq Bilali arxalarinca surumeye basladilar Bununla bele o muqeddes tovhid suarini ehed ehed kelmelerini tekrarlayirdi Bezileri Bilali sevdiklerinden ona meslehet gorurduler ki teqiyye etsin yeni eqidesini gizletsin Amma Allaha ve Onun resuluna esq bu yolda isgenceleri de Bilala sevdirmisdi Bir cox taninmis sairler Bilalin isgence sehnesini nezme cekmis oz eserlerinde onu yad etmisler Bu serlerden birinde deyilir Bilalin azadligiXalqla daim hemderd olan hezret Peygember s oz muselman terefdarlarinin ezab eziyyetine hamidan cox narahat olurdu O isgence altinda olan muselmanlar haqqinda daim dusuner onlardan xeber tutar ve onlari sebre devet ederdi Elece de hezret s din yolunda fedakarliq gosterib cetinliye ducar olanlari behistle mujdeleyerdi Bilalin isgenceleri nehayet hedde catmisdi Onun bedeni zeiflemis sehadet ehtimali coxalmisdi Hezret Peygember s teklif etdi ki Bilali isgencelerden qurtarmaq ucun onu agasindan pulla alib Allah yolunda azad etmek lazimdir Umeyye ibn Xelef de Bilalin muqavimetinden cana doymusdu Artiq Bilaldan qul kimi istifade etmek de mumkunsuz olmusdu Onu oldurmek ise Umeyyeni alcalda bilerdi Ona gore de Umeyye hezret Peygemberin s teklifi ile razilasdi Belece Bilalin adi qullar siyahisindan silindi Bilal sagaldiqdan sonra ciddi dini fealiyyetlere basladi ve Allahin dini yolunda misilsiz fedakarliqlar gosterdi O en cetin ve tehlukeli anlarda oz hebibi hezret Mehemmedin s yaninda olardi Bilal Sibe Ebu Talib muhasiresi dovrunde de muselmanlarla oldu Bilalin iman ve sebri ona misilsiz ezemet bexs etmisdi O Medineye hicret dovrunedek oz sirin beyani ile Islami teblig edib yayirdi Medineye hicretBilal Peygemberin s hicretinden qabaq Yesribe kocmus muselmanlardan idi Hezret Mehemmede s qelben asiq olan bu insan ondan ayriliga doze bilmir siddetli qizdirmali olmasina baxmayaraq gunlerle Mekke yolunda oturub gunes altinda hezret Peygemberin s yolunu gozleyir Nehayet intizar dovru basa catir hezret s Medineye daxil olarken onu gormeden Islami qebul edenlerle birge Bilal da boyuk sevincle Allah resulunu s qarsilayir Muselmanlar arasinda bagliligi guclendirmek ucun qardasliq eqdleri sigeleri oxundu Bilal da Ubeyde ibn Haris ibn Ebdul Mutellible qardas oldu Ilk muezzinMedineye hicretin ilk gunlerinde xalqi camaat namazindan ve zeruri yigincaqlardan xeberdar etmek ucun bir vasiteye ehtiyac yaranmisdi Ona gore de Allah teala Oz peygemberine s azan verilmesi gosterisini nazil etdi Peygember s Eliye e tapsirdi ki Bilala azan oyretsin Belece Bilal Islamda ilk azanci muezzin olmaq iftixarini qazandi Bilal qara hebes ve azad edilmis qul olsa da Peygemberin s azancisi ve Allah dininin resmi sozcusu xebercisi secildi Bu secimin esasini Bilalin teqvasi mesuliyyetli olmasi ve Allahla yaxinligi teskil edirdi Hemin vaxt Bilaldan daha gozel sesi olanlar az deyildi Amma Bilalin pakligi imani ve xalisliyi onu bele bir meqama ucaltdi Bilal daim hezret Peygemberin s yaninda olardi Butun seferlerde muharibelerde onu musayiet eder namaz vaxti azan vererdi Bilalin tekbir nidasi ucalan kimi butun allahperestler mescide axisar cem halda peygembere s iqtida ederdiler Bilal vaxti deqiq mueyyenlesdirmeyi bacaran bir azanci idi Peygember s buyurmusdur Oruclarinizi Bilalin azani ile baslayib sona catdirin o cox deqiqdir Hezret Peygember s Bilala deyerdi Ey Bilal azaninla konlumuze sevinc bexs et azan de ki namaza duraq Bilalin aile qurmasiBilal qardasi ile Yemene sefer zamani evlenmek qerarina geldi O elcilik zamani ozunu bele teqdim etdi Men Bilalam bu ise menim qardasimdir Her ikimiz hebes qullari olmusuq Yolumuzu azmisdiq Allah bizi hidayet etdi Qul idik Allah bizi azadliga cixardi Qizlarinizi bize verseniz Allaha hemd olsun Eger vermeseniz Allah boyukdur Qiz adamlari qeti cavab vermezden evvel Peygemberden s bu ise munasibetini sorusdular Hezret s uc defe Bilal deyerek buyurdu Ondan yaxsi kimi isteyirsiniz Bilal Behist ehlinden olan insandir Bilalin evlenme usulu ve hezret Peygemberin s meslehetleri islami evlenme ucun olduqca gozel numunedir Bu ehvalat izdivac zamani islami meyarlari cox askar sekilde beyan edir Bilal doyus meydanlarindaBilalin muxtelif sahelerde elece de cihad meydanlarinda istiraki onun Islami herterefli taniyib deqiq emel etmesinin gostericisidir Bilalin isi tekce namaz ve azan deyildi O savas qehremani esil herb adami idi Bilal demek olar ki butun doyuslerde istirak etmisdir Islamin qelebesi ve musriklerin meglubiyyeti ile neticelenen Bedr doyusunde esirler arasinda Umeyye ve oglu da vardi Bilal Islamin qedim dusmeni olan Umeyyeni gorub ensari haraylayaraq dedi Bu Umeyyedir kufrun reisidir And olsun Allaha seni nicat tapmaga qoysam ozum nicat tapmaram Umeyyeni taniyan onun Mekkede muselmanlara verdiyi isgenceden xeberdar olan ensar Bilalin sesini esidib onun komeyine telesdi Belece Umeyye ve onun oglunun heyatina son qoyuldu Beli kufr ve zulm bascisi Umeyye qara qulun eli ile gozlerini dunyaya qapadi Bilal istirak etdiyi diger muharibelerde hezret Peygemberin s gosterisi ile neticelen mis Uhud doyusunde Bilal orduya hezret Peygemberin s dusmeni teqib etmek gosteri sini elan etdi Beni qerize yehudileri ile doyusde de savas elanini Bilal oz ohdesine goturdu Bilalin diger sahelerde de fealiyyetleri xususi ile insanlari azan demekle ibadete seslemesi onun pak ve uca ruhundan danisirdi Hezret Peygember s Bilali qelben sevmesine baxmayaraq ona sehvlerini de xatirladardi Xeyber doyusunde Bilal Heyy ibn Extebin qizi Sefiyyeni esir goturub onu yaxinlarinin cesedleri arasindan kecirib getirdiyi ucun qadin uzunu cirmis basina torpaq tokmusdu Sefiyyenin uzucu iztirabini goren Peygember s Bilala buyurdu Qelbinin merhemetini itirmisenmi ki esir qadini cesedlerin arasindan kecirib getirirsen Bu Bilalin mezemmet olundugu yegane hal idi Uygun hadise eslinde hami ucun yeterli bir ibret dersi idi Hetta muharibe meydanlarinda esirlere qarsi insani davranis zeruridir Peygemberin s xezinedariMuselmanlarin beytul malini budcesini ohdeye goturmek ve xetaya yol vermemek ondan sui istifade etmemek insanin maddi cehetden teqvasinin vefadarliq ve allahperestliyinin delilidir Bilal Medinede hem de peygemberin xezinedari idi Peygemberin s ixtiyarina verilen mallarin xumsu doyus qenimetleri ve diger pullar Bilala tapsirilirdi Hezret s ona muraciet eden feqir ve ehtiyaclilari Bilala tapsirirdi ki onlar ucun yemek ve geyim tedaruk etsin Bilal hec vaxt mohtaclari redd etmirdi Hetta xezinede pul olmadiqda basqalarindan borc olib feqirleri yola salirdi Bilal hec vaxt bir feqire yox dememisdi Bilal Peygemberin gosterisine emel ederek hec vaxt servet toplamirdi Imkan dusdukce xalqin ehtiyaclarini aradan qaldirirdi Bir defe peygember Bilalin yanina geldiyi vaxt orada bir xurma kisesi gorur ve sorusur Bu nedir Bilal cavab verir Bunu sizin ucun ve sizin qonaqlariniz ucun saxlamisam Hezret s buyurur Qorxmursanmi ki bunlar alov solelerine cevrile Onlari Allah yolunda infaq et ve qorxma Allah teala az bir seye bereket verib artirar ve boyuk mukafat verer Peygemberin s evi ucun bazarliq Bilala tapsirildigindan o tez tez hezretin evine gedib gelerdi Bilalin Peygemberin qizi hezret Zehraya s Fatime s xususi ehtirami vardi Bir defe Peygember s ve namaza toplasmis muselmanlar Bilalin azani intizarinda olduqlari vaxt Bilal yubanir Bilal mescide daxil olduqda hezret s ondan yubanmasinin sebebini sorusur Bilal cavab verir Fatimenin s evine getmisdim O bugda uyudur Hesen ise aglayirdi Dedim ki ey Peygember qizi icaze ver ya bugdani uyudum ya da Heseni saxlayim Zehra s buyurdu ki ovladimi saxlamaq ucun men daha munasibem O Heseni goturdu men ise bugda uyutmeye mesgul oldum Bu sebebden de yubandim Hezret Peygember s buyurdu Sen onunla mehribanliq etdin Allah da sene mehriban olsun Mekkenin fethiMuselmanlar Peygemberin s gosterisi ile Mekkenin bu tovhid merkezinin sirk ve butperestlikden temizlenmesi ucun seferber olurdular Minlerle silahli muselman Medineden Mekkeyedek olan yolu bir nece gunde qet etdiler Bu karvana yolda qosulanlar da cox oldu Nehayet muselmanlar Peygemberin rehberliyi altda qalib halda Mekkeye daxil oldular Mekke hec bir qan axidilmadan teslim edildi Muselmanlar Kebe etrafinda toplandilar Bilal hezret Peygemberin s gosterisi ile Kebenin acarlarini Osman ibn Telheden aldi ve Kebenin qapisi acildi Peygember s ve Eli e Kebeye daxil olub butleri birbebir asirmaga basladilar Butlerin bu veziyyete dusduyunu goren musrikler heyretlenib qorxuya dusduler Onlar butlerin acizliyini seyr edirdiler La ilahe illellah Ellahu ekber Boyuk feth suari Mekkeni agusuna aldi Allahin qudreti butun qudretleri usteledi Allahin resulu s Bilala buyurdu Kebeye qalx ve azan de Bilal bir anda Kebenin ustune qalxdi Musrikler Bilalin curetinden heyrete gelmisdiler Bilalin konul oxsayan Ellahu ekber feryadi goye ucaldiqca nigaran ciliqlara son qoyulurdu Allah adi ve Islam azani mekkeliler ucun yeni bir sey idi Bu ilahi cagirisin cazibesi onlari sehrlemisdi Bilal bu qara qul Peygember ve ummet terefinden bir numayende olaraq Kebenin ustunden boylanirdi Ellahu ekber eshedu enne Muhemmeder resulillah Peygemberin s vefati astanasindaMekke feth olundu ve muselmanlar Medineye qayitdilar Peygember s heyatinin son ilinde yuz minden artiq muselmanla Allah evinin ziyaretine getdi Vida hecci adlanan bu hecden qayidarken Peygembere emr olundu ki xelifelik imamliq meselesini beyan etsin ve hezret Elinin e canisinliyini xalqa catdirsin Sozsuz ki xilafet ve canisinlik meselesi teze bir mesele deyildi Hezret s oz peygember liyinin ilk illerinden baslayaraq muxtelif munasibetlerle ummete oz canisini Hezret Eli e haqqinda melumat vermisdi Amma bu defe Allahin tekidli fermani askar sekilde beyan olunmali idi Bilalin sedasi hemin vadide haminin diqqetini ozune celb etdi Melum oldu ki Peygember s oz ummetine hansisa muhum bir xeberi catdirmaq isteyir Bilal peygemberin gosterisi ile nida etdi ve hami toplandi Qedire Xum adlanan vadide saysiz hesabsiz muxtelif olkelerden gelmis muselmanlar Peygemberin s elani intizarindadilar Hezret s onlarin intizarina son qoyaraq Elini e oz xelifesi ve canisini kimi xalqa teqdim etdi Hecc seferinden qayitdiqdan sonra Peygember s Medinede xestelendi ve yataga dusdu Onun veziyyeti gunden gune agirlasirdi Eyni zamanda Bilalin azani ve Peygemberin s camaat namazinda istiraki Medineni isidir mescide sefa verirdi Bilal adeten azan dedikden sonra hezret Peygemberin s huzuruna telesir ve onunla birlikde namaza gelerdi Hezretin s xestelik dovrunde de bu qayda davam edirdi Bir gun Bilal adeti uzre azan verdikden sonra hezretin s menziline telesdi Amma melum oldu ki Peygemberin s veziyyeti agirdir ve o namazda istirak ede bilmeyecek Bu vaxt Ebu Bekr peygemberden xebersiz mescide gedib Peygemberin s yerinde imam durdu Bu meseleden xeberdar olan Peygember s veziyyetinin agirligina baxmayaraq yataqdan qalxib mescide geldi Hezret s Ebu Bekri kenarlasdirib namaza durdu Sunne ehlinin bezi alimleri Ebu Bekrin bele bir hereket etmediyini bildirseler de ekser alimler uzun tedqiqatlardan sonra bele bir neticeye gelmisler ki bele bir hadise bas vermisdir Bilal Peygember s vefatindan sonraImam Sadiq e buyurmusdur Allah Bilala rehmet etsin o Ehli beyt e dostu ve saleh bir bende idi Peygemberden sonra Bilal kimse ucun azan demedi Bilal o zaman azan verirdi ki muselmanlarin rehberi hezret Peygember s idi ve xalq camaat namazinda ona iqtida edirdi Bilal Peygember meqaminin pakligi kesiyinde durdu peygemberin azancisi olmaq iftixarini dunya teleblerin siyasi hakimiyyetinde cirklendir medi Beli bu sebebden de Peygemberin s vefatindan sonra Bilal bir daha azan demedi Ummet Bilalin konul oxsayan tovhid avazinin intizarinda qaldi Hezret Peygemberin s vefatindan sonra bir gun hezret Zehra s atasinin azancisinin sesini esitmek istedi Bundan xeber tutan Bilal mescidin damina cixib azan dedi Ellahu ekber ellahu ekber Bilalin sesini esiden camaat hezret Peygemberin dovrunu xatirladi Onlar o sirin dovru yada salaraq agladilar Atasini xatirlayan hezret Fatime s de aglamaga basladi Eshedu enne Muhemmeder resulullah Azanin bu sozleri Medineni qem qusseye batirdi Hele ki Medinede bu sayaq ah nale esidilmemisdi Atasinin eziz xatiresinden heyecanlanan Zehra bihus olub yere yixildi Bilala dediler Bilal sus Peygemberin qizi dunyasini deyisdi Zehraya gore narahat olan Bilal azani yarimciq saxladi ve mescidin damindan dusub ona yaxin lasdi Hezret Zehra s ozune gelib buyurur Azani tamamla Bilal dedi Ey Peygember qizi meni uzurlu bil Senin helak olmagindan qorxuram Bilalin surgunuPeygemberin vefatindan sonra Bilalin azan dememesi novbeti xilafeti resmi sekilde tanimamasi kimi qebul olundu Bilal movcud hakimiyyeti oz azani ile tesdiq etmek istemedi O ehd etmisdi ki yalniz Peygember ucun ve eger canisin olarsa hezret Eli e ucun azan deyecek Bilalin azan demekden imtina etmesi xelifeye baha basa geldi Belece Bilal Sam seherine surgun olundu ve omrunun sonunadek orada qaldi Bilal Samda oldugu dovrde bir defe hezret Peygemberi s yuxuda gordu Peygember s Bilala buyurdu Bilal Mene munasibetde nece de cefa edirsen Ne ucun menim ziyaretime gelmirsen Bilal yuxudan oyanib cox qemgin oldu Qerara geldi ki hezret Peygemberin ziyaretine getsin Medineye yola dusdu Sehere daxil olan kimi Peygemberin s qebrine uz tutdu Aglar halda hezretin s mezarina sarildi Imam Hesen e ve imam Huseyn Bilalin gelmesini esidib xoshal oldular onun gorusune geldiler Bilal hezret Peygemberin bu iki yadigarini gorub onlari agusuna aldi ve opdu Peygemberin bu iki korpeni qucagina almasi sehnesini xatirladi Bilal Peygemberden sonra onun Ehli beytinin e nece tenha qaldigina sahid oldu Ehli beyt e ummetin biganeliyi ile qarsilasmisdi Bilal Medinede bir nece gun qaldi Peygemberin qebrini ziyaret etdikden sonra Ehli beyt e ile goruse getdi ve tekrar oz surgun yerine Sama qayitdi Peygember buyuruqlarinin revayetcisiBilal uzun iller hezret Peygemberin s yaninda oldugundan onun bir cox buyuruqlarini yadda saxlamisdi O hezretin s sozleri ve emelleri ile yaxindan tanis idi Bilalin hezret Peygemberin s dilinden neql etdiyi buyuruqlar moteber sened ve istinad edilesi menbe hesab olunur Bilal Samda oldugu dovrde Peygemberden hedisler ve xatireler neql etmekle muselmanlarin telim terbiyesi ile mesgul olurdu Onun sozleri xalq ucun bir delil idi Bilalin vefatiBilal Sama hicret etdikden sonra her il Medineye gelib Peygemberin qebrini onun qizi Zehrani s ziyaret eder Peygember Ehli beyti e ile goruserdi Hicri 19 cu ilde Bilal taun xesteliyinden dunyasini deyisdi O 63 il yasadi Bilal Demesq yaxinligindaki Babus segir adli yerde bezi sehabelerle yanasi defn olundu Hazirda onun mezari uzerinde qubbe tikilmisdir ve bu yer merifet ehlinin ziyaretgahidir Sam musafirleri oz ehtiramlarini bildirmek ucun Bilalin qebrini ziyaret edirler Hemcinin baxMuezzinIstinadlarAli zade A Bilal al Habashi rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 S 164 ISBN 978 5 98443 025 8Xarici kecidler Bilal Hebesi kimdir az islamazeri com 2020 05 25 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 25