Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sayeret Matkal (ivr. סיירת מטכ"ל) — İsrail Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının Xüsusi Təyinatlı Bölməsi. Bu bölmə kəşfiyyat, terrorizmlə mübarizə və ölkə hüdudlarından kənarda girovların azad edilməsi əməliyyatlarında iştirak edir.
| Sayeret Matkal | |
|---|---|
| ivr. סיירת מטכ"ל | |
 | |
 | |
| Növü | Xüsusi təyinatlı bölmə |
| Yaranma tarixi | 1957-ci ildən günümüzədək |
| Ölkə |  İsrail |
| Tabedir | İsrail hərbi kəşfiyyat idarəsi |
| Daxildir | Ha-Eş |
| Vəzifəsi | Xüsusi kəşfiyyat Reyd Girovların xilası Kontr-terrorizm |
| Şüarı | "Cəsur qalib gəlir" (ing. "Who Dares Wins") |
| Döyüşlər | Altıgünlük müharibə Yom Kippur Livan müharibəsi (2006) |
| Komandanlıq | |
| Məşhur komandirləri | Ehud Barak Yonatan Netanyahu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sayeret Matkalın əsası 1957-ci ildə qoyulub. Buraya dəqiqliklə seçilmiş, yüksək fiziki və əqli qabiliyyətləri ilə fərqlənənlər düşə bilir. 18-19 ay davam edən təlimlərə baza piyada məktəbi, paraşüt məktəbi, terror hücumlarının qarşısının alınması üzrə dərslər və kəşfiyyat nəzəriyyəsinin öyrənilməsi daxildir.
Bölmə 1960-cı ildən başlayaraq, bir sıra irimiqyaslı əməliyyatlarda iştirak edib. Onlardan ən məşhuru Entebbe əməliyyatıdır. Xüsusi təyinatlıların qətiyyət və bacarıqlarını nümayiş etdirdikləri bu əməliyyatda terrorçular tərəfindən Uqandanın eniş edən təyyarənin göyərtəsindən girov götürülərək terminal binasında saxlanılan 100-dən çox insan azad edilib.
Tarixi
1954-cü ildə İsrailin ilk xüsusi təyinatlı birliyi olan 101 saylı hərbi hissənin ləğv edilməsindən sonra İsrail Silahlı Qüvvələrinin tərkibində Hərbi Dəniz Qüvvələrinə tabe olan -dən başqa heç bir xüsusi təyinatlı bölmə qalmamışdı. 1957-ci ildə keçmiş tələbəsi və döyüşçüsü olan Avraham Arnan İsrail Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahına düşmənin nəzarət etdiyi ərazilərdə tam gizli şəkildə fəaliyyət göstərə bilən, kəşfiyyat əməliyyatlarını həyata keçirmək bacarığı olan yeni hərbi birləşmə yaradılması məqsədilə müraciət etdi. Arnanın ideyasına görə (David Ben-Qurion və İshaq Rabin tərəfindən müdafiə olunurdu) bu hərbi birləşmə yalnız ən bacarıqlı İsrailli gənclərdən təşkil olunmalı idi. Buraya seçilmiş döyüşçülər həm fiziki, həm də intellektual cəhətdən ən yaxşı hərbçilər olmalı idi. Bir ildən sonra birbaşa Baş Qərargaha tabe olan Sayeret Matkal xüsusi təyinatlı hərbi birləşməsinin əsası qoyuldu. Bu birləşmə Böyük Britaniyanın Xüsusi Hava Xidməti birliyinə oxşar formada təşkil olunmuşdu. İsrailin ilk helikopter eskadrilyasının yaradılmasından bir il sonra Sayeret Matkal xüsusi təyinatlılarına ərəblər tərəfindən nəzarət olunan ərazilərin daha dərinliklərində hərəkət etmək imkanı yarandı. Əsasının qoyulmasından qısa müddət sonra Sayeret Matkal yeni növ silahlar və hərbi doktrina ilə təmin olundu.
Sayeret Matkal 1960-cı illərin əvvəllərindən etibarən Sinay yarımadasında kəşfiyyat məqsədli əməliyyatlar təşkil etməyə başladı. Bu cür əməliyyatlardan sonuncusu isə Altıgünlük müharibənin başlamasından dörd ay əvvəl həyata keçirilmişdi. Ekstensiv olaraq təşkil olunan təlimlərə, planlaşdırmalara və bütün hazırlıqlara baxmayaraq, bu hərbi birləşmə müharibə ərzində heç bir döyüş əməliyyatında iştirak etmədi. 1967-ci ildən sonra Fələstin Azadlıq Təşkilatı başda olmaqla digər bəzi təşkilatlar tərəfindən terror hücumlarının artması nəticəsində Sayeret Matkal dünyada ilk dəfə olaraq girov xilasetmə və terrorla mübarizə üsullarını inkişaf etdirməyə başladılar. 1972-ci ildə, Münhen qətliamından əvvəl Sayeret Matkalın nümayəndələri alman tərəfdaşları ilə əməkdaşlıq etmək və vacib olarsa, girov xilasetmə əməliyyatını həyata keçirmək məqsədilə Qərbi Almaniyaya səfər etdi. Bunun ardınca, Livanın paytaxtı Beyrutda təşkil olunan "Tanrının qəzəbi" kod adlı əməliyyat nəticəsində FAT-a ciddi zərbə vurulmuş oldu.
1973-cü ildə başlayan Yom Kippur müharibəsi Sayeret Matkalda ciddi dəyişikliklərin olması ilə nəticələndi. Bu müharibənin əvvəllərində heç də aktiv olmayan Sayeret Matkal xüsusi təyinatlıları sonradan aktiv döyüşlərin davam etdiyi hər iki cəbhədə mübarizə aparmağa başladı. Müharibə başa çatdıqdan sonra Sayeret Matkal müharibə dövründə hərəkətə aid planlarında dəyişikliklər etdi. Bu dəyişikliklərə əsasən, müharibə başlayacağı təqdirdə birləşmə Baş Qərargahın tapşırıqlarını gözləmədən, dərhal əməliyyatlar təşkil edə bilərdi. Sayeret Matkalın ehtiyat bölməsi isə xüsusi olaraq İsrail Hərbi Hava Qüvvələri ilə əməkdaşlıq etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bu bölmə sonradan müstəqil "" xüsusi təyinatlı birləşməsinə çevrildi.
1974-cü ildə Maalot qətliamı zamanı Sayeret Matkalın uğursuz xilasetmə əməliyyatı ciddi itkilərə səbəb oldu. Bu hadisə yalnız ölkə daxilində terrorla mübarizə və girov xilasetmə əməliyyatları üzrə ixtisaslaşan "" xüsusi təyinatlı birləşməsinin yaranması ilə nəticələndi. Həmin birləşmənin yaradılmasından sonra Sayeret Matkal təkcə ölkə xaricindəki xüsusi əməliyyatlarda iştirak edirdi. İki ildən sonra Sayeret Matkal özünün ən məşhur əməliyyatlarından biri olan Entebbe əməliyyatını təşkil etdi. Əməliyyat ərzində dörd girov və polkovnik-leytenant Yonatan Netanyahu həlak olsa da, Entebbe əməliyyatı uğurla başa çatdı.
Çox gizli hərbi birləşmə olmasına baxmayaraq, Sayeret Matkal İsrail Silahlı Qüvvələrinin daxilində böyük təsirə malikdir.
Sayeret Matkal birləşməsi 2015-ci ildə baş tutan Qoruyucu Sərhəd əməliyyatı zamanı da fəallıq nümayiş etdirmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Отряд Сайерет Маткаль". warfor.me. 2022-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 12 iyun 2017.
- "Каменогорский Михаил. Элита израильского спецназа // Сайт «Независимого военного обозрения» − приложения к «Независимой газете», 2004-05-21". 2012-04-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-12.
- "Операция «Энтеббе». К 40-летию освобождения заложников в Уганде". Livejournal.com. 2018-02-26 tarixində . İstifadə tarixi: 12 iyun 2017.
- Betser, Muki. Secret Soldier. London: Simon & Schuster. 1996. ISBN .
- "Arxivlənmiş surət". 2021-11-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-14.
- Mike, Ryan. The Operators: Inside the World's Special Forces. Skyhorse Pub. 2008. 134. ISBN .
- Katz, Yaakov. "Israeli commando missions come out of shadows". The USA Today. 13 avqust 2006. 2011-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-14.
- Dunstan, Simon. Entebbe: The Most Daring Raid of Israel's Special Forces. The Rosen Publishing Group. 2011. 12, 49–50. ISBN . 2022-08-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-14.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-14.
Xarici keçidlər
- İsrail Silahlı Qüvvələrinin rəsmi saytı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sayeret Matkal ivr סיירת מטכ ל Israil Silahli Quvveleri Bas Qerargahinin Xususi Teyinatli Bolmesi Bu bolme kesfiyyat terrorizmle mubarize ve olke hududlarindan kenarda girovlarin azad edilmesi emeliyyatlarinda istirak edir Sayeret Matkalivr סיירת מטכ ל Novu Xususi teyinatli bolmeYaranma tarixi 1957 ci ilden gunumuzedekOlke IsrailTabedir Israil herbi kesfiyyat idaresiDaxildir Ha EsVezifesi Xususi kesfiyyat Reyd Girovlarin xilasi Kontr terrorizmSuari Cesur qalib gelir ing Who Dares Wins Doyusler Altigunluk muharibe Yom Kippur Livan muharibesi 2006 KomandanliqMeshur komandirleri Ehud Barak Yonatan Netanyahu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sayeret Matkalin esasi 1957 ci ilde qoyulub Buraya deqiqlikle secilmis yuksek fiziki ve eqli qabiliyyetleri ile ferqlenenler duse bilir 18 19 ay davam eden telimlere baza piyada mektebi parasut mektebi terror hucumlarinin qarsisinin alinmasi uzre dersler ve kesfiyyat nezeriyyesinin oyrenilmesi daxildir Bolme 1960 ci ilden baslayaraq bir sira irimiqyasli emeliyyatlarda istirak edib Onlardan en meshuru Entebbe emeliyyatidir Xususi teyinatlilarin qetiyyet ve bacariqlarini numayis etdirdikleri bu emeliyyatda terrorcular terefinden Uqandanin enis eden teyyarenin goyertesinden girov goturulerek terminal binasinda saxlanilan 100 den cox insan azad edilib Tarixi1954 cu ilde Israilin ilk xususi teyinatli birliyi olan 101 sayli herbi hissenin legv edilmesinden sonra Israil Silahli Quvvelerinin terkibinde Herbi Deniz Quvvelerine tabe olan den basqa hec bir xususi teyinatli bolme qalmamisdi 1957 ci ilde kecmis telebesi ve doyuscusu olan Avraham Arnan Israil Silahli Quvvelerinin Bas Qerargahina dusmenin nezaret etdiyi erazilerde tam gizli sekilde fealiyyet gostere bilen kesfiyyat emeliyyatlarini heyata kecirmek bacarigi olan yeni herbi birlesme yaradilmasi meqsedile muraciet etdi Arnanin ideyasina gore David Ben Qurion ve Ishaq Rabin terefinden mudafie olunurdu bu herbi birlesme yalniz en bacariqli Israilli genclerden teskil olunmali idi Buraya secilmis doyusculer hem fiziki hem de intellektual cehetden en yaxsi herbciler olmali idi Bir ilden sonra birbasa Bas Qerargaha tabe olan Sayeret Matkal xususi teyinatli herbi birlesmesinin esasi qoyuldu Bu birlesme Boyuk Britaniyanin Xususi Hava Xidmeti birliyine oxsar formada teskil olunmusdu Israilin ilk helikopter eskadrilyasinin yaradilmasindan bir il sonra Sayeret Matkal xususi teyinatlilarina erebler terefinden nezaret olunan erazilerin daha derinliklerinde hereket etmek imkani yarandi Esasinin qoyulmasindan qisa muddet sonra Sayeret Matkal yeni nov silahlar ve herbi doktrina ile temin olundu Sayeret Matkal 1960 ci illerin evvellerinden etibaren Sinay yarimadasinda kesfiyyat meqsedli emeliyyatlar teskil etmeye basladi Bu cur emeliyyatlardan sonuncusu ise Altigunluk muharibenin baslamasindan dord ay evvel heyata kecirilmisdi Ekstensiv olaraq teskil olunan telimlere planlasdirmalara ve butun hazirliqlara baxmayaraq bu herbi birlesme muharibe erzinde hec bir doyus emeliyyatinda istirak etmedi 1967 ci ilden sonra Felestin Azadliq Teskilati basda olmaqla diger bezi teskilatlar terefinden terror hucumlarinin artmasi neticesinde Sayeret Matkal dunyada ilk defe olaraq girov xilasetme ve terrorla mubarize usullarini inkisaf etdirmeye basladilar 1972 ci ilde Munhen qetliamindan evvel Sayeret Matkalin numayendeleri alman terefdaslari ile emekdasliq etmek ve vacib olarsa girov xilasetme emeliyyatini heyata kecirmek meqsedile Qerbi Almaniyaya sefer etdi Bunun ardinca Livanin paytaxti Beyrutda teskil olunan Tanrinin qezebi kod adli emeliyyat neticesinde FAT a ciddi zerbe vurulmus oldu 1973 cu ilde baslayan Yom Kippur muharibesi Sayeret Matkalda ciddi deyisikliklerin olmasi ile neticelendi Bu muharibenin evvellerinde hec de aktiv olmayan Sayeret Matkal xususi teyinatlilari sonradan aktiv doyuslerin davam etdiyi her iki cebhede mubarize aparmaga basladi Muharibe basa catdiqdan sonra Sayeret Matkal muharibe dovrunde herekete aid planlarinda deyisiklikler etdi Bu deyisikliklere esasen muharibe baslayacagi teqdirde birlesme Bas Qerargahin tapsiriqlarini gozlemeden derhal emeliyyatlar teskil ede bilerdi Sayeret Matkalin ehtiyat bolmesi ise xususi olaraq Israil Herbi Hava Quvveleri ile emekdasliq etmek ucun nezerde tutulmusdu Bu bolme sonradan musteqil xususi teyinatli birlesmesine cevrildi 1974 cu ilde Maalot qetliami zamani Sayeret Matkalin ugursuz xilasetme emeliyyati ciddi itkilere sebeb oldu Bu hadise yalniz olke daxilinde terrorla mubarize ve girov xilasetme emeliyyatlari uzre ixtisaslasan xususi teyinatli birlesmesinin yaranmasi ile neticelendi Hemin birlesmenin yaradilmasindan sonra Sayeret Matkal tekce olke xaricindeki xususi emeliyyatlarda istirak edirdi Iki ilden sonra Sayeret Matkal ozunun en meshur emeliyyatlarindan biri olan Entebbe emeliyyatini teskil etdi Emeliyyat erzinde dord girov ve polkovnik leytenant Yonatan Netanyahu helak olsa da Entebbe emeliyyati ugurla basa catdi Cox gizli herbi birlesme olmasina baxmayaraq Sayeret Matkal Israil Silahli Quvvelerinin daxilinde boyuk tesire malikdir Sayeret Matkal birlesmesi 2015 ci ilde bas tutan Qoruyucu Serhed emeliyyati zamani da fealliq numayis etdirmisdir Hemcinin baxEntebbe emeliyyati Yonatan NetanyahuIstinadlar Otryad Sajeret Matkal warfor me 2022 01 18 tarixinde Istifade tarixi 12 iyun 2017 Kamenogorskij Mihail Elita izrailskogo specnaza Sajt Nezavisimogo voennogo obozreniya prilozheniya k Nezavisimoj gazete 2004 05 21 2012 04 30 tarixinde Istifade tarixi 2017 06 12 Operaciya Entebbe K 40 letiyu osvobozhdeniya zalozhnikov v Ugande Livejournal com 2018 02 26 tarixinde Istifade tarixi 12 iyun 2017 Betser Muki Secret Soldier London Simon amp Schuster 1996 ISBN 0 684 81683 0 Arxivlenmis suret 2021 11 08 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 14 Mike Ryan The Operators Inside the World s Special Forces Skyhorse Pub 2008 134 ISBN 978 1 60239 215 1 Katz Yaakov Israeli commando missions come out of shadows The USA Today 13 avqust 2006 2011 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 14 Dunstan Simon Entebbe The Most Daring Raid of Israel s Special Forces The Rosen Publishing Group 2011 12 49 50 ISBN 978 1 4488 1868 6 2022 08 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 14 Arxivlenmis suret 2022 08 26 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 14 Xarici kecidlerIsrail Silahli Quvvelerinin resmi sayti