Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Frensis Bekon (ing. Francis Bacon; 22 yanvar 1561 – 9 aprel 1626) — ingilis filosofu, tarixçisi, siyasi xadimi və yazıçısı, empirizmin banisi.
| Frensis Bekon | |
|---|---|
| ing. Francis Bacon | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | London, İngiltərə |
| Vəfat tarixi | (65 yaşında) |
| Vəfat yeri | Haygeyt, İngiltərə |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | filosof, yazıçı, hakim, siyasətçi, vəkil, astroloq, alim, tarixçi |
| Fəaliyyət illəri | 1576–1626 |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| İstiqamət | empirizm |
| Tanınmış əsərləri | |
| Mükafatları |  |
 | |
 Frensis Bekon Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Elmi ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilməyən belə bir iddia mövcuddur ki, Şekspirin əsərlərinin müəllifi əslində Frensis Bekon olmuşdur.
Fəlsəfəsi
1584-ci ildə ingilis parlamentinə deputat seçilmiş, 1613-1617-ci illərdə İngiltərə və Uelsin Baş Prokuroru, 1617-1621-ci illərdə İngiltərə hökumətində ən yüksək vəzifələrdən sayılan lord-kansler, həmçinin 1617-1618-ci illərdə Böyük möhürün lord-qoruyucusu vəzifələrini tutmuşdur. 1621-ci ildə rüşvətdə ittiham edilərək məhkəməyə cəlb olunmuş, vəzifələrindən azad edilmişdir. Lakin, kral tərəfindən əfv edilmiş, bundan sonra vəzifəyə qayıtmayaraq elmi və ədəbi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur.
F.Bekon hesab edirdi ki, fəlsəfənin başlıca vəzifəsi elmi idrakı əsaslandırmaqdır. Bekona görə, elmi bilik insana xeyir vermək məqsədi güdməlidir, təbiət qüvvələrindən insanların rifahı üçün istifadə etmək lazımdır.
Bekon fəalyyətə hüquqşünas kimi başlasa da, sonradan filosof və elmi inqilabın tərəfdarı kimi tanınır. Onun əsərləri elmi tədqiqatların induktiv metodologiyasının əsası və təbliğatçısı kimi tanınmağa başladı. Bu metod hal-hazırda adlanır. Bu metoda görə induksiya təcrübə və müşahidə vasitəsilə ətraf mühitdən bilik və hipotezlərin təsdiqini əldə edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu metoddan o dövrün əlkimyaçıları da istifadə edirdilər. Bekon elmin problemlərinə münasibətini 1620-ci ildə dərc edilmiş "Yeni orqanon" əsərində ortaya qoyur.
Elmi fəaliyyəti
Bekon elmin üstünlüklərini mübahisəsiz həqiqət sayırdı. Ona hal-hazırda məşhur olan "Elm-qüvvədir" və " Bilik - özü-özlüyündə qüvvədir" kəlamları məxsusdur "Knowledge itself is power". Bekonun başlıca əsərləri "Yeni orqanon", "Yeni Atlantida" və "Təcrübələr" adlanırdı. Bekona görə fəlsəfənin əsasında üç predmet durur: Allah, ruh və insan. Allah və ruh dərkedilməzdir. Yalnız insan bədənini dərk etmək olar. Bekonun dövründə elmə hücumlar çox qüvvətli idi. Bekon bu qənaətə gəlir ki, bəzi qeyd etdiyi kimi Allah təbiəti dərk etməyi qadağan etməyib. Əksinə o insana dünyanı dərk etmək üçün ağıl veribdir. Onun fikrincə, insanlar başa düşməlidirlər ki, iki dərketmə halı var : 1) ədalət və pisliyin dərk edilməsi, 2) Allahın yaratdığı mühitin dərk edilməsi.
O bildirir ki, ədalət və pisliyin dərk edilməsi insanlara qadağan edilib. Bu insanlara Allah tərəfindən Bibliya vasitəsi ilə verilir. Ancaq yaradılmış ətrafı insan ağlı vasitəsi ilə edə bilər. Ona görə də elm "insan şahlığında" öz layiqli yerini tutmalıdır. Elmin vəzifəsi insanın qüvvəsini və gücünü artırmaq və ona təmin edilmiş və layiqli həyat təmin etməkdir. Bekon dinin toxunulmaz olub elmdən kənar durmasını tövsiyə edirdi.
Dərketmə metodu
Bekon elmin zəifliyini göstərərək bildirirdi ki, indiyə qədərki elmi kəşflər sistematik yox, təsadüfü edilmişdir. Tədqiqatçılar düzgün metodla silahlanmalıdırlar. Metod - tədqiqatların ən düzgün yoludur. Hətta topal düzgün yolla gedərsə, sağlam adamı belə ötüb keçə bilər.
Elmi dərketmənin əsasında Bekona görə induksiya və eksperiment durmalıdır. Bekon təkidlə bildirirdi ki, həqiqət və əsl bilik təcrübədən yaranır. Bu fəlsəfi metod elmdə hal-hazırda empirizm adlanır. Böyük filosof həm bu metodun yaradıcısı olmuş, həm də onu daima tətbiq etmişdir.
Ədəbiyyat
- Городенский Н. Франциск Бэкон, его учение о методе и энциклопедия наук. Сергиев Посад, 1915.
- Иванцов Н. А. Франциск Бэкон и его историческое значение.// Вопросы философии и психологии. Кн. 49. С. 560—599.
- Либих Ю. Ф. Бэкон Веруламский и метод естествознания. СПб., 1866.
- Литвинова Е. Ф. Ф. Бэкон. Его жизнь, научные труды и общественная деятельность. СПб., 1891.
- Путилов С. Тайны "Новой Атлантиды" Ф. Бэкона // Наш современник.1993.№ 2. С.171-176.
- Сапрыкин Д.Л. Regnum Hominis. (Имперский проект Френсиса Бэкона). М.: Индрик. 2001
- Субботин А. Л. Шекспир и Бэкон // Вопросы философии.1964.№ 2.
- Субботин А. Л. Фрэнсис Бэкон. М.: Мысль, 1974.-175 с.
- Material originally from the 1911 Schaff-Herzog Encyclopedia of Religion.
- Material originally from the 1912 Schaff-Herzog Encyclopedia of Religion.
- Benjamin Farrington, The Philosophy of Francis Bacon (Chicago: Univ. of Chicago Press, 1964). Contains English translations of
- Temporis Partus Masculus
- Cogitata et Visa
- Redargutio Philosphiarum
- James Spedding, Robert Leslie Ellis, Douglas Denon Heath, The Works of Francis Bacon, Baron of Verulam, Viscount St Albans and Lord High Chancellor of England 15 vols (London, 1857-74).
- Əlisa Nicat. Dünya fəlsəfi irsindən nümunələr. Bakı,1991. səh.67-68.
Xarici keçidlər
- Adil Əsədov “Zəka nuru” proqramı üzrə “Dahilər” seriyasından Frensis Bekonla bağlı çıxış etmişdir 1. 23 4 5 67
- Frensis Bekon. Yeni Atlantida (rus.)
- Frensis Bekon. (rus.)
- F.Bekonun həyatı və əsərləri (rus.)
- Bekon Frensis — həyat və yaradıcılığı[ölü keçid] (rus.)
- RKDartists (nid.).
- Whewell, William, 1794-1866 History of the inductive sciences, from the earliest to the present time (ing.). 3d ed., with additions. New York: 1873. 592 p. doi:10.5962/BHL.TITLE.23098
- Zeynəddin Hacıyev. Fəlsəfə. Bakı, 2012. s.69
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Frensis Bekon ing Francis Bacon 22 yanvar 1561 9 aprel 1626 ingilis filosofu tarixcisi siyasi xadimi ve yazicisi empirizmin banisi Frensis Bekoning Francis BaconDogum tarixi 22 yanvar 1561Dogum yeri London IngiltereVefat tarixi 9 aprel 1626 65 yasinda Vefat yeri Haygeyt IngiltereVefat sebebi agciyer iltihabiTehsili Triniti Kolleci Puatye UniversitetiFealiyyeti filosof yazici hakim siyasetci vekil astroloq alim tarixciFealiyyet illeri 1576 1626Eserlerinin dili ingilis diliIstiqamet empirizmTaninmis eserleri InduksiyaMukafatlariFrensis Bekon Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllar Elmi ictimaiyyet terefinden qebul edilmeyen bele bir iddia movcuddur ki Sekspirin eserlerinin muellifi eslinde Frensis Bekon olmusdur Felsefesi1584 ci ilde ingilis parlamentine deputat secilmis 1613 1617 ci illerde Ingiltere ve Uelsin Bas Prokuroru 1617 1621 ci illerde Ingiltere hokumetinde en yuksek vezifelerden sayilan lord kansler hemcinin 1617 1618 ci illerde Boyuk mohurun lord qoruyucusu vezifelerini tutmusdur 1621 ci ilde rusvetde ittiham edilerek mehkemeye celb olunmus vezifelerinden azad edilmisdir Lakin kral terefinden efv edilmis bundan sonra vezifeye qayitmayaraq elmi ve edebi fealiyyetle mesgul olmusdur F Bekon hesab edirdi ki felsefenin baslica vezifesi elmi idraki esaslandirmaqdir Bekona gore elmi bilik insana xeyir vermek meqsedi gudmelidir tebiet quvvelerinden insanlarin rifahi ucun istifade etmek lazimdir Bekon fealyyete huquqsunas kimi baslasa da sonradan filosof ve elmi inqilabin terefdari kimi taninir Onun eserleri elmi tedqiqatlarin induktiv metodologiyasinin esasi ve tebligatcisi kimi taninmaga basladi Bu metod hal hazirda adlanir Bu metoda gore induksiya tecrube ve musahide vasitesile etraf muhitden bilik ve hipotezlerin tesdiqini elde edir Qeyd etmek lazimdir ki bu metoddan o dovrun elkimyacilari da istifade edirdiler Bekon elmin problemlerine munasibetini 1620 ci ilde derc edilmis Yeni orqanon eserinde ortaya qoyur Elmi fealiyyetiBekon elmin ustunluklerini mubahisesiz heqiqet sayirdi Ona hal hazirda meshur olan Elm quvvedir ve Bilik ozu ozluyunde quvvedir kelamlari mexsusdur Knowledge itself is power Bekonun baslica eserleri Yeni orqanon Yeni Atlantida ve Tecrubeler adlanirdi Bekona gore felsefenin esasinda uc predmet durur Allah ruh ve insan Allah ve ruh derkedilmezdir Yalniz insan bedenini derk etmek olar Bekonun dovrunde elme hucumlar cox quvvetli idi Bekon bu qenaete gelir ki bezi qeyd etdiyi kimi Allah tebieti derk etmeyi qadagan etmeyib Eksine o insana dunyani derk etmek ucun agil veribdir Onun fikrince insanlar basa dusmelidirler ki iki derketme hali var 1 edalet ve pisliyin derk edilmesi 2 Allahin yaratdigi muhitin derk edilmesi O bildirir ki edalet ve pisliyin derk edilmesi insanlara qadagan edilib Bu insanlara Allah terefinden Bibliya vasitesi ile verilir Ancaq yaradilmis etrafi insan agli vasitesi ile ede biler Ona gore de elm insan sahliginda oz layiqli yerini tutmalidir Elmin vezifesi insanin quvvesini ve gucunu artirmaq ve ona temin edilmis ve layiqli heyat temin etmekdir Bekon dinin toxunulmaz olub elmden kenar durmasini tovsiye edirdi Derketme metoduBekon elmin zeifliyini gostererek bildirirdi ki indiye qederki elmi kesfler sistematik yox tesadufu edilmisdir Tedqiqatcilar duzgun metodla silahlanmalidirlar Metod tedqiqatlarin en duzgun yoludur Hetta topal duzgun yolla gederse saglam adami bele otub kece biler Elmi derketmenin esasinda Bekona gore induksiya ve eksperiment durmalidir Bekon tekidle bildirirdi ki heqiqet ve esl bilik tecrubeden yaranir Bu felsefi metod elmde hal hazirda empirizm adlanir Boyuk filosof hem bu metodun yaradicisi olmus hem de onu daima tetbiq etmisdir EdebiyyatBacon Sylva sylvarumGorodenskij N Francisk Bekon ego uchenie o metode i enciklopediya nauk Sergiev Posad 1915 Ivancov N A Francisk Bekon i ego istoricheskoe znachenie Voprosy filosofii i psihologii Kn 49 S 560 599 Libih Yu F Bekon Verulamskij i metod estestvoznaniya SPb 1866 Litvinova E F F Bekon Ego zhizn nauchnye trudy i obshestvennaya deyatelnost SPb 1891 Putilov S Tajny Novoj Atlantidy F Bekona Nash sovremennik 1993 2 S 171 176 Saprykin D L Regnum Hominis Imperskij proekt Frensisa Bekona M Indrik 2001 Subbotin A L Shekspir i Bekon Voprosy filosofii 1964 2 Subbotin A L Frensis Bekon M Mysl 1974 175 s Material originally from the 1911 Schaff Herzog Encyclopedia of Religion Material originally from the 1912 Schaff Herzog Encyclopedia of Religion Benjamin Farrington The Philosophy of Francis Bacon Chicago Univ of Chicago Press 1964 Contains English translations of Temporis Partus Masculus Cogitata et Visa Redargutio Philosphiarum James Spedding Robert Leslie Ellis Douglas Denon Heath The Works of Francis Bacon Baron of Verulam Viscount St Albans and Lord High Chancellor of England 15 vols London 1857 74 Elisa Nicat Dunya felsefi irsinden numuneler Baki 1991 seh 67 68 Xarici kecidlerVikisitatda Frensis Bekon ile elaqedar sitatlar var Adil Esedov Zeka nuru proqrami uzre Dahiler seriyasindan Frensis Bekonla bagli cixis etmisdir 1 23 4 5 67 Frensis Bekon Yeni Atlantida rus Frensis Bekon rus F Bekonun heyati ve eserleri rus Bekon Frensis heyat ve yaradiciligi olu kecid rus RKDartists nid Whewell William 1794 1866 History of the inductive sciences from the earliest to the present time ing 3d ed with additions New York 1873 592 p doi 10 5962 BHL TITLE 23098 Zeyneddin Haciyev Felsefe Baki 2012 s 69