Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Varşava Müqaviləsi Təşkilatı (VMT) — 14 may 1955-ci ildə SSRİ və Avropadakı sosialist bloku dövlətləri tərəfindən imzalanan əsasında yaranan hərbi ittifaq. Bu müqavilə NATO-nun yaradılmasına SSRİ-nin cavabı idi. Müqavilənin şərtlərinə görə müqaviləyə qoşulan ölkələr beynəlxalq münasibətlərdə güc nümayiş etdirmək və tətbiq etməkdən çəkinmək və müqaviləyə qoşulan ölkələrdən hər hansı birinə hərbi hücum olacağı təqdirdə ona bütün mümkün vasitələrlə, o cümlədən hərbi qüvvə ilə dərhal yardım etmək öhdəliyini götürürdülər.
| Varşava Müqaviləsi Təşkilatı mikie mouse, minie mouse, Donald Faultleroy Duck., Pluto, Goofy, Daisy duck, Las tortugas ninja, Las winx, las monster high | |
|---|---|
| rus. Договор о дружбе, сотрудничестве и взаимной помощи | |
 | |
 | |
| Növü | Hərbi-siyasi ittifaq |
| Yaranma tarixi | 14 may 1955 |
| Ləğvolma tarixi | 1 iyul 1991 |
| Rəsmi dili | rus, alman, polyak, macar, çex, rumın, bolqar |
| Mərkəzi | Moskva, SSRİ |
| Üzvləri | 7 üzv (əvvəl 8), 2 müşahidəçi ölkə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Müqavilə Albaniya, Almaniya Demokratik Respublikası, Bolqarıstan, Çexoslovakiya, Macarıstan, Polşa, Rumıniya və SSRİ arasında imzalanmış və 5 iyun 1955-ci ildə qüvvəyə minmişdir. Bu sənəd Varşava Müqaviləsi Təşkilatının nizamnamə aktı idi. Əslində Varşava Müqaviləsi əvvəllər SSRİ ilə Çexoslovakiya (1943), Polşa (1945), Bolqarıstan, Macarıstan ve Rumıniya (1948) arasında imzalanmış ikitərəfli müqavilələri tamamlayırdı. Almaniya Demokratik Respublikası Paktın hərbi qoluna 1956-cı ildə qoşuldu. 1962-ci ildə Albaniya SSRİ ilə siyasi ixtilaflarına görə təşkilatdakı fəaliyyətini dondurdu və 1968-ci ildə təşkilatın qoşunlarının Çexoslovakiyaya yeridilməsindən sonra onu tərk etdi.
Təşkilatın əsas məqsədi NATO-ya qarşı durmaq və iştirakçı dövlətlərdə anti-kommunist çıxışlarının yatırılması idi. Bu qurum AFR-in 9 may 1955-ci ildə ABŞ-nin təklifi ilə Avropada Sovet nüfuzunun artmasından narahat olan 12 ölkənin 1949-cu ildə qurduğu Şimali Atlantika Alyansı NATO-ya qoşulmasına cavab kimi yaradılıb. VMT kollektiv sistemi çərçivəsində ölkələrarası təlimlər və manevrlər, təcrübə mübadiləsi və 1956-cı ildə Macarıstanda və 1968-ci ildə Çexoslovakiyada antikommunist çıxışların yatırılması kimi birgə hərbi əməliyyatlar həyata keçirilmişdir. Varşava Müqaviləsinin məqsəd və vəzifələrinin həyata keçirilməsi üçün siyasi və hərbi orqanların yaradılması nəzərdə tutulurdu. VMT dövlətlərinin Birləşmiş Silahlı Qüvvələrinin ilk komandanı Marşal idi. Sonralar bu vəzifəni, eləcə də qərargah rəisi vəzifəsini ancaq ordu generalından aşağı rütbədə olmayan Sovet hərbçiləri tuturdular. Təşkilatın mənzil-qərargahı Moskvada idi. 1970-ci illərdə xarici KİV-lər qərargahın Lvova köçürülməsi barədə yazırdı.
Maraqlıdır ki, hələ VMT yaranmazdan əvvəl SSRİ bir neçə dəfə NATO-ya daxil olmağa çalışıb. Həlledici cəhd 31 mart 1954-cü ildə olmuşdur. Moskva hesab edirdi ki, onu NATO-ya qəbul etməklə Qərb gücləri NATO-nun SSRİ-yə qarşı yox, dinc məqsədli olduğunu nümayiş etdirərdilər. Qərb ölkələri Sovet təşəbbüsünü qəti şəkildə rədd edir. Onlar hesab edir ki, Moskva Alyansı yalnız daxildən sarsıtmaq üçün üzvlüyə nail olmaq istəyir. Amma çox güman ki, Kreml öz ideoloji opponentlərindən onu kluba qəbul edəcəyinə ciddi ümid etmirdi. Üzvlüyün rədd edilməsi SSRİ-yə NATO-nun sülh məqsədli olmadığını inandırdı və öz hərbi blokunu təsis etməsinə əsas verdi. VMT-nin elan edilməsi beynəlxalq münasibətlərdə ikiqütblülük yaratdı. Lakin təşkilat ilk strateji məğlubiyyətini elə yarandığı ildə aldı. Sovet İttifaqı öz təşkilatına Yuqoslaviyanı üzv edə bilmədi. Onun prezidenti İosip Broz Tito sözdə Sosialist baxışlara sadiq qalsa da öz oyununu oynayırdı. İosif Stalinin ölümündən sonra SSRİ ilə dövlət münasibətlərinin bərpasına baxmayaraq, Tito və onun silahdaşlarında hələ 1948-ci ildə münasibətlərin pozulmasından sonra yaranmış qarşılıqlı nifrət atmosferi barədə xatirələri qalmışdı.
Təşkilatın yaradılması barədə sənəd 25 may 1955-ci ildə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti tərəfindən ratifikasiya edilmiş, iyunun 4-də isə qüvvəyə minmişdir. Onun fəaliyyət müddəti 20 il idi, üzvlüyü vaxtından əvvəl ləğv etməyən dövlətlər üçün üzvlük sonrakı 10 il üçün avtomatik yenilənirdi. 1956-cı ildə Macarıstan üzvlük öhdəliklərdən azad olmağa çalışdı. Albaniya vaxtından əvvəl müqavilədən çıxdı. Albaniya 1962-ci ildən VMT orqanlarının işində iştirak etməyib, 13 sentyabr 1968-ci ildən isə birtərəfli qaydada üzvlüyün ləğvini elan edib. Rəsmi versiyaya görə, Albaniyanın təşkilatdan çıxması Çexoslovakiyaya VMT qoşunlarının yeridilməsinə reaksiya idi. Əsl səbəb Albaniya lideri Ənvər Xoca tərəfindən Stalinin şəxsiyyətinə pərəstişin ifşa olunması nəticəsində Balkan ölkəsi ilə SSRİ arasında münasibətlərin pisləşməsi idi. Elə həmin ildə Çexoslovakiya hadisələri fonunda SSRİ öz xarici siyasət istiqamətini dəyişdi. Bundan sonra Moskva SSRİ-nin kursundan kənara çıxan sosialist ölkələrinin işlərinə qarışmaq səlahiyyətini öz üzərinə götürmüşdü. Qərbdə SSRİ-nin bu yeni doktrinasını "Brejnev doktrinası" adlandırırdılar.
1990-cı ildə AFR ilə birləşməsi ilə əlaqədar ADR NATO əleyhinə təşkilatda iştirak etməyi dayandırdı. SSRİ-də, Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrində baş verən sistem dəyişiklikləri səbəbindən 1991-ci ilin fevralında VMT üzvləri təşkilatın hərbi strukturlarının ləğv edilməsi barədə qərar qəbul etdilər. 1 iyul 1991-ci ildə isə Varşava Müqaviləsinin qüvvədən düşməsi barədə Protokol qəbul olundu, bununla da Varşava Müqaviləsi Təşkilatı öz fəaliyyətini dayandırdı.
Nizamnamə
Varşava Müqaviləsi preambula və 11 maddədən ibarət idi. Üzv ölkələr bir-birinin müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət etməyi, bir-birlərinin daxili işlərinə qarışmamağı öhdələrinə götürürlər. VMT-nin sırf müdafiə xarakteri daşıdığını bəyan edilib. İştirakçı dövlətlər BMT-nin Nizamnaməsinə uyğun olaraq beynəlxalq münasibətlərdə hərbi güc tətbiq etmək təhlükəsindən çəkinməli, mübahisələri dinc vasitələrlə həll etməli, ümumi maraqlara toxunan bütün vacib məsələlər üzrə məsləhətləşməli idilər. Mətndə sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsi istiqamətində bütün beynəlxalq fəaliyyətlərdə iştirak etməyə, silahların azaldılması və kütləvi qırğın silahlarının qadağan edilməsi üçün səmərəli tədbirlərin görülməsinə nail olmağa hazır olduğu da vurğulanıb. Avropada bir və ya bir neçə VMT üzvünə silahlı hücum olduğu halda ordu da daxil olmaqla, bütün vasitələrlə dərhal yardım göstərilməsi nəzərdə tutulurdu. Dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə rus, polyak, çex və alman dillərində bir nüsxədə tərtib edilmişdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Sovet diktatı": sosialist ölkələr NATO-ya qarşı necə birləşdilər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Varsava Muqavilesi Teskilati VMT 14 may 1955 ci ilde SSRI ve Avropadaki sosialist bloku dovletleri terefinden imzalanan esasinda yaranan herbi ittifaq Bu muqavile NATO nun yaradilmasina SSRI nin cavabi idi Muqavilenin sertlerine gore muqavileye qosulan olkeler beynelxalq munasibetlerde guc numayis etdirmek ve tetbiq etmekden cekinmek ve muqavileye qosulan olkelerden her hansi birine herbi hucum olacagi teqdirde ona butun mumkun vasitelerle o cumleden herbi quvve ile derhal yardim etmek ohdeliyini gotururduler Varsava Muqavilesi Teskilati mikie mouse minie mouse Donald Faultleroy Duck Pluto Goofy Daisy duck Las tortugas ninja Las winx las monster highrus Dogovor o druzhbe sotrudnichestve i vzaimnoj pomoshiNovu Herbi siyasi ittifaqYaranma tarixi 14 may 1955Legvolma tarixi 1 iyul 1991Resmi dili rus alman polyak macar cex rumin bolqarMerkezi Moskva SSRIUzvleri 7 uzv evvel 8 2 musahideci olke Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMuqavile Albaniya Almaniya Demokratik Respublikasi Bolqaristan Cexoslovakiya Macaristan Polsa Ruminiya ve SSRI arasinda imzalanmis ve 5 iyun 1955 ci ilde quvveye minmisdir Bu sened Varsava Muqavilesi Teskilatinin nizamname akti idi Eslinde Varsava Muqavilesi evveller SSRI ile Cexoslovakiya 1943 Polsa 1945 Bolqaristan Macaristan ve Ruminiya 1948 arasinda imzalanmis ikiterefli muqavileleri tamamlayirdi Almaniya Demokratik Respublikasi Paktin herbi qoluna 1956 ci ilde qosuldu 1962 ci ilde Albaniya SSRI ile siyasi ixtilaflarina gore teskilatdaki fealiyyetini dondurdu ve 1968 ci ilde teskilatin qosunlarinin Cexoslovakiyaya yeridilmesinden sonra onu terk etdi Teskilatin esas meqsedi NATO ya qarsi durmaq ve istirakci dovletlerde anti kommunist cixislarinin yatirilmasi idi Bu qurum AFR in 9 may 1955 ci ilde ABS nin teklifi ile Avropada Sovet nufuzunun artmasindan narahat olan 12 olkenin 1949 cu ilde qurdugu Simali Atlantika Alyansi NATO ya qosulmasina cavab kimi yaradilib VMT kollektiv sistemi cercivesinde olkelerarasi telimler ve manevrler tecrube mubadilesi ve 1956 ci ilde Macaristanda ve 1968 ci ilde Cexoslovakiyada antikommunist cixislarin yatirilmasi kimi birge herbi emeliyyatlar heyata kecirilmisdir Varsava Muqavilesinin meqsed ve vezifelerinin heyata kecirilmesi ucun siyasi ve herbi orqanlarin yaradilmasi nezerde tutulurdu VMT dovletlerinin Birlesmis Silahli Quvvelerinin ilk komandani Marsal idi Sonralar bu vezifeni elece de qerargah reisi vezifesini ancaq ordu generalindan asagi rutbede olmayan Sovet herbcileri tuturdular Teskilatin menzil qerargahi Moskvada idi 1970 ci illerde xarici KIV ler qerargahin Lvova kocurulmesi barede yazirdi Maraqlidir ki hele VMT yaranmazdan evvel SSRI bir nece defe NATO ya daxil olmaga calisib Helledici cehd 31 mart 1954 cu ilde olmusdur Moskva hesab edirdi ki onu NATO ya qebul etmekle Qerb gucleri NATO nun SSRI ye qarsi yox dinc meqsedli oldugunu numayis etdirerdiler Qerb olkeleri Sovet tesebbusunu qeti sekilde redd edir Onlar hesab edir ki Moskva Alyansi yalniz daxilden sarsitmaq ucun uzvluye nail olmaq isteyir Amma cox guman ki Kreml oz ideoloji opponentlerinden onu kluba qebul edeceyine ciddi umid etmirdi Uzvluyun redd edilmesi SSRI ye NATO nun sulh meqsedli olmadigini inandirdi ve oz herbi blokunu tesis etmesine esas verdi VMT nin elan edilmesi beynelxalq munasibetlerde ikiqutbluluk yaratdi Lakin teskilat ilk strateji meglubiyyetini ele yarandigi ilde aldi Sovet Ittifaqi oz teskilatina Yuqoslaviyani uzv ede bilmedi Onun prezidenti Iosip Broz Tito sozde Sosialist baxislara sadiq qalsa da oz oyununu oynayirdi Iosif Stalinin olumunden sonra SSRI ile dovlet munasibetlerinin berpasina baxmayaraq Tito ve onun silahdaslarinda hele 1948 ci ilde munasibetlerin pozulmasindan sonra yaranmis qarsiliqli nifret atmosferi barede xatireleri qalmisdi Teskilatin yaradilmasi barede sened 25 may 1955 ci ilde SSRI Ali Sovetinin Reyaset Heyeti terefinden ratifikasiya edilmis iyunun 4 de ise quvveye minmisdir Onun fealiyyet muddeti 20 il idi uzvluyu vaxtindan evvel legv etmeyen dovletler ucun uzvluk sonraki 10 il ucun avtomatik yenilenirdi 1956 ci ilde Macaristan uzvluk ohdeliklerden azad olmaga calisdi Albaniya vaxtindan evvel muqavileden cixdi Albaniya 1962 ci ilden VMT orqanlarinin isinde istirak etmeyib 13 sentyabr 1968 ci ilden ise birterefli qaydada uzvluyun legvini elan edib Resmi versiyaya gore Albaniyanin teskilatdan cixmasi Cexoslovakiyaya VMT qosunlarinin yeridilmesine reaksiya idi Esl sebeb Albaniya lideri Enver Xoca terefinden Stalinin sexsiyyetine perestisin ifsa olunmasi neticesinde Balkan olkesi ile SSRI arasinda munasibetlerin pislesmesi idi Ele hemin ilde Cexoslovakiya hadiseleri fonunda SSRI oz xarici siyaset istiqametini deyisdi Bundan sonra Moskva SSRI nin kursundan kenara cixan sosialist olkelerinin islerine qarismaq selahiyyetini oz uzerine goturmusdu Qerbde SSRI nin bu yeni doktrinasini Brejnev doktrinasi adlandirirdilar 1990 ci ilde AFR ile birlesmesi ile elaqedar ADR NATO eleyhine teskilatda istirak etmeyi dayandirdi SSRI de Merkezi ve Serqi Avropa olkelerinde bas veren sistem deyisiklikleri sebebinden 1991 ci ilin fevralinda VMT uzvleri teskilatin herbi strukturlarinin legv edilmesi barede qerar qebul etdiler 1 iyul 1991 ci ilde ise Varsava Muqavilesinin quvveden dusmesi barede Protokol qebul olundu bununla da Varsava Muqavilesi Teskilati oz fealiyyetini dayandirdi NizamnameVarsava Muqavilesi preambula ve 11 maddeden ibaret idi Uzv olkeler bir birinin musteqilliyine ve erazi butovluyune hormet etmeyi bir birlerinin daxili islerine qarismamagi ohdelerine gotururler VMT nin sirf mudafie xarakteri dasidigini beyan edilib Istirakci dovletler BMT nin Nizamnamesine uygun olaraq beynelxalq munasibetlerde herbi guc tetbiq etmek tehlukesinden cekinmeli mubahiseleri dinc vasitelerle hell etmeli umumi maraqlara toxunan butun vacib meseleler uzre meslehetlesmeli idiler Metnde sulh ve tehlukesizliyin temin edilmesi istiqametinde butun beynelxalq fealiyyetlerde istirak etmeye silahlarin azaldilmasi ve kutlevi qirgin silahlarinin qadagan edilmesi ucun semereli tedbirlerin gorulmesine nail olmaga hazir oldugu da vurgulanib Avropada bir ve ya bir nece VMT uzvune silahli hucum oldugu halda ordu da daxil olmaqla butun vasitelerle derhal yardim gosterilmesi nezerde tutulurdu Dostluq emekdasliq ve qarsiliqli yardim haqqinda muqavile rus polyak cex ve alman dillerinde bir nusxede tertib edilmisdi Hemcinin baxNATO SENTO Kollektiv mudafieIstinadlar Sovet diktati sosialist olkeler NATO ya qarsi nece birlesdiler