Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antibiotiklər (yun. ἀντί — anti — qarşı, βίος — bios — həyat, canlı) — təbii və yarımsintetik olan, canlı hüceyrələrin (mikrob və bakteriyaların, ibtidailərin) artım və inkişafının qarşısını ala bilən heyvan və ya bitki mənşəyli maddədir. Çox az miqdarda digər mikroorqanizmlərə seçici toksik təsir göstərmək qabiliyyətinə malikdirlər. Ali bitkilərin və heyvanların bəzi toxumalarında sintez olunan maddələr də antibiotik təsirə malikdir.
Antibiotik maddələr
Bu maddələr balatı kifində və başqa kiflərdə olur, bakteriyalar, aktinomiset kimi mikroorqanizmlər tərəfindən ifraz edilir. Bundan əlavə, onlar bəzi heyvan toxumlarında və bitkilərin bəzi orqanlarında da rast gəlinir. Soğan, sarımsaq kimi bitkilərdə rast gələn və fitonsidlər adlanan antibakterial maddələri də antibiotik maddələr sinfinə daxil etmək olar.
Tarixi
İlk antibiotik 1929-cu ildə penisilini Aleksandr Fleminq tərəfindən kəşf edilmişdir. O, təsadüfən sevgi hormonlarının inkişafını dayandıran penisillin adlı kif göbələyini aşkar etmişdir. "antibiotik" terminini isə çox sonralar – 1942-ci ildə ilk dəfə işlətmişdir. Aleksandr Fleminq təcrübələr apararkən müşahidə etmişdir ki, içərisində xəstəliktörədici stafilokok mikrobu olan "Petri çaşkaları"nın birindəki mikrob kulturasında yaşıl penisil koloniyası böyüyür, onun yaxınlığındakı stafiloklar isə yox olur. Fleminq bunun əsasında kiflərin stafilokokları dayandıran bir maddə ifraz eləməli olduğunu nəticəsini çıxardı . O vaxt hələ saf halda alına bilməyən bu maddəni o, penisilin adlandırmışdır. On illər keçdikdən sonra ingilis bioloqları və Aleksadr Fleminqin məlumatlarından istifadə edərək göbələyin inkişaf etdiyi mayedən kristallik penisillini ayırdılar. Penisillinin kimyəvi sintezi 1946-cı ildə həyata keçirildi. 1949-cu ildə isə rentgenoqrafik quruluşu müəyyən edildi. Artıq 1940-cı ildə yeni dərman tibdə geniş tətbiq olunurdu.
Antibiotiklərin onları sintez edən miktoorqanizmlər üçün fizioloji əhəmiyyəti tam aydın deyil. Bu məhsulun mikroblarının özlərinin əsas həyat prosesləri – böyümə, inkişaf, maddələr mübadiləsi prosesləri ilə əlaqəsi olmadığı iddia olunur. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, antibiotik onu sintez edən mikroblara təbii populyasiyalarda yaşayış uğrunda mübarizədə üstünlük verir. Digərlərin fikrinə görə isə bu maddələrin onları sintez edən canlı üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur.
1940-cı ildən başlayaraq antibiotik maddələr sistematik surətdə öyrənilməyə və bəziləri sənayedə istehsal olunmağa başlanmışdır. İndi 1000-ə yaxın antibiotik maddə məlumdur. Onlardan bir çoxunun quruluşu müəyyən edilmiş və 100-ə yaxın antibiotik maddə sintez üsulu ilə alına bilmişdir.
İstifadəsi
4 mindən çox antibiotik kəşf olunmuşdur. Amma hazırda onlardan cəmi 60-ı istifadə olunur. Antibiotikləri əsas sintez edənlər bakteriyalar və mikroskopik göbələklərdir. Təbiətinə görə antibiotiklər müxtəlif birləşmələrə aiddirlər: şəkər tərkibli (), makrotsiklik laktonlar (, ), və ona yaxın olanlar (, ), peptidlər (penisilin, qramisidir, aktinomisin) və s. Antibiotiklər antibakterial təsirə, şiş əleyhinə və göbələk əlehinə olanlara bölünürlər. Antibiotikdən infeksion xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Amma antibiotikin uzunmüddətli istifadəsi onların təsirinə davamlı mikrobların yaranmasına səbəb olur. Heyvandarlıqda antibiotiki balaların böyüməsini və inkişafını təmin etmək üçün yemə əlavə edirlər. Sənayedə isə antibiotik konservləşdirmədə istifadə olunur.
Bioloji tədqiqatlarda isə antibiotik zülalların və biosintezinin, biomembranların fəaliyyətinin və s.-nin tədqiqində istifadə olunur. Antibiotikin çox az bir qismi kimyəvi, əsasən isə mikrobioloji yolla alırlar.
İstinadlar
- "Antibiotiklər haqqında faydalı məlumat". 2013-12-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-10-19.
- M. Abbasov, S. Məşədibəyova, R. İbadov. Təbiət elmləri lüğəti, Bakı 2006, səh. 29
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Antibiotikler yun ἀnti anti qarsi bios bios heyat canli tebii ve yarimsintetik olan canli huceyrelerin mikrob ve bakteriyalarin ibtidailerin artim ve inkisafinin qarsisini ala bilen heyvan ve ya bitki menseyli maddedir Cox az miqdarda diger mikroorqanizmlere secici toksik tesir gostermek qabiliyyetine malikdirler Ali bitkilerin ve heyvanlarin bezi toxumalarinda sintez olunan maddeler de antibiotik tesire malikdir Antibiotik maddelerBu maddeler balati kifinde ve basqa kiflerde olur bakteriyalar aktinomiset kimi mikroorqanizmler terefinden ifraz edilir Bundan elave onlar bezi heyvan toxumlarinda ve bitkilerin bezi orqanlarinda da rast gelinir Sogan sarimsaq kimi bitkilerde rast gelen ve fitonsidler adlanan antibakterial maddeleri de antibiotik maddeler sinfine daxil etmek olar TarixiAleksandr Fleminqin aldigi ilk antibiotik Penisillin Ilk antibiotik 1929 cu ilde penisilini Aleksandr Fleminq terefinden kesf edilmisdir O tesadufen sevgi hormonlarinin inkisafini dayandiran penisillin adli kif gobeleyini askar etmisdir antibiotik terminini ise cox sonralar 1942 ci ilde ilk defe isletmisdir Aleksandr Fleminq tecrubeler apararken musahide etmisdir ki icerisinde xesteliktoredici stafilokok mikrobu olan Petri caskalari nin birindeki mikrob kulturasinda yasil penisil koloniyasi boyuyur onun yaxinligindaki stafiloklar ise yox olur Fleminq bunun esasinda kiflerin stafilokoklari dayandiran bir madde ifraz elemeli oldugunu neticesini cixardi O vaxt hele saf halda alina bilmeyen bu maddeni o penisilin adlandirmisdir On iller kecdikden sonra ingilis bioloqlari ve Aleksadr Fleminqin melumatlarindan istifade ederek gobeleyin inkisaf etdiyi mayeden kristallik penisillini ayirdilar Penisillinin kimyevi sintezi 1946 ci ilde heyata kecirildi 1949 cu ilde ise rentgenoqrafik qurulusu mueyyen edildi Artiq 1940 ci ilde yeni derman tibde genis tetbiq olunurdu Antibiotiklerin onlari sintez eden miktoorqanizmler ucun fizioloji ehemiyyeti tam aydin deyil Bu mehsulun mikroblarinin ozlerinin esas heyat prosesleri boyume inkisaf maddeler mubadilesi prosesleri ile elaqesi olmadigi iddia olunur Bezi tedqiqatcilarin fikrince antibiotik onu sintez eden mikroblara tebii populyasiyalarda yasayis ugrunda mubarizede ustunluk verir Digerlerin fikrine gore ise bu maddelerin onlari sintez eden canli ucun hec bir ehemiyyeti yoxdur 1940 ci ilden baslayaraq antibiotik maddeler sistematik suretde oyrenilmeye ve bezileri senayede istehsal olunmaga baslanmisdir Indi 1000 e yaxin antibiotik madde melumdur Onlardan bir coxunun qurulusu mueyyen edilmis ve 100 e yaxin antibiotik madde sintez usulu ile alina bilmisdir Istifadesi4 minden cox antibiotik kesf olunmusdur Amma hazirda onlardan cemi 60 i istifade olunur Antibiotikleri esas sintez edenler bakteriyalar ve mikroskopik gobeleklerdir Tebietine gore antibiotikler muxtelif birlesmelere aiddirler seker terkibli makrotsiklik laktonlar ve ona yaxin olanlar peptidler penisilin qramisidir aktinomisin ve s Antibiotikler antibakterial tesire sis eleyhine ve gobelek elehine olanlara bolunurler Antibiotikden infeksion xesteliklerin mualicesinde istifade olunur Amma antibiotikin uzunmuddetli istifadesi onlarin tesirine davamli mikroblarin yaranmasina sebeb olur Heyvandarliqda antibiotiki balalarin boyumesini ve inkisafini temin etmek ucun yeme elave edirler Senayede ise antibiotik konservlesdirmede istifade olunur Bioloji tedqiqatlarda ise antibiotik zulallarin ve biosintezinin biomembranlarin fealiyyetinin ve s nin tedqiqinde istifade olunur Antibiotikin cox az bir qismi kimyevi esasen ise mikrobioloji yolla alirlar Istinadlar Antibiotikler haqqinda faydali melumat 2013 12 16 tarixinde Istifade tarixi 2013 10 19 M Abbasov S Mesedibeyova R Ibadov Tebiet elmleri lugeti Baki 2006 seh 29Xarici kecidlerVikianbarda Antibiotikler ile elaqeli mediafayllar var