Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Yusif Salman Yusif (ərəb. يوسف سلمان يوسف; təxəllüsü Fahid (ərəb. فهد; 19 iyul 1901, Bağdad – 14 fevral 1949, Bağdad) — İraq inqilabçısı.
| Yusif Salman Yusif | |
|---|---|
| ərəb. يوسف سلمان يوسف | |
 | |
| Doğum tarixi | 19 iyul 1901 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 fevral 1949 (47 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | asılma[d] |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Yusif Salman 1904-cü ildə Bağdadda kasıb, lakin nisbətən tə'min olunmuş ailədə doğulmuşdur. Onun atası bütün uşaqlarının təhsil almasına çalışırdı. Lakin Yusif Bağdadda ancaq ibtidai məktəbi qurtardı. Atası öldü, işləməyə getməyə məcbur oldu. Bu hadisə 1917-ci ilə Rusiyada Böyük Oktyabr sosialist inqilabı baş verdiyi, İraqda isə türk müstəmləkəçilərinin yerinə ingilis müstəmləkəçilərinin gəldiyi zamana təsadüf etmişdi.
Bağdadda Britaniya qoşunlarının komandanı general Mod çıxış edərək demişdi: "Biz bura istilaçı kimi yox, xilaskar kimi gəlmişik". Lakin tezliklə iraqlılara aydın oldu ki, bu sözlər alçaq boşboğazlıqdan başqa bir şey deyil. İngilis imperializmi həyasızcasına İraqı özlərinin müstəmləkəsinə çevirirdilər. İngilislər müstəmləkə ağalığının mandat formasını seçdilər. Bu mandatı onlar 1920-ci ilin iyununda Millətlər Cəmiyyətindən aldılar. Ölkənin mandat altında müstəmləkəyə çevrildiyi haqda xəbar İraqda ümumi narazılığa səbəb oldu. Ölkədə silahlı üsyan baş verdi. Gənc Sovet dövlətinin xarici müdaxiləçilər üzərindəki qələbəsi, habelə qonşu ərəb ölkələrində–Suriya və Misirdə milli azadlıq hərəkatının genişlənməsi həmin üsyanın inkişafına tə'sir göstərdi.
İngilis işğalçıları bir neçə şəhəri boşaltmağa məcbur oldular. Üsyançılar Bağdadın yaxınlığına gəlib çatdılar. Lakin müstəmləkəçilər hərbi kömək alaraq, 1920-ci ilin sonunda üsyanı yatırtdılar. İnglis süngülərinin köməyi ilə İraq krallığı taxtına Feysəl qoyuldu. Ölkəni idarəetmə forması–konstitusiyalı mütləqiyyət oldu. İraq 1932-ci ilə qədər Böyük Britaniyanın mandatı altında olan ərazi kimi qaldı. Yusif Süleyman elə gənc yaşlarından öz xalqının azadlığı uğrunda mübarizədə fəal iştirak edirdi. O, 1927-ci ildə, Bəsrə limanında işləyəndə, fəhlə Hüsni Ayəş ilə birlikdə çox da böyük olmayan bir dərnək təşkil etdi ki, burada gənclər marksist ədəbiyyatını öyrənirdilər. Dərnəyin iştirakçıları "Kommunist Manifesti"ni, Leninin "Nə etməli?", "Dövlət və inqilab" kitablarını, milli məsələyə dair məqalələrini oxuyurdular.
Müstəmləkəçilər İraqa Sovet İttifaqına aid olan kitabların gəlməməsi üçün ölkənin sərhəddini bağladılar və hər hansı inqilabi ədəbiyyatın gətirilməsini qadağan etdilər. O vaxt V. İ. Leninin "Dövlət və inqilab" əsərindən başqa ərəb dilində marksist kitabları yox idi. Bu yeganə əsər də 20-ci illərin əvvəlində tərcümə olunmuş və "Leninin memuarları" adı altında nəşr edilmişdi. Yusif Süleymanın rəhbərlik etdiyi dərnək üçün ingilis dilində marksist kitablarını Avropadan və Livandan dənizçilər gizli surətdə gətirirdilər.
İngiltərə öz xeyrinə olaraq 1930-cu ildə İraqın boynuna bir müqavilə sarıdı, bununla da mandatı altında olan həmin ərazidə ağalığını möhkəmləndirirdi. Bunun əvəzində İraqın iri feodalları, tayfaların şeyxləri, böyük kompradorlar ölkənin idarə olunmasında daha geniş mənsəblərə buraxıldılar.
İraqın vətənpərvər təşkilatları bu xəyanətli razılaşmaya qarşı e'tiraz əlaməti olaraq xalq kütlələrini küçələrə, nümayişə çağırırdılar. Bütün ölkədə xalqın kütləvi çıxışları keçirilirdi. Bağdadda keçirilən nümayişlərdə yüz mindən artıq adam iştirak edirdi. Bəsrədə e'tiraz həyəcanı üç gün davam etdi. Bəsrə proletariatının ən mütəşəkkil və ən böyük dəstəsi olan limançılar öz tələblərində çox möhkəm dayandılar. Baş nazir Nuri Səidin əmri ilə onlara qarşı qoşun göndərildi. Şəhərin küçələri, limanın tərsanə və körpüləri qanla boyanmışdı. Nümayişdə iştirak edənlərin çoxu həbsə alındı. Yusif Süleyman dostlarının köməyi ilə polisdən gizlənə bildi, lakin dostu Hüsni Ayəş jandarmlar tərəfindən ələ keçdi və məhkəmənin qərarı ilə öldürüldü.
Fəhlə sinfi sıralarının artması, həmkarlar ittifaqlarının, ictimai təşkilatların meydana gəlməsi, azadlıq və sinfi mübarizənin güclənməsi ilə əlaqədar İraqda kommunist partiyası yaratmaq üçün əlverişli şərait əmələ gəldi. Partiyanı yaratmağın əməli işinə girişənlərdən birincisi Yusif Süleyman oldu. Bəsrədən gedərək, o, Fəratın aşağı hissəsində geniş bir kənd təsərrüfatı rayonu olan Nasiriyyə şəhərində məskun oldu. Bu zaman onun kifayət qədər gizli iş təcrübəsi vardı, özünün geniş görüş dairəsi ilə fərqlənirdi, həmin illərdə onu tanıyanların dediyinə görə o əqidəli bir marksist idi.
1946-cı ilin axırında Nuri Səid doqquzuncu dəfə baş nazir vəzifəsini tutdu. Bu münasibətlə o, mətbuat konfransında bildirdi ki, "İraqda kommunist problemini ləğv etməyi" özünə borc bilir. Və əlavə etdi ki, "Bizim ölkədə kommunistlərə nə yer var, nə də ehtiyac. Kommunistlər üçün zəmin sənaye ölkələrində meydana gəlir, bizim ölkə isə geridə qalmış dövlətdir".
Belə də oldu. Həmin bəyannamədən bir neçə gün sonra ölkədə kommunist partiyasının və digər demokratik təşkilatların əleyhinə kütləvi çəza tədbirləri gücləndi. Polislər dekabrın ortalarında başda Hüseyn əş-Şəbibi və Məhəmməd Hüseyn Əbül-İs olmaqla Milli azadlıq partiyasının tə'sis şurası üzvlərini həbs etdilər.
1947-ci il yanvarın 18-də polislər Fahidin və Zəki Bəsimin olduğu evi mühasirəyə alıb, onları tutdular. Eyni zamanda Bağdadda və bir sıra başqa şəhərlərdə kommunist partiyasının yerli komitələrinə basqınlar edildi.
İlk günlərdə İraq kommunistlərinə dəyən amansız zərbə haqqında mə'lum olan ancaq bunlar idi. Həbs olunanların dürüst sayı indi də mə'lum deyildir. Adamlar müxtəlif həbsxanalara salınırdılar; polis idarəsi heç vaxt partiyada olmayanları–həmkarlar ittifaqı fəallarını, mitinqlərdə çıxış edən tələbələri, jurnalistləri də kommunist hesab edirdi. Çox keçmədən aydın oldu ki, təşkilatın əksəriyyəti salamat qalmışdır, lakin MK-ya ağır itki üz vermişdir: "MK-nın baş katibi, Siyasi Büronun iki üzvü və bir neçə başqa rəhbər işçi həbs edilmişdir. Fahidi və onun dostlarını Bağdadın şimalına tərəf iyirmi kilometrlikdə yerləşən Əbu–Quraybedəki köçürmə həbsxanasına saldılar.
Mənbə
- Mübarizəyə həsr edilmiş ömür. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı–1967, səh. 76–87.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yusif Salman Yusif ereb يوسف سلمان يوسف texellusu Fahid ereb فهد 19 iyul 1901 Bagdad 14 fevral 1949 Bagdad Iraq inqilabcisi Yusif Salman Yusifereb يوسف سلمان يوسف Dogum tarixi 19 iyul 1901 1901 07 19 Dogum yeri Bagdad Bagdad vilayeti Osmanli imperiyasiVefat tarixi 14 fevral 1949 1949 02 14 47 yasinda Vefat yeri Bagdad Iraq kralligi d Vefat sebebi asilma d Tehsili Serq Zehmetkeslerinin Kommunist Universiteti d Fealiyyeti siyasetciHeyatiYusif Salman 1904 cu ilde Bagdadda kasib lakin nisbeten te min olunmus ailede dogulmusdur Onun atasi butun usaqlarinin tehsil almasina calisirdi Lakin Yusif Bagdadda ancaq ibtidai mektebi qurtardi Atasi oldu islemeye getmeye mecbur oldu Bu hadise 1917 ci ile Rusiyada Boyuk Oktyabr sosialist inqilabi bas verdiyi Iraqda ise turk mustemlekecilerinin yerine ingilis mustemlekecilerinin geldiyi zamana tesaduf etmisdi Bagdadda Britaniya qosunlarinin komandani general Mod cixis ederek demisdi Biz bura istilaci kimi yox xilaskar kimi gelmisik Lakin tezlikle iraqlilara aydin oldu ki bu sozler alcaq bosbogazliqdan basqa bir sey deyil Ingilis imperializmi heyasizcasina Iraqi ozlerinin mustemlekesine cevirirdiler Ingilisler mustemleke agaliginin mandat formasini secdiler Bu mandati onlar 1920 ci ilin iyununda Milletler Cemiyyetinden aldilar Olkenin mandat altinda mustemlekeye cevrildiyi haqda xebar Iraqda umumi naraziliga sebeb oldu Olkede silahli usyan bas verdi Genc Sovet dovletinin xarici mudaxileciler uzerindeki qelebesi habele qonsu ereb olkelerinde Suriya ve Misirde milli azadliq herekatinin genislenmesi hemin usyanin inkisafina te sir gosterdi Ingilis isgalcilari bir nece seheri bosaltmaga mecbur oldular Usyancilar Bagdadin yaxinligina gelib catdilar Lakin mustemlekeciler herbi komek alaraq 1920 ci ilin sonunda usyani yatirtdilar Inglis sungulerinin komeyi ile Iraq kralligi taxtina Feysel qoyuldu Olkeni idareetme formasi konstitusiyali mutleqiyyet oldu Iraq 1932 ci ile qeder Boyuk Britaniyanin mandati altinda olan erazi kimi qaldi Yusif Suleyman ele genc yaslarindan oz xalqinin azadligi ugrunda mubarizede feal istirak edirdi O 1927 ci ilde Besre limaninda isleyende fehle Husni Ayes ile birlikde cox da boyuk olmayan bir dernek teskil etdi ki burada gencler marksist edebiyyatini oyrenirdiler Derneyin istirakcilari Kommunist Manifesti ni Leninin Ne etmeli Dovlet ve inqilab kitablarini milli meseleye dair meqalelerini oxuyurdular Mustemlekeciler Iraqa Sovet Ittifaqina aid olan kitablarin gelmemesi ucun olkenin serheddini bagladilar ve her hansi inqilabi edebiyyatin getirilmesini qadagan etdiler O vaxt V I Leninin Dovlet ve inqilab eserinden basqa ereb dilinde marksist kitablari yox idi Bu yegane eser de 20 ci illerin evvelinde tercume olunmus ve Leninin memuarlari adi altinda nesr edilmisdi Yusif Suleymanin rehberlik etdiyi dernek ucun ingilis dilinde marksist kitablarini Avropadan ve Livandan denizciler gizli suretde getirirdiler Ingiltere oz xeyrine olaraq 1930 cu ilde Iraqin boynuna bir muqavile saridi bununla da mandati altinda olan hemin erazide agaligini mohkemlendirirdi Bunun evezinde Iraqin iri feodallari tayfalarin seyxleri boyuk kompradorlar olkenin idare olunmasinda daha genis menseblere buraxildilar Iraqin vetenperver teskilatlari bu xeyanetli razilasmaya qarsi e tiraz elameti olaraq xalq kutlelerini kucelere numayise cagirirdilar Butun olkede xalqin kutlevi cixislari kecirilirdi Bagdadda kecirilen numayislerde yuz minden artiq adam istirak edirdi Besrede e tiraz heyecani uc gun davam etdi Besre proletariatinin en mutesekkil ve en boyuk destesi olan limancilar oz teleblerinde cox mohkem dayandilar Bas nazir Nuri Seidin emri ile onlara qarsi qosun gonderildi Seherin kuceleri limanin tersane ve korpuleri qanla boyanmisdi Numayisde istirak edenlerin coxu hebse alindi Yusif Suleyman dostlarinin komeyi ile polisden gizlene bildi lakin dostu Husni Ayes jandarmlar terefinden ele kecdi ve mehkemenin qerari ile olduruldu Fehle sinfi siralarinin artmasi hemkarlar ittifaqlarinin ictimai teskilatlarin meydana gelmesi azadliq ve sinfi mubarizenin guclenmesi ile elaqedar Iraqda kommunist partiyasi yaratmaq ucun elverisli serait emele geldi Partiyani yaratmagin emeli isine girisenlerden birincisi Yusif Suleyman oldu Besreden gederek o Feratin asagi hissesinde genis bir kend teserrufati rayonu olan Nasiriyye seherinde meskun oldu Bu zaman onun kifayet qeder gizli is tecrubesi vardi ozunun genis gorus dairesi ile ferqlenirdi hemin illerde onu taniyanlarin dediyine gore o eqideli bir marksist idi 1946 ci ilin axirinda Nuri Seid doqquzuncu defe bas nazir vezifesini tutdu Bu munasibetle o metbuat konfransinda bildirdi ki Iraqda kommunist problemini legv etmeyi ozune borc bilir Ve elave etdi ki Bizim olkede kommunistlere ne yer var ne de ehtiyac Kommunistler ucun zemin senaye olkelerinde meydana gelir bizim olke ise geride qalmis dovletdir Bele de oldu Hemin beyannameden bir nece gun sonra olkede kommunist partiyasinin ve diger demokratik teskilatlarin eleyhine kutlevi ceza tedbirleri guclendi Polisler dekabrin ortalarinda basda Huseyn es Sebibi ve Mehemmed Huseyn Ebul Is olmaqla Milli azadliq partiyasinin te sis surasi uzvlerini hebs etdiler 1947 ci il yanvarin 18 de polisler Fahidin ve Zeki Besimin oldugu evi muhasireye alib onlari tutdular Eyni zamanda Bagdadda ve bir sira basqa seherlerde kommunist partiyasinin yerli komitelerine basqinlar edildi Ilk gunlerde Iraq kommunistlerine deyen amansiz zerbe haqqinda me lum olan ancaq bunlar idi Hebs olunanlarin durust sayi indi de me lum deyildir Adamlar muxtelif hebsxanalara salinirdilar polis idaresi hec vaxt partiyada olmayanlari hemkarlar ittifaqi feallarini mitinqlerde cixis eden telebeleri jurnalistleri de kommunist hesab edirdi Cox kecmeden aydin oldu ki teskilatin ekseriyyeti salamat qalmisdir lakin MK ya agir itki uz vermisdir MK nin bas katibi Siyasi Buronun iki uzvu ve bir nece basqa rehber isci hebs edilmisdir Fahidi ve onun dostlarini Bagdadin simalina teref iyirmi kilometrlikde yerlesen Ebu Quraybedeki kocurme hebsxanasina saldilar MenbeMubarizeye hesr edilmis omur Azerbaycan Dovlet Nesriyyati Baki 1967 seh 76 87 Istinadlar