Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ənzəli əməliyyatı — Rusiyada vətəndaş müharibəsi zamanı Volqa-Xəzər hərbi donanması tərəfindən həyata keçirilən dəniz və amfibiya əməliyyatı. Hədəf İngiltərənin nəzarəti altında olan İranın Ənzəli şəhərində saxlanılan Rus Xəzər Flotiliyası idi.
| Ənzəli əməliyyatı | |||
|---|---|---|---|
| Rusiya vətəndaş müharibəsinin cənub cəbhəsi | |||
| Tarix | 18 may 1920 | ||
| Yeri | |||
| Nəticəsi | Rusların qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
Zəmin
Xəzər dənizindəki Rusiya vətəndaş müharibəsi Volqa-Xəzər donanması ilə arasındakı qarşıdurmanı görmüşdü, Britaniya Müttəfiqlərin müdaxiləsinin bir hissəsi olaraq Ağ hərəkatı dəstəkləyirdi. İngilislər və Ağlar zamanı qələbə qazandılar, lakin liman 1920-ci ilin aprelində yenidən ruslar tərəfindən ələ keçirildi.
Britaniya Xəzər Donanması ləğv edildikdən və Ağ Xəzər Donanmasının İranın Ənzəli şəhərinə geri çəkilməsindən sonra, Britaniya hərbi dəstəsi silahlarından bütün blokları çıxarmış qalan gəmilərə cavabdeh idi.
Bu sırada, Moskvada Trotski və Lenin ağlara və Fars ərazisinə yerləşdirilmiş ingilis qüvvələrinə ediləcək hərbi zərbənin həm əvvəllər general Anton Denikinin əlində olan və hal-hazırda İngiltərənin nəzarətində olan döyüş gəmilərini və hərbi materialları geri qaytaracağı, həm də Şimali İrandakı ingilis qüvvələrinə zərbə olacağı mövzusunda həmfikir idi.
Əməliyyat
Volqa-Xəzər Donanması Ənzəliyə hücum etmək üçün xeyli qüvvə topladı. Əməliyyat qrupu dörd köməkçi kreyserdən (Proletariy, Rosa Lüksemburq, Puşkin, Bela Kun), dörd esminesdən (Karl Liebknecht, Delnıy, Deyatelnyi, Rastoropnıy), iki atıcı qayıqdan (Qars və Ardaqan), Gretsiya nəqliyyat gəmisindən və digər kiçik hissələrdən ibarət idi. Səhər tezdən dəniz atəşi Britaniyanın əsas qərargahını vurdu, çünki ilk desant qrupları teleqraf xətlərini məhv edərkən, 2000 nəfər artıq sahilə çıxmışdı. Daha sonra danışıq aparmaq kapitulyasiya şərtləri ilə razılaşmaq üçün ingilislər tərəfindən motorlu torpedo gəmisinə qrup göndərildi. Qurxa qoşunları əks hücuma cəhd etdilər, lakin Sovet qüvvələrinin bombardmanı ilə dəf edildilər, nəticədə iki ölü və beş yaralı oldu. İngilis komandir Hyu Beytmen-Çampeyn bolşeviklərin şərtlərini qəbul etdikdən sonra 500 nəfərlik qarnizonun müqaviməti sürətlə dağıldı.
Fars qubernatoru Sovet Rusiyasının mövcudluğunu rəsmi olaraq qəbul etdi, İngilis/Ağ qoşunları təslim oldu və bütün flotiliya müqavimət göstərmədən ələ keçirildi.
Nəticəsi
Ənzəli əməliyyatı Xəzər dənizində Rusiya vətəndaş müharibəsi donanmasının qarşıdurmasının sona çatması idi. Bu əməliyyat həm də ingilislərin az müqavimət göstərdiyi qısamüddətli Gilan Sovet Sosialist Respublikasını qurdu, 800 kazakdan ibarət bir dəstə sovetlərə və fars kommunistlərinə təslim oldu.
İngilis qarnizonunun geri çəkilməsi, Ağ donanmanın itirilməsi və daha əvvəl hərbi gəmilərin saxlanmasına cavabdeh olmaq üçün Ənzəliyə tranzitlə gedən Britaniya hərbi dəniz missiyasının Bakıda Raskolnikov flotiliyası tərəfindən əsir götürülməsi Britaniya Nazirlər Kabinetinin və ictimaiyyətin geniş reaksiyaya səbəb oldu. Mayın 21-də hökumət Britaniya qoşunlarının İrandan İraq, Fələstinə və Hindistana köçürülməsinə qərar verdi. O dövrdə bir sıra siyasi analitiklər, o cümlədən Arnold Toynbi, bunu Britaniyanın Qafqaz və İrana təsirinin azalması kimi qəbul etdilər.
İstinadlar
- John Guard. "The Royal Navy in the Caspian Sea 1918-1920". gwpda.org.
- Smele, Jonathan. The "Russian" Civil Wars, 1916-1926: Ten Years That Shook the World (ingilis). Oxford University Press. 2016-01-15. 148. ISBN .
- "Tales of Sub-Lieutenant Ilyin: The Taking of Enzeli". www.marxists.org. İstifadə tarixi: 2024-07-24.
- Sergeev, Evgeny. The Bolsheviks and Britain during the Russian Revolution and Civil War, 1917-24 (ingilis). Bloomsbury Publishing. 2022. 115–116. ISBN .
- "Soviet Naval Battles during Civil War (re-done)". soviet-empire.com. 2018-05-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-10.
- Ward, Steven. Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Georgetown University Press. 2009. səh. 127. ISBN .
Ədəbiyyat
- Энзелийская операция 1920 // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Enzeli emeliyyati Rusiyada vetendas muharibesi zamani Volqa Xezer herbi donanmasi terefinden heyata kecirilen deniz ve amfibiya emeliyyati Hedef Ingilterenin nezareti altinda olan Iranin Enzeli seherinde saxlanilan Rus Xezer Flotiliyasi idi Enzeli emeliyyatiRusiya vetendas muharibesinin cenub cebhesiTarix 18 may 1920Yeri EnzeliNeticesi Ruslarin qelebesiMunaqise terefleri Boyuk Britaniya Agqvardiyacilar RSFSRKomandan lar Hyu Beytmen Campeyn Fyodor RaskolnikovZeminXezer denizindeki Rusiya vetendas muharibesi Volqa Xezer donanmasi ile arasindaki qarsidurmani gormusdu Britaniya Muttefiqlerin mudaxilesinin bir hissesi olaraq Ag herekati destekleyirdi Ingilisler ve Aglar zamani qelebe qazandilar lakin liman 1920 ci ilin aprelinde yeniden ruslar terefinden ele kecirildi Britaniya Xezer Donanmasi legv edildikden ve Ag Xezer Donanmasinin Iranin Enzeli seherine geri cekilmesinden sonra Britaniya herbi destesi silahlarindan butun bloklari cixarmis qalan gemilere cavabdeh idi Bu sirada Moskvada Trotski ve Lenin aglara ve Fars erazisine yerlesdirilmis ingilis quvvelerine edilecek herbi zerbenin hem evveller general Anton Denikinin elinde olan ve hal hazirda Ingilterenin nezaretinde olan doyus gemilerini ve herbi materiallari geri qaytaracagi hem de Simali Irandaki ingilis quvvelerine zerbe olacagi movzusunda hemfikir idi EmeliyyatVolqa Xezer Donanmasi Enzeliye hucum etmek ucun xeyli quvve topladi Emeliyyat qrupu dord komekci kreyserden Proletariy Rosa Luksemburq Puskin Bela Kun dord esminesden Karl Liebknecht Delniy Deyatelnyi Rastoropniy iki atici qayiqdan Qars ve Ardaqan Gretsiya neqliyyat gemisinden ve diger kicik hisselerden ibaret idi Seher tezden deniz atesi Britaniyanin esas qerargahini vurdu cunki ilk desant qruplari teleqraf xetlerini mehv ederken 2000 nefer artiq sahile cixmisdi Daha sonra danisiq aparmaq kapitulyasiya sertleri ile razilasmaq ucun ingilisler terefinden motorlu torpedo gemisine qrup gonderildi Qurxa qosunlari eks hucuma cehd etdiler lakin Sovet quvvelerinin bombardmani ile def edildiler neticede iki olu ve bes yarali oldu Ingilis komandir Hyu Beytmen Campeyn bolseviklerin sertlerini qebul etdikden sonra 500 neferlik qarnizonun muqavimeti suretle dagildi Fars qubernatoru Sovet Rusiyasinin movcudlugunu resmi olaraq qebul etdi Ingilis Ag qosunlari teslim oldu ve butun flotiliya muqavimet gostermeden ele kecirildi NeticesiEnzeli emeliyyati Xezer denizinde Rusiya vetendas muharibesi donanmasinin qarsidurmasinin sona catmasi idi Bu emeliyyat hem de ingilislerin az muqavimet gosterdiyi qisamuddetli Gilan Sovet Sosialist Respublikasini qurdu 800 kazakdan ibaret bir deste sovetlere ve fars kommunistlerine teslim oldu Ingilis qarnizonunun geri cekilmesi Ag donanmanin itirilmesi ve daha evvel herbi gemilerin saxlanmasina cavabdeh olmaq ucun Enzeliye tranzitle geden Britaniya herbi deniz missiyasinin Bakida Raskolnikov flotiliyasi terefinden esir goturulmesi Britaniya Nazirler Kabinetinin ve ictimaiyyetin genis reaksiyaya sebeb oldu Mayin 21 de hokumet Britaniya qosunlarinin Irandan Iraq Felestine ve Hindistana kocurulmesine qerar verdi O dovrde bir sira siyasi analitikler o cumleden Arnold Toynbi bunu Britaniyanin Qafqaz ve Irana tesirinin azalmasi kimi qebul etdiler IstinadlarJohn Guard The Royal Navy in the Caspian Sea 1918 1920 gwpda org Smele Jonathan The Russian Civil Wars 1916 1926 Ten Years That Shook the World ingilis Oxford University Press 2016 01 15 148 ISBN 978 0 19 061321 1 Tales of Sub Lieutenant Ilyin The Taking of Enzeli www marxists org Istifade tarixi 2024 07 24 Sergeev Evgeny The Bolsheviks and Britain during the Russian Revolution and Civil War 1917 24 ingilis Bloomsbury Publishing 2022 115 116 ISBN 978 1 350 27353 5 Soviet Naval Battles during Civil War re done soviet empire com 2018 05 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 10 Ward Steven Immortal A Military History of Iran and Its Armed Forces Georgetown University Press 2009 seh 127 ISBN 9781589015876 EdebiyyatEnzelijskaya operaciya 1920 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya gl red A M Prohorov 1969 1978