Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Qasım Amanjolov | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 10 oktyabr 1911 |
| Vəfat tarixi | 18 yanvar 1955 (43 yaşında) |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Qazax dili |
Həyatı
XX əsrdə türk xalqlarının ədəbiyyatı coşqun bir vüsətlə inkişaf etmişdir. Bu əsrin gətirdiyi böyük inqilablar, sosial təlatümlər, milli çalxantılar, ikinci dünya savaşı xalqların və ədəbiyyatların taleyinə öz silinməz damğasını vurmuşdur. Bizim bucaqdan baxdıqda, üç qitədə ucsuz-bucaqsız torpaqlara hakim olan, dünyanın super qüvvələrindən biri sayılan böyük Osmanlı imperiyasının tənəzzülü dünya türkləri tərəfindən milli bir fəlakət kimi qəbul edilmişdir. Eynən Osmanlı kimi ərazicə azman, əhalicə çoxmillətli Rusiya imperiyası da I dünya müharibəsində məğlub olmuş, torpaqlar itirmiş, üstəlik, amansız vətəndaş müharibəsi yaşamış, lakin Osmanlı kimi parçalanmamışdır. Ruslar bolşevik inqilabı sayəsində öz imperiyalarını qoruyub saxlaya bilmiş, "on beş respublikanın könüllü birliyi" şəklində, Sovet İttifaqı adı altında ehya etmişlər. Sovet rejimi türk xalqlarını imkan daxilində bir-birindən ayırmağa, yadlaşdırmağa çalışdı. Bunun üçün çoxlu süni ideyalar icad etdi, hər türk ləhcəsini ayrı ədəbi dilə çevirdi, əlifbaları dəyişdirdi, dilləri bir-birindən uzaqlaşdırdı, nəhayət, milli şüurun daşıyıcısı olan türk ziyalılarını fiziki cəhətdən məhv etdi. Türk xalqlarının yeganə qazancı isə orta və ali məktəblərin yaranması, kütləvi savadlanma, yeni ziyalı zümrəsinin meydana çıxması, saysız-hesabsız eybəcər sapıntılara baxmayaraq öz milli mədəniyyətini, o cümlədən ədəbiyyatını inkişaf etdirmək oldu.
XX əsrin birinci yarısında sovet türk respublikalarında bir-birindən parlaq ədəbi simalar yetişdi. Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza, Qafur Qulam, Aybək, Zülfiyyə, Berdi Kerbabayev, Qara Seyitliyev, Muxtar Övezov … kimi nəhəng sənətkarlar ortaya çıxdı. Heç şübhəsiz, bu cərgədə məşhur qazax şairi Qasım Amanjolovun da öz xüsusi mövqeyi və yeri var.
Qasım Amanjolovun ədəbi portretini dolğun şəkildə təsəvvür etmək üçün demək lazımdır ki, o, inqilabi-trubun şair kimi Süleyman Rüstəmə, duyğu yüklü lirikada, xalq ruhuna yaxınlıqda daha çox Hüseyn Arifə bənzəyir. XX əsr qazax ədəbiyyatı onsuz çox kasıb görünərdi.
Şairin öz əlilə yazılmış geniş tərcümeyi-halı yoxdur. Müxtəlif vəsilələrlə doldurduğu anketlərdən öyrənirik ki, Qasım Rəhimcan oğlu Amanjolov 1911-ci ildə Qazaxıstanın indiki Karaqanda vilayətinin Qarqaralı rayonunun Qızılaray qışlağında yoxsul bir ailədə dünyaya gəlmişdir. Kiçik yaşlarında ata-anasını itirdiyi üçün onu Semey şəhərindəki internat məktəbə vermişlər. Qasım 1924–27-ci illərdə burada, daha sonra Semey baytarlıq texnikumunda və Uralsk şəhərində pedaqoji institutda təhsil almışdır. Uşaqlıqdan qazax akınlarının ifa etdikləri mahnıları, dastanları dinləyən və əzbərləyən Qasım füsunkar xalq poeziyası ilə yaxından tanış olmuşdur. Böyük akın-şair Abayın yaradıcılığı ona xüsusi təsir göstərmişdir. Texnikum tələbəsi ikən rus və dünya ədəbiyyatının klassiklərini mütaliə etməsi onun ədəbi dünyagörüşünü və poetik zövqünü formalaşdırmış, gənc şair ədəbiyyatda ilk kövrək addımlarını o vaxtlar ataraq, öz şeirlərini texnikumun divar qəzetində dərc etdirmişdir.
Qasım Amanjolov ali təhsil almaq üçün Leninqrad Meşə Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olmuş, lakin maddi imkansızlıq üzündən doğma vətənə qayıdaraq özünü bütünlüklə ədəbiyyata həsr etmişdir. O, 1930-cu ildə "Leninşil jas" ("Leninçi gənclik") qəzetində işə girmiş, sonra isə "Ekpendi kurılıs" ("Zərbəçi tikinti") qəzetində çalışmışdır. Redaksiyalardakı yaradıcı mühit, xalq kütlələri ilə yaxın ünsiyyət, adlı-sanlı akınlarla tanışlıq gənc şairə çox şey vermişdir. Qasımın bu mətbuat orqanlarında, "Qızıl əsgər" və "Pioner" qəzetlərində bir sıra şeirləri çap olunmuşdur.
1933–35-ci illərdə ordu sıralarında xidmət edən Qasım Amanjolov əsgərlikdən qayıdan kimi Uralskda bizdəki tənqid-təbliğ teatrına bənzər bir teatrda bədii rəhbər işləmişdir. Bu teatr onun akın, müğənni və artist kimi yetişməsində mühüm rol oynamışdır. Qasım burada özünün bir neçə şeirinə ("Heyhat", "Doğma el" və s.) musiqi bəstələmişdir. Həmin dövrdən təxminən 80 il keçməsinə baxmayaraq bu mahnılar hələ də xalq arasında populyardır.
Qasım Amanjolov 1936-ci ildə Almatıya köçərək "Sosialistik Kazakstan" qəzetində və Qazaxıstan Yazıçılar İttifaqında işləmiş, çoxlu məqalə, oçerk, felyeton və şeir yazmışdır. 1938-ci ildə onun "Ürək sirri" adlı ilk şeir kitabı işıq üzü görmüşdür.
1941-ci ildə Qasım Amanjolov Böyük Vətən müharibəsinə getmiş, düşmənə qarşı əlində silah və qələm olaraq savaşmış, çox sayda cəbhə şeirləri və bir poema yazmışdır.
Ordudan tərxis olunduqdan sonra bir neçə il "Ədebiyet jəne öner" ("Ədəbiyyat və incəsənət") jurnalının poeziya şöbəsinin müdiri işləyən Qasım Amanjolov bu dövrdə özünün ən gözəl əsərlərini yaratmışdır.
1947-ci ildən etibarən sənətkarın səhhətində ciddi problem yaranmağa başlamışdır. Gecə-gündüz durmadan çalışan, sağlamlığına fikir verməyən Qasım Amanjolovun ömrünün yeddi ili əsgərlikdə keçdiyindən evlənməyə də macal tapmamışdı. Nəhayət, o, 1948-ci ildə, 37 yaşında ikən Sahibcamal xanımla evlənmişdir. Lakin onun ailə səadəti və rahat həyatı uzun sürməmişdir.
1954-cü ilin payızında Qasım Amanjolov Qazaxıstan yazıçılarının III qurultayında iştirak etmiş, bundan qısa bir müddət sonra yatağa düşmüşdür. 1955-ci il yanvarın 18-də qorxu bilməz insan, alovlu tribun-şair ömrünün və yaradıcılığının çiçəkləndiyi bir çağda, cəmisi 44 yaşında ölümə məğlub olmuşdur.
- * *
Qasım Amanjolov tipik bir sovet şairi idi, öz dövrünün, zəmanəsinin övladı idi. Bir sovet şairi kimi öz şeirlərində kolxoz quruculuğundan da, fabrik-zavod fəhlələrinin əmək rəşadətindən də söz açmış, oktyabr inqilabını, Lenini, kommunist partiyasını, sosializmi, xalqlar dostluğunu vəsf və tərənnüm etmişdir. Bugün bunları danmaq, onun yaradıcılığını təftiş etmək, yaxud başqa prizmadan dəyərləndirmək nihilizm olardı. Qasım Amanjolov o quruluşa ürəkdən inanmış, ona axıradək sadiq qalmışdır. Çünki o özü və onun kimi yoxsul təbəqədən çıxmış bir çox həmkarı sosializm sayəsində təhsil almış, parlamış, ad-san qazanmış, həyatda çox şeyə nail olmuşdu. Şair bioqrafik səciyyəli bəzi şeirlərində bunu dilə gətirmişdir:
Mənbə
Mənbə
Ədəbiyyat
- Казахские советские писатели : Биографические справки. — Алма-Ата, 1949.
- Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. — Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. — 880 бет.ISBN 9965–893-73-Х
- Жоғарыға көтеріліңіз ↑ Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. — Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
- Жоғарыға көтеріліңіз ↑ "Қазақ Энциклопедиясы"
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qasim AmanjolovDogum tarixi 10 oktyabr 1911 1911 10 10 Vefat tarixi 18 yanvar 1955 1955 01 18 43 yasinda Fealiyyeti sairEserlerinin dili Qazax diliHeyatiXX esrde turk xalqlarinin edebiyyati cosqun bir vusetle inkisaf etmisdir Bu esrin getirdiyi boyuk inqilablar sosial telatumler milli calxantilar ikinci dunya savasi xalqlarin ve edebiyyatlarin taleyine oz silinmez damgasini vurmusdur Bizim bucaqdan baxdiqda uc qitede ucsuz bucaqsiz torpaqlara hakim olan dunyanin super quvvelerinden biri sayilan boyuk Osmanli imperiyasinin tenezzulu dunya turkleri terefinden milli bir felaket kimi qebul edilmisdir Eynen Osmanli kimi erazice azman ehalice coxmilletli Rusiya imperiyasi da I dunya muharibesinde meglub olmus torpaqlar itirmis ustelik amansiz vetendas muharibesi yasamis lakin Osmanli kimi parcalanmamisdir Ruslar bolsevik inqilabi sayesinde oz imperiyalarini qoruyub saxlaya bilmis on bes respublikanin konullu birliyi seklinde Sovet Ittifaqi adi altinda ehya etmisler Sovet rejimi turk xalqlarini imkan daxilinde bir birinden ayirmaga yadlasdirmaga calisdi Bunun ucun coxlu suni ideyalar icad etdi her turk lehcesini ayri edebi dile cevirdi elifbalari deyisdirdi dilleri bir birinden uzaqlasdirdi nehayet milli suurun dasiyicisi olan turk ziyalilarini fiziki cehetden mehv etdi Turk xalqlarinin yegane qazanci ise orta ve ali mekteblerin yaranmasi kutlevi savadlanma yeni ziyali zumresinin meydana cixmasi saysiz hesabsiz eybecer sapintilara baxmayaraq oz milli medeniyyetini o cumleden edebiyyatini inkisaf etdirmek oldu XX esrin birinci yarisinda sovet turk respublikalarinda bir birinden parlaq edebi simalar yetisdi Semed Vurgun Suleyman Rustem Resul Rza Qafur Qulam Aybek Zulfiyye Berdi Kerbabayev Qara Seyitliyev Muxtar Ovezov kimi neheng senetkarlar ortaya cixdi Hec subhesiz bu cergede meshur qazax sairi Qasim Amanjolovun da oz xususi movqeyi ve yeri var Qasim Amanjolovun edebi portretini dolgun sekilde tesevvur etmek ucun demek lazimdir ki o inqilabi trubun sair kimi Suleyman Rusteme duygu yuklu lirikada xalq ruhuna yaxinliqda daha cox Huseyn Arife benzeyir XX esr qazax edebiyyati onsuz cox kasib gorunerdi Sairin oz elile yazilmis genis tercumeyi hali yoxdur Muxtelif vesilelerle doldurdugu anketlerden oyrenirik ki Qasim Rehimcan oglu Amanjolov 1911 ci ilde Qazaxistanin indiki Karaqanda vilayetinin Qarqarali rayonunun Qizilaray qislaginda yoxsul bir ailede dunyaya gelmisdir Kicik yaslarinda ata anasini itirdiyi ucun onu Semey seherindeki internat mektebe vermisler Qasim 1924 27 ci illerde burada daha sonra Semey baytarliq texnikumunda ve Uralsk seherinde pedaqoji institutda tehsil almisdir Usaqliqdan qazax akinlarinin ifa etdikleri mahnilari dastanlari dinleyen ve ezberleyen Qasim fusunkar xalq poeziyasi ile yaxindan tanis olmusdur Boyuk akin sair Abayin yaradiciligi ona xususi tesir gostermisdir Texnikum telebesi iken rus ve dunya edebiyyatinin klassiklerini mutalie etmesi onun edebi dunyagorusunu ve poetik zovqunu formalasdirmis genc sair edebiyyatda ilk kovrek addimlarini o vaxtlar ataraq oz seirlerini texnikumun divar qezetinde derc etdirmisdir Qasim Amanjolov ali tehsil almaq ucun Leninqrad Mese Teserrufati Institutuna daxil olmus lakin maddi imkansizliq uzunden dogma vetene qayidaraq ozunu butunlukle edebiyyata hesr etmisdir O 1930 cu ilde Leninsil jas Leninci genclik qezetinde ise girmis sonra ise Ekpendi kurilis Zerbeci tikinti qezetinde calismisdir Redaksiyalardaki yaradici muhit xalq kutleleri ile yaxin unsiyyet adli sanli akinlarla tanisliq genc saire cox sey vermisdir Qasimin bu metbuat orqanlarinda Qizil esger ve Pioner qezetlerinde bir sira seirleri cap olunmusdur 1933 35 ci illerde ordu siralarinda xidmet eden Qasim Amanjolov esgerlikden qayidan kimi Uralskda bizdeki tenqid teblig teatrina benzer bir teatrda bedii rehber islemisdir Bu teatr onun akin mugenni ve artist kimi yetismesinde muhum rol oynamisdir Qasim burada ozunun bir nece seirine Heyhat Dogma el ve s musiqi bestelemisdir Hemin dovrden texminen 80 il kecmesine baxmayaraq bu mahnilar hele de xalq arasinda populyardir Qasim Amanjolov 1936 ci ilde Almatiya kocerek Sosialistik Kazakstan qezetinde ve Qazaxistan Yazicilar Ittifaqinda islemis coxlu meqale ocerk felyeton ve seir yazmisdir 1938 ci ilde onun Urek sirri adli ilk seir kitabi isiq uzu gormusdur 1941 ci ilde Qasim Amanjolov Boyuk Veten muharibesine getmis dusmene qarsi elinde silah ve qelem olaraq savasmis cox sayda cebhe seirleri ve bir poema yazmisdir Ordudan terxis olunduqdan sonra bir nece il Edebiyet jene oner Edebiyyat ve incesenet jurnalinin poeziya sobesinin mudiri isleyen Qasim Amanjolov bu dovrde ozunun en gozel eserlerini yaratmisdir 1947 ci ilden etibaren senetkarin sehhetinde ciddi problem yaranmaga baslamisdir Gece gunduz durmadan calisan saglamligina fikir vermeyen Qasim Amanjolovun omrunun yeddi ili esgerlikde kecdiyinden evlenmeye de macal tapmamisdi Nehayet o 1948 ci ilde 37 yasinda iken Sahibcamal xanimla evlenmisdir Lakin onun aile seadeti ve rahat heyati uzun surmemisdir 1954 cu ilin payizinda Qasim Amanjolov Qazaxistan yazicilarinin III qurultayinda istirak etmis bundan qisa bir muddet sonra yataga dusmusdur 1955 ci il yanvarin 18 de qorxu bilmez insan alovlu tribun sair omrunun ve yaradiciliginin ciceklendiyi bir cagda cemisi 44 yasinda olume meglub olmusdur Qasim Amanjolov tipik bir sovet sairi idi oz dovrunun zemanesinin ovladi idi Bir sovet sairi kimi oz seirlerinde kolxoz quruculugundan da fabrik zavod fehlelerinin emek resadetinden de soz acmis oktyabr inqilabini Lenini kommunist partiyasini sosializmi xalqlar dostlugunu vesf ve terennum etmisdir Bugun bunlari danmaq onun yaradiciligini teftis etmek yaxud basqa prizmadan deyerlendirmek nihilizm olardi Qasim Amanjolov o qurulusa urekden inanmis ona axiradek sadiq qalmisdir Cunki o ozu ve onun kimi yoxsul tebeqeden cixmis bir cox hemkari sosializm sayesinde tehsil almis parlamis ad san qazanmis heyatda cox seye nail olmusdu Sair bioqrafik seciyyeli bezi seirlerinde bunu dile getirmisdir MenbeMenbeEdebiyyatKazahskie sovetskie pisateli Biograficheskie spravki Alma Ata 1949 Ajbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H Zhogaryga koteriliniz Қaragandy Қaragandy oblysy Enciklopediya Almaty Atamura 2006 ISBN 9965 34 515 5 Zhogaryga koteriliniz Қazak Enciklopediyasy