Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xatanqa (rus. Хатанга) — Rusiyanın Krasnoyarsk diyarı, Taymır Dolqan-Nenes rayonunun kənd inzibati vahidliyinin mərkəzi. Xatanqa Rusiyanın ən şimal yaşayış məntəqələrindən biridir və olan bir liman olan Xatanqa çayı üzərində yerləşir. Xatanqa - Evenk dilində "böyük su", "çox su" deməkdir. Kəndin hava limanı vardır.
| Xatanqa | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +7 39176 |
| Poçt indeksi | 647460 |
| Digər | |
| hatanga24.ru | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Xatanqa hövzəsinə bitişik ərazilərə maraq XVII əsrin əvvəllərində meydana gəlir. Əsrin əvvəllərində Manqazeya dayanacaq mənrəqəsi Taz çayı üzərində qurulur. Buradan rus tədqiqatçılarının Uzaq Şimala doğru irəliləməsi başlayır. 1605-ci ildə ingilis tacirlərinin qeydlərində ilk dəfə Xatanqa çayı xatırlanır. 1610-cu ildə ticarət və sənaye adamlarının dəniz yolu ilə Taymıra ilk böyük səfəri baş verir.
Xatanqa 1626-cı ildə qurulmuşdur. Həmin il Xatanqa bölgəsinin Rusiyaya birləşdirildiyi tarix hesab olunur. Xatanqadakı yasak daxması üç ad dəyişdirdi. Xatanqanın yerinin seçilməsində əsas səbəbi daşqınlar üçün əlçatmaz hündür bir çay silsiləsində olması olur. Buradan çaya yaxşı bir mənzərə açılır. Çaylarda və dənizlərdə olan bu cür yüksək dik yarımadalara və ya çıxıntılara sahib olduğundan tədqiqatçılar tərəfindən “burun” adlandırılır.
Xatanqa kəndinin yerləşdiyi hündür ərazini dolğanlar hələ də Nasko adlandırırlar.
1859-cu il məlumatlarına görə kəndin beş həyəti, doqquz sakini (beş kişi, dörd qadın), bir kilsəsi var idi. 19-cu əsrdə Xatanqa əhalisinin əsas peşəsi balıqçılıq və ovçuluq olmuşdur. 1891-ci ildə keşiş K.Repyevin verdiyi məlumata görə Xatanqada 6 ev, eyni zamanda bir kilsə və taxıl anbarı var idi. 1918-ci ildə həyata keçirilmiş inqilab xəbəri Xatanqaya çatır. Taxıl tədarükü pozulduğundan (Dudinka tacirləri çörək dükanlarına çörək göndərməyi dayandırdıqlarından) Xatanqa və ətraf kəndlər aclıq təhlükəsi ilə üzləşir. Taymırdakı ilk Sovet hakimiyyəti aclıq çəkənlərə kömək qərarı verən Turuxansk kənd məclisi idi. Bu qərarın icrasını səlahiyyətlilərdən icazə verilməməsinə baxmayaraq, Xatanqalıların mağazadan çörək ehtiyatlarını çeşidləməsinə icazə vermədən icazə verən Nikifor Beqiçev öz üzərinə götürür. 1922-ci ildə ticarətin bərpasına və xəzlərin əvəzinə əsas malların, çörəyin alınmasına kömək edən Xatanqa ticarət məntəqəsi təşkil olunur.
10 fevral 1927-ci ildə Xatanqa rayonu qurulur. 1928-ci ildə Xatanga rayonu iqtisadi baxımdan Turuxansk və Taymır qəzası ilə əlaqəli olmasına baxmayaraq Yakutsk Muxtar Sovet Sosialist Respublikasına birləşdirilir. Buna görə 2 il sonra rayon yenidən Taymır milli dairəsinə verilir. 1927-ci il əhalinin siyahıya alınmasına görə, Xatanqada 508 ailə yaşayır. Eyni illərdə Xatanqada səhiyyənin bərpasına başlanılır. 1928-ci ildə kənddə iki çarpayılı bir xəstəxana açılır. Elə həmin ildən çörək istehsalı başlayır. 1929-cu ildə A. Vasilyevanın səyləri ilə Xatanqada daimi bir məktəb qurulur. 1934-cü ildə Xatanqada daimi bir hidrometeoroloji stansiya təşkil olunur. 20-ci əsrin ikinci yarısında, bir çox mütəxəssisin Xatanqa üçün böyük bir gələcəyi proqnozlaşdırdığı dövrdə inkişaf edir. Şimal tarixçisi V. Troitskinin yazdığı kimi: “Bir müddət sonra bütün peyk kəndləri (neftçilər, geofiziki rəsədxananın yerləşməsi) Böyük Xatanqaya birləşəcəkdir. Yetmişinci illərin sonunda Krasnoyarskqrajdanproekt İnstitutu Xatanqa kəndinin inkişafı və inşası üçün Baş Plan hazırlayır. Beş-yeddi qatlı daş evlərin inşa edilməsi planalanan gələcək küçələr və məhəllələr müəyyənləşdirilmişdir. Xatanqada əsrin sonuna qədər əhalinin 10-12 min nəfərə çatması gözlənilir ”.
Təbii sərvətlərlə zəngin olan Xatanqa rayonu, Rusiyanın şimalındakı bir çox resurs bazasına sahibdir.
Xatanqa 2012-ci ildə tapılan dünyanın ən böyük almaz yatalarından biri olan Popiqay kraterinin yaxınlığında yerləşir.
İqlim
İqlimi subarktikdir. Hava olduqca dəyişkəndir, yayda +36,7 ° C-yə qədər istilər müşahidə olunur. Eyni zamanda bütün il boyu şaxtalar mümkündür. Qış çox sərt və uzundur, şaxtalar -50 ° C və daha aşağı ola bilir. Dekabr-fevral aylarında ərimələr istisna olunur. Sərt kontinental iqlimə görə kənddəki mütləq maksimum temperatur Moskvaya nisbətən cəmi 1,5 dərəcə aşağıdır və kəndin demək olar ki yerləşməsinə baxmayaraq 2010-cu ilin iyulundan əvvəl təyin olunmuş Moskvadakı əvvəlki mütləq maksimum istiliyə bərabərdir. İyul ayında orta temperatur təxminən 12.5 ° C, yanvar ayında ortalama temperatur -31.5 ° C-dir. Qış ayları xüsusilə güclü temperatur dalğalanmaları ilə xarakterizə olunur. Xatanqada davamlı sabit sıx qar örtüyü ildə orta hesabla ən azı 249 gün davam edir. Xatanqadakı ən yüksək qar örtüyü 83 sm-dir. Xatanqadakı ən soyuq qış 1978-1979-cu ilin qışı olmuşdur. Eyni 1979-cu ilin 1 iyulunda +36,7 ° C müşahidələrin bütün tarixi üçün mütləq bir maksimum təyin edilir. İyun ayının mütləq maksimum temperaturu 2020-ci ildə yenilənir (+33.1 ° C) və bu ayın orta temperaturu ardıcıl 16 il iqlim normasından yüksək olmuşdur.
Orta illik temperatur - -12.5 C °
Orta illik külək sürəti - 4.3 m/s
Orta illik hava rütubəti - 78%
İstinadlar
- OKTMO 179/2016. 2016.
- "Всероссийская перепись населения 2010 года. Итоги по Красноярскому краю. 1.10 Численность населения гор.округов, мун.районов, гор. и сел. поселений и населенных пунктов" (rus). 2015-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-25..
- "Историческая справка — Официальный сайт ОМС СП Хатанга". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-25.
- "Историческая справка — Таймырский Долгано-Ненецкий муниципальный район". 2022-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-25.
- "Александр Обоимов. «Смак» Хатанги и сердце Сибири — плато Путорана". 2014-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-15.
- "Рассекречено крупное месторождение сверхтвёрдых алмазов - импактитов, способное перевернуть алмазный рынок". ИТАР-ТАСС. 16.09.2012. İstifadə tarixi: 2012-09-18.[ölü keçid]
- Погода и климат. Климатический монитор. Погода в Хатанге. Температура воздуха и осадки. Июнь 2020 г.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xatanqa rus Hatanga Rusiyanin Krasnoyarsk diyari Taymir Dolqan Nenes rayonunun kend inzibati vahidliyinin merkezi Xatanqa Rusiyanin en simal yasayis menteqelerinden biridir ve olan bir liman olan Xatanqa cayi uzerinde yerlesir Xatanqa Evenk dilinde boyuk su cox su demekdir Kendin hava limani vardir Xatanqa71 59 sm e 102 30 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 07 00EhalisiEhalisi 2 645 nef 2010 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 39176Poct indeksi 647460Digerhatanga24 ruXeriteni goster gizle Xatanqa Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiXatanqa hovzesine bitisik erazilere maraq XVII esrin evvellerinde meydana gelir Esrin evvellerinde Manqazeya dayanacaq menreqesi Taz cayi uzerinde qurulur Buradan rus tedqiqatcilarinin Uzaq Simala dogru irelilemesi baslayir 1605 ci ilde ingilis tacirlerinin qeydlerinde ilk defe Xatanqa cayi xatirlanir 1610 cu ilde ticaret ve senaye adamlarinin deniz yolu ile Taymira ilk boyuk seferi bas verir Xatanqa 1626 ci ilde qurulmusdur Hemin il Xatanqa bolgesinin Rusiyaya birlesdirildiyi tarix hesab olunur Xatanqadaki yasak daxmasi uc ad deyisdirdi Xatanqanin yerinin secilmesinde esas sebebi dasqinlar ucun elcatmaz hundur bir cay silsilesinde olmasi olur Buradan caya yaxsi bir menzere acilir Caylarda ve denizlerde olan bu cur yuksek dik yarimadalara ve ya cixintilara sahib oldugundan tedqiqatcilar terefinden burun adlandirilir Xatanqa kendinin yerlesdiyi hundur erazini dolganlar hele de Nasko adlandirirlar 1859 cu il melumatlarina gore kendin bes heyeti doqquz sakini bes kisi dord qadin bir kilsesi var idi 19 cu esrde Xatanqa ehalisinin esas pesesi baliqciliq ve ovculuq olmusdur 1891 ci ilde kesis K Repyevin verdiyi melumata gore Xatanqada 6 ev eyni zamanda bir kilse ve taxil anbari var idi 1918 ci ilde heyata kecirilmis inqilab xeberi Xatanqaya catir Taxil tedaruku pozuldugundan Dudinka tacirleri corek dukanlarina corek gondermeyi dayandirdiqlarindan Xatanqa ve etraf kendler acliq tehlukesi ile uzlesir Taymirdaki ilk Sovet hakimiyyeti acliq cekenlere komek qerari veren Turuxansk kend meclisi idi Bu qerarin icrasini selahiyyetlilerden icaze verilmemesine baxmayaraq Xatanqalilarin magazadan corek ehtiyatlarini cesidlemesine icaze vermeden icaze veren Nikifor Beqicev oz uzerine goturur 1922 ci ilde ticaretin berpasina ve xezlerin evezine esas mallarin coreyin alinmasina komek eden Xatanqa ticaret menteqesi teskil olunur 10 fevral 1927 ci ilde Xatanqa rayonu qurulur 1928 ci ilde Xatanga rayonu iqtisadi baximdan Turuxansk ve Taymir qezasi ile elaqeli olmasina baxmayaraq Yakutsk Muxtar Sovet Sosialist Respublikasina birlesdirilir Buna gore 2 il sonra rayon yeniden Taymir milli dairesine verilir 1927 ci il ehalinin siyahiya alinmasina gore Xatanqada 508 aile yasayir Eyni illerde Xatanqada sehiyyenin berpasina baslanilir 1928 ci ilde kendde iki carpayili bir xestexana acilir Ele hemin ilden corek istehsali baslayir 1929 cu ilde A Vasilyevanin seyleri ile Xatanqada daimi bir mekteb qurulur 1934 cu ilde Xatanqada daimi bir hidrometeoroloji stansiya teskil olunur 20 ci esrin ikinci yarisinda bir cox mutexessisin Xatanqa ucun boyuk bir geleceyi proqnozlasdirdigi dovrde inkisaf edir Simal tarixcisi V Troitskinin yazdigi kimi Bir muddet sonra butun peyk kendleri neftciler geofiziki resedxananin yerlesmesi Boyuk Xatanqaya birlesecekdir Yetmisinci illerin sonunda Krasnoyarskqrajdanproekt Institutu Xatanqa kendinin inkisafi ve insasi ucun Bas Plan hazirlayir Bes yeddi qatli das evlerin insa edilmesi planalanan gelecek kuceler ve mehelleler mueyyenlesdirilmisdir Xatanqada esrin sonuna qeder ehalinin 10 12 min nefere catmasi gozlenilir Tebii servetlerle zengin olan Xatanqa rayonu Rusiyanin simalindaki bir cox resurs bazasina sahibdir Xatanqa 2012 ci ilde tapilan dunyanin en boyuk almaz yatalarindan biri olan Popiqay kraterinin yaxinliginda yerlesir IqlimIqlimi subarktikdir Hava olduqca deyiskendir yayda 36 7 C ye qeder istiler musahide olunur Eyni zamanda butun il boyu saxtalar mumkundur Qis cox sert ve uzundur saxtalar 50 C ve daha asagi ola bilir Dekabr fevral aylarinda erimeler istisna olunur Sert kontinental iqlime gore kenddeki mutleq maksimum temperatur Moskvaya nisbeten cemi 1 5 derece asagidir ve kendin demek olar ki yerlesmesine baxmayaraq 2010 cu ilin iyulundan evvel teyin olunmus Moskvadaki evvelki mutleq maksimum istiliye beraberdir Iyul ayinda orta temperatur texminen 12 5 C yanvar ayinda ortalama temperatur 31 5 C dir Qis aylari xususile guclu temperatur dalgalanmalari ile xarakterize olunur Xatanqada davamli sabit six qar ortuyu ilde orta hesabla en azi 249 gun davam edir Xatanqadaki en yuksek qar ortuyu 83 sm dir Xatanqadaki en soyuq qis 1978 1979 cu ilin qisi olmusdur Eyni 1979 cu ilin 1 iyulunda 36 7 C musahidelerin butun tarixi ucun mutleq bir maksimum teyin edilir Iyun ayinin mutleq maksimum temperaturu 2020 ci ilde yenilenir 33 1 C ve bu ayin orta temperaturu ardicil 16 il iqlim normasindan yuksek olmusdur Orta illik temperatur 12 5 C Orta illik kulek sureti 4 3 m s Orta illik hava rutubeti 78 IstinadlarOKTMO 179 2016 2016 Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Itogi po Krasnoyarskomu krayu 1 10 Chislennost naseleniya gor okrugov mun rajonov gor i sel poselenij i naselennyh punktov rus 2015 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 25 Istoricheskaya spravka Oficialnyj sajt OMS SP Hatanga 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 25 Istoricheskaya spravka Tajmyrskij Dolgano Neneckij municipalnyj rajon 2022 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 25 Aleksandr Oboimov Smak Hatangi i serdce Sibiri plato Putorana 2014 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 15 Rassekrecheno krupnoe mestorozhdenie sverhtvyordyh almazov impaktitov sposobnoe perevernut almaznyj rynok ITAR TASS 16 09 2012 Istifade tarixi 2012 09 18 olu kecid Pogoda i klimat Klimaticheskij monitor Pogoda v Hatange Temperatura vozduha i osadki Iyun 2020 g