Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paleomaqnetizm– Paleomaqnetizm (bəzən paleomaqnetizm) süxurlarda, çöküntülərdə və ya arxeoloji materiallarda qeydə alınan tarixdən əvvəlki Yerin maqnit sahələrinin öyrənilməsidir. Paleomaqnetizm üzrə ixtisaslaşmış geofiziklərə paleomaqnetistlər deyilir. Daşlardakı bəzi maqnit minerallar əmələ gəldiyi anda Yerin maqnit sahəsinin istiqamətini və intensivliyini qeyd edə bilir. Bu qeyd geomaqnit sahəsinin keçmiş davranışı və tektonik plitələrin keçmiş yeri haqqında məlumat verir. Vulkanik və çöküntü süxurlarının ardıcıllığında qorunan geomaqnit çevrilmələrinin qeydi (maqnitostratiqrafiya) geoxronoloji alət kimi istifadə olunan zaman miqyasını təmin edir. Paleomaqnetizmin dəlilləri kontinental sürüşmə fərziyyəsinin canlanmasına və onun plitə tektonikasının müasir nəzəriyyəsinə çevrilməsinə səbəb olub. Görünən qütb yolları kontinental sürüşmə üçün ilk aydın geofiziki sübutları təmin edib, dəniz maqnit anomaliyaları isə dəniz dibinin yayılması üçün təmin edib. Paleomaqnit məlumatları qitələrin və kontinental fraqmentlərin (terranların) qədim mövqeyini və hərəkətini məhdudlaşdıraraq, plitə tektonikasının tarixini zamanda geriyə uzatmağa davam edir. Paleomaqnetizm sahəsi eyni zamanda Ay suxurları və meteoritlər kimi Günəş sisteminin digər cisimlərindən alınan nümunələrin ekvivalent ölçülərini də əhatə edir, burada həmin cisimlərin qədim maqnit sahələrini və dinamo nəzəriyyəsini araşdırmaq üçün istifadə olunur. Paleomaqnetizm qaya maqnetizmindəki inkişaflara əsaslanır və biomaqnitizm, maqnit parçalar (süxurlarda və torpaqlarda gərginlik göstəriciləri kimi istifadə olunur) və ətraf mühitin maqnitizmi ilə üst-üstə düşür.
Haqqında
Paleomaqnetizm – (rus. палеомагнетизм, ing. paleomagnetism) — yun. palaios – qədim və magnetis- maqnit – yer maqnetizminin, geoloji keçmişdəki maqnit sahəsini öyrənən, bölməsi. Paleomaqnetizm geomaqnit sahəsinin təkamülünü öyrənməyə, materiklərin və ya onların iri qaymalarının geoloji keçmişdə bir-birinə və qütblərə nisbətən vəziyyətlərini müəyyənləşdirməyə, paleocoğrafi şəraiti bərpa etməyə və s. imkan yaradır. Paleomaqnetizm sahəsi eyni zamanda Ay süxurları və meteoritlər kimi Günəş Sisteminin digər cisimlərindən alınan nümunələrin ekvivalent ölçülərini də əhatə edir, burada həmin cisimlərin qədim maqnit sahələrini və dinamo nəzəriyyəsini araşdırmaq üçün istifadə olunur. Paleomaqnetizm qaya maqnetizmindəki inkişaflara əsaslanır və biomaqnitizm, maqnit parçalar (süxurlarda və torpaqlarda gərginlik göstəriciləri kimi istifadə olunur) və ətraf mühitin maqnitizmi ilə üst-üstə düşür. Hələ 18-ci əsrdə, kompas iynələrinin güclü maqnitləşmiş çıxıntıların yanından kənara çıxdığı müşahidə edilmişdir. 1797-ci ildə Alexander von Humboldt bu maqnitləşməni ildırım vurması ilə əlaqələndirdi (və ildırım zərbələri çox vaxt səth süxurlarını maqnitləşdirir). 19-cu əsrdə süxurlarda maqnitləşmə istiqaməti ilə bağlı araşdırmalar göstərdi ki, bəzi yeni lavalar Yerin maqnit sahəsinə paralel olaraq maqnitləşiblər. 20-ci əsrin əvvəllərində David, Bernard Brunhes və Paul Louis Mercantonun işi bir çox süxurların sahəyə antiparalel maqnitləşdiyini göstərdi. Yapon geofiziki Motonori Matuyama 1920-ci illərin sonlarında Yerin maqnit sahəsinin Dördüncü dövrün ortalarında tərsinə çevrildiyini göstərdi, bu dönüş indi Brunhes-Matuyama dönüşü kimi tanınır.19-cu əsrdə süxurlarda maqnitləşmə istiqaməti ilə bağlı araşdırmalar göstərdi ki, bəzi yeni lavalar Yerin maqnit sahəsinə paralel olaraq maqnitləşiblər. 20-ci əsrin əvvəllərində David, Bernard Brunhes və Paul Louis Mercantonun işi bir çox süxurların sahəyə antiparalel maqnitləşdiyini göstərdi. Yapon geofiziki Motonori Matuyama 1920-ci illərin sonlarında Yerin maqnit sahəsinin Dördüncü dövrün ortalarında tərsinə çevrildiyini göstərdi, bu dönüş indi Brunhes-Matuyama dönüşü kimi tanınır. İngilis fiziki P.M.S. Blekett 1956-cı ildə həssas astatik maqnitometr icad etməklə paleomaqnetizmə böyük təkan verib. Onun məqsədi geomaqnit sahəsinin Yerin fırlanması ilə bağlı olduğu nəzəriyyəsini sınaqdan keçirmək idi, o, nəticədə bu nəzəriyyəni rədd etdi; lakin astatik maqnitometr paleomaqnetizmin əsas alətinə çevrildi və kontinental sürüşmə nəzəriyyəsinin canlanmasına səbəb olub. Keith Runcorn and Edward A. Irving Alfred Vegener ilk dəfə 1915-ci ildə qitələrin bir vaxtlar birləşdiyini və o vaxtdan bəri bir-birindən ayrıldığını təklif etdi.[6][7] O, çoxlu faktiki dəlillər gətirsə də, onun nəzəriyyəsi iki səbəbə görə az qəbul olundu: qitələrin sürüşməsi üçün heç bir mexanizm məlum deyildi və zamanla qitələrin hərəkətini yenidən qurmaq üçün heç bir yol yox idi. Keith Runcorn və Edvard A. İrvinq Avropa və Şimali Amerika üçün açıq-aşkar qütb gəzinti yolları qurdular. Bu əyrilər bir-birindən ayrıldı, lakin materiklərin 200 milyon il əvvələ qədər təmasda olduğu güman edilsəydi, barışıla bilərdi. Bu, kontinental sürüşmənin ilk aydın geofiziki sübutunu təmin etdi. Sonra 1963-cü ildə Morley, Vine və Matthews dəniz maqnit anomaliyalarının dəniz dibinin yayılmasına sübut olduğunu göstərdilər.
Bölmələr
Paleomaqnetizm bir sıra miqyasda öyrənilir:
- Geomaqnit dünyəvi variasiya Yerin maqnit sahəsinin istiqamətində və intensivliyində kiçik miqyaslı dəyişikliklərdir. Maqnit şimal qütbü Yerin fırlanma oxuna nisbətən daim dəyişir. Maqnitizm vektordur və buna görə də maqnit sahəsinin dəyişməsi maqnit meylinin paleoistiqamətli ölçüləri və maqnit meyli və paleointensivlik ölçmələri ilə öyrənilir.
- Maqnitostratiqrafiya bu süxurların yaşını müəyyən etmək üçün süxurlarda qeydə alınan Yerin maqnit sahəsinin polaritesinin dəyişmə tarixindən istifadə edir. Yer kürəsinin tarixi boyu tərs çevrilmələr qeyri-müntəzəm fasilələrlə baş verib. Bu dönüşlərin yaşı və nümunəsi dəniz dibinin yayılma zonalarının tədqiqindən və vulkanik süxurların müəyyən edilməsindən məlumdur.
Əsas xüsusiyyətləri
Paleomaqnetizmin tədqiqi mümkündür, çünki maqnetit kimi dəmir tərkibli minerallar Yerin maqnit sahəsinin keçmiş polaritesini qeyd edə bilər. Daşlardakı maqnit işarələri bir neçə fərqli mexanizmlə qeydə alına bilər.
Termoremanent maqnitləşmə
Bazalt və digər maqmatik süxurlardakı dəmir-titan oksidi mineralları, süxurlar bu mineralların Küri temperaturu ilə soyuduqda Yerin maqnit sahəsinin istiqamətini qoruya bilər. Spinel qrupu dəmir oksidi olan maqnetitin Küri temperaturu təxminən 580 °C-dir, halbuki əksər bazalt və gabro 900 °C-dən aşağı temperaturda tamamilə kristallaşır. Beləliklə, mineral taxıllar Yerin maqnit sahəsinə uyğunlaşmaq üçün fiziki olaraq fırlanmır, əksinə onlar bu sahənin oriyentasiyasını qeyd edə bilərlər. Bu şəkildə saxlanılan qeyd termoremanent maqnitləşmə (TRM) adlanır. Maqmatik süxurlar kristallaşmadan sonra soyuduqca mürəkkəb oksidləşmə reaksiyaları baş verə biləcəyi üçün Yerin maqnit sahəsinin istiqamətləri həmişə dəqiq qeyd olunmur və qeydlər mütləq saxlanılmır. Buna baxmayaraq, rekord okean qabığının bazaltlarında kifayət qədər yaxşı qorunub saxlanılmışdır ki, plitələrin tektonikası ilə bağlı dəniz dibinin yayılması nəzəriyyələrinin inkişafında mühüm rol oynayıb. TRM həmçinin saxsı sobalarda, ocaqlarda və yandırılmış kerpiç tikililərdə qeydə alına bilər. Arxeoloji materiallarda termoremanent maqnitləşmənin öyrənilməsinə əsaslanan intizam arxeomaqnit tarixi adlanır. Yeni Zelandiyanın Maori xalqı dulusçuluq etməsə də, onların 700-800 illik buxar sobaları və ya hāngī adekvat arxeomaqnit materialı təmin edir.
Detrital remanent maqnitləşmə
Tamamilə fərqli bir prosesdə, çöküntülərdəki maqnit taxılları çökmə zamanı və ya dərhal sonra maqnit sahəsi ilə uyğunlaşa bilər; bu detrital remanent maqnitləşmə kimi tanınır. Əgər maqnitləşmə taxılların çökməsi zamanı əldə edilirsə, nəticədə çökmə detrital remanent maqnitləşmə olur; çöküntüdən dərhal sonra əldə edilirsə, bu, çökmə sonrası detrital remanent maqnitləşmədir.
Kimyəvi qalıq maqnitləşmə
Üçüncü prosesdə maqnit dənələri kimyəvi reaksiyalar zamanı böyüyür və onların əmələ gəlməsi zamanı maqnit sahəsinin istiqamətini qeyd edir. Sahənin kimyəvi remanent maqnitləşmə (CRM) ilə qeydə alındığı deyilir. Ümumi bir forma mineral hematit, başqa bir dəmir oksidi tərəfindən tutulur. Hematit, maqnetit də daxil olmaqla qayadakı digər mineralların kimyəvi oksidləşmə reaksiyaları nəticəsində əmələ gəlir. Qırmızı yataqlar, qırıntılı çöküntü süxurları (məsələn, qumdaşları) çöküntü diagenez zamanı əmələ gələn hematit səbəbindən qırmızıdır. Qırmızı çarpayılardakı CRM imzaları olduqca faydalı ola bilər və onlar maqnitostratiqrafiya tədqiqatlarında ümumi hədəflərdir.
İzotermik qalıq maqnitləşmə
Sabit bir temperaturda əldə edilən remanence izotermik qalıq maqnitləşmə (IRM) adlanır. Bu cür qalıcılıq paleomaqnetizm üçün faydalı deyil, lakin ildırım vurması nəticəsində əldə edilə bilər. İldırımın səbəb olduğu remanent maqnitləşməni yüksək intensivliyi və santimetr şkalasında sürətlə dəyişməsi ilə fərqləndirmək olar. IRM tez-tez qazma nüvələrində polad nüvə barelinin maqnit sahəsi tərəfindən induksiya olunur. Bu çirkləndirici ümumiyyətlə barelə paraleldir və onun böyük hissəsi təxminən 400 °C-ə qədər qızdırılmaqla və ya kiçik bir alternativ sahədə demaqnitləşmə yolu ilə çıxarıla bilər. Laboratoriyada IRM müxtəlif güclü sahələr tətbiq etməklə induksiya edilir və qaya maqnitizmində bir çox məqsədlər üçün istifadə olunur.
Özlü (yarımqatı) qalıq maqnitləşmə
Özlü qalıq maqnitləşmə bir müddət maqnit sahəsinin təsirinə məruz qalan ferromaqnit materialların əldə etdiyi remanentlikdir. Süxurlarda bu remanens adətən müasir geomaqnit sahəsi istiqamətində düzülür. Bir qayanın ümumi maqnitləşməsinin özlü qalıq maqnitləşmə hissəsi maqnit mineralogiyasından asılıdır.
Nümunə
Okean dibindəki ən qədim qayalar 200 milyon ilə dayanır. Bu qayalar ən qədim kontinental süxurlarla müqayisədə çox gəncdir. 200 milyondan artıq paleomaqnit məlumatları toplamaq üçün elm adamları Yerin qədim qayalarını yenidən qurmaq üçün quruda maqnit daşıyan nümunələrə müraciət edirlər. Paleomaqnetistlər, bir çox geoloqlar kimi, qaya təbəqələri üzə çıxdıqları üçün yerüstü yerlərə doğru çəkilirlər. 1960 və 1970-ci illərdə kontinental sürüşmə və plitə tektonikası nəzəriyyələrinin yoxlanılmasında həm tərs çevrilmələrin, həm də qütblərin gəzinti məlumatlarının paleomaqnit sübutları mühüm rol oynadı. Terranların tarixini yenidən qurmaq üçün paleomaqnit dəlillərinin bəzi tətbiqləri mübahisələr yaratmağa davam etdi. Paleomaqnit dəlilləri süxurların və proseslərin mümkün yaşlarını məhdudlaşdırmaqda və yer qabığının hissələrinin deformasiya tarixçələrinin yenidən qurulmasında da istifadə olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Paleomaqnetizm // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 177. ISBN .
- W. Jacquelyne, Kious; Robert I., Tilling. Developing the theory // This dynamic earth: the story of plate tectonics (online edition version 1.20). Washington, D.C.: U.S. Geological Survey. 2001. ISBN . 2 October 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 6 November 2016.
- {{cite journal |last1=Humboldt |first1=F.A. v. |title=Ueber die merkwürdige magnetische Polarität einer Gebirgskuppe von Serpentinstein |journal=Neues Journal der Physik |date=1797 |volume=4 |pages=136-140 |url=https://books.google.com/books?id=SfctAAAAcAAJ&pg=PA136 2024-04-02 at the Wayback Machine
- Glen, 1982. səh.
- Matuyama, Motonori. "On the Direction of Magnetization of Basalt in Japan, Tyōsen Korea and Manchuria". Proceedings of the Imperial Academy of Japan. 5. 1929: 203–205. doi:10.2183/pjab1912.5.203.
- Glen, 1982. səh. 4–5
- Runcorn, S. K. "Paleomagnetic comparisons between Europe and North America". Proc. Geol. Assoc. Canada. 8. 1956: 77–85.
- Irving, E. "Paleomagnetic and palaeoclimatological aspects of polar wandering". Geofis. Pura. Appl. 33 (1). 1956: 23–41. Bibcode:1956GeoPA..33...23I. doi:10.1007/BF02629944.
- Herries, A. I. R.; Adams, J. W.; Kuykendall, K. L.; Shaw, J. "Speleology and magnetobiostratigraphic chronology of the GD 2 locality of the Gondolin hominin-bearing paleocave deposits, North West Province, South Africa". Journal of Human Evolution. 51 (6). 2006: 617–31. doi:10.1016/j.jhevol.2006.07.007. PMID 16949648.
- Amos, Jonathan. "Maori stones hold magnetic clues". BBC News. 7 December 2012. 2018-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-07.
- "Detrital Remanent Magnetization (DRM)". MagWiki: A Magnetic Wiki for Earth Scientists. 22 May 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 11 November 2011.
- Tauxe, Lisa. "Chemical remanent magnetization". Essentials of Paleomagnetism: Web Edition 3.0. May 24, 2016. İstifadə tarixi: 18 September 2017.
- Dunlop, Özdemir, 1997
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Paleomaqnetizm Paleomaqnetizm bezen paleomaqnetizm suxurlarda cokuntulerde ve ya arxeoloji materiallarda qeyde alinan tarixden evvelki Yerin maqnit sahelerinin oyrenilmesidir Paleomaqnetizm uzre ixtisaslasmis geofiziklere paleomaqnetistler deyilir Daslardaki bezi maqnit minerallar emele geldiyi anda Yerin maqnit sahesinin istiqametini ve intensivliyini qeyd ede bilir Bu qeyd geomaqnit sahesinin kecmis davranisi ve tektonik plitelerin kecmis yeri haqqinda melumat verir Vulkanik ve cokuntu suxurlarinin ardicilliginda qorunan geomaqnit cevrilmelerinin qeydi maqnitostratiqrafiya geoxronoloji alet kimi istifade olunan zaman miqyasini temin edir Paleomaqnetizmin delilleri kontinental surusme ferziyyesinin canlanmasina ve onun plite tektonikasinin muasir nezeriyyesine cevrilmesine sebeb olub Gorunen qutb yollari kontinental surusme ucun ilk aydin geofiziki subutlari temin edib deniz maqnit anomaliyalari ise deniz dibinin yayilmasi ucun temin edib Paleomaqnit melumatlari qitelerin ve kontinental fraqmentlerin terranlarin qedim movqeyini ve hereketini mehdudlasdiraraq plite tektonikasinin tarixini zamanda geriye uzatmaga davam edir Paleomaqnetizm sahesi eyni zamanda Ay suxurlari ve meteoritler kimi Gunes sisteminin diger cisimlerinden alinan numunelerin ekvivalent olculerini de ehate edir burada hemin cisimlerin qedim maqnit sahelerini ve dinamo nezeriyyesini arasdirmaq ucun istifade olunur Paleomaqnetizm qaya maqnetizmindeki inkisaflara esaslanir ve biomaqnitizm maqnit parcalar suxurlarda ve torpaqlarda gerginlik gostericileri kimi istifade olunur ve etraf muhitin maqnitizmi ile ust uste dusur HaqqindaPaleomaqnetizm rus paleomagnetizm ing paleomagnetism yun palaios qedim ve magnetis maqnit yer maqnetizminin geoloji kecmisdeki maqnit sahesini oyrenen bolmesi Paleomaqnetizm geomaqnit sahesinin tekamulunu oyrenmeye materiklerin ve ya onlarin iri qaymalarinin geoloji kecmisde bir birine ve qutblere nisbeten veziyyetlerini mueyyenlesdirmeye paleocografi seraiti berpa etmeye ve s imkan yaradir Paleomaqnetizm sahesi eyni zamanda Ay suxurlari ve meteoritler kimi Gunes Sisteminin diger cisimlerinden alinan numunelerin ekvivalent olculerini de ehate edir burada hemin cisimlerin qedim maqnit sahelerini ve dinamo nezeriyyesini arasdirmaq ucun istifade olunur Paleomaqnetizm qaya maqnetizmindeki inkisaflara esaslanir ve biomaqnitizm maqnit parcalar suxurlarda ve torpaqlarda gerginlik gostericileri kimi istifade olunur ve etraf muhitin maqnitizmi ile ust uste dusur Hele 18 ci esrde kompas iynelerinin guclu maqnitlesmis cixintilarin yanindan kenara cixdigi musahide edilmisdir 1797 ci ilde Alexander von Humboldt bu maqnitlesmeni ildirim vurmasi ile elaqelendirdi ve ildirim zerbeleri cox vaxt seth suxurlarini maqnitlesdirir 19 cu esrde suxurlarda maqnitlesme istiqameti ile bagli arasdirmalar gosterdi ki bezi yeni lavalar Yerin maqnit sahesine paralel olaraq maqnitlesibler 20 ci esrin evvellerinde David Bernard Brunhes ve Paul Louis Mercantonun isi bir cox suxurlarin saheye antiparalel maqnitlesdiyini gosterdi Yapon geofiziki Motonori Matuyama 1920 ci illerin sonlarinda Yerin maqnit sahesinin Dorduncu dovrun ortalarinda tersine cevrildiyini gosterdi bu donus indi Brunhes Matuyama donusu kimi taninir 19 cu esrde suxurlarda maqnitlesme istiqameti ile bagli arasdirmalar gosterdi ki bezi yeni lavalar Yerin maqnit sahesine paralel olaraq maqnitlesibler 20 ci esrin evvellerinde David Bernard Brunhes ve Paul Louis Mercantonun isi bir cox suxurlarin saheye antiparalel maqnitlesdiyini gosterdi Yapon geofiziki Motonori Matuyama 1920 ci illerin sonlarinda Yerin maqnit sahesinin Dorduncu dovrun ortalarinda tersine cevrildiyini gosterdi bu donus indi Brunhes Matuyama donusu kimi taninir Ingilis fiziki P M S Blekett 1956 ci ilde hessas astatik maqnitometr icad etmekle paleomaqnetizme boyuk tekan verib Onun meqsedi geomaqnit sahesinin Yerin firlanmasi ile bagli oldugu nezeriyyesini sinaqdan kecirmek idi o neticede bu nezeriyyeni redd etdi lakin astatik maqnitometr paleomaqnetizmin esas aletine cevrildi ve kontinental surusme nezeriyyesinin canlanmasina sebeb olub Keith Runcorn and Edward A Irving Alfred Vegener ilk defe 1915 ci ilde qitelerin bir vaxtlar birlesdiyini ve o vaxtdan beri bir birinden ayrildigini teklif etdi 6 7 O coxlu faktiki deliller getirse de onun nezeriyyesi iki sebebe gore az qebul olundu qitelerin surusmesi ucun hec bir mexanizm melum deyildi ve zamanla qitelerin hereketini yeniden qurmaq ucun hec bir yol yox idi Keith Runcorn ve Edvard A Irvinq Avropa ve Simali Amerika ucun aciq askar qutb gezinti yollari qurdular Bu eyriler bir birinden ayrildi lakin materiklerin 200 milyon il evvele qeder temasda oldugu guman edilseydi barisila bilerdi Bu kontinental surusmenin ilk aydin geofiziki subutunu temin etdi Sonra 1963 cu ilde Morley Vine ve Matthews deniz maqnit anomaliyalarinin deniz dibinin yayilmasina subut oldugunu gosterdiler BolmelerPaleomaqnetizm bir sira miqyasda oyrenilir Geomaqnit dunyevi variasiya Yerin maqnit sahesinin istiqametinde ve intensivliyinde kicik miqyasli deyisikliklerdir Maqnit simal qutbu Yerin firlanma oxuna nisbeten daim deyisir Maqnitizm vektordur ve buna gore de maqnit sahesinin deyismesi maqnit meylinin paleoistiqametli olculeri ve maqnit meyli ve paleointensivlik olcmeleri ile oyrenilir Maqnitostratiqrafiya bu suxurlarin yasini mueyyen etmek ucun suxurlarda qeyde alinan Yerin maqnit sahesinin polaritesinin deyisme tarixinden istifade edir Yer kuresinin tarixi boyu ters cevrilmeler qeyri muntezem fasilelerle bas verib Bu donuslerin yasi ve numunesi deniz dibinin yayilma zonalarinin tedqiqinden ve vulkanik suxurlarin mueyyen edilmesinden melumdur Esas xususiyyetleriPaleomaqnetizmin tedqiqi mumkundur cunki maqnetit kimi demir terkibli minerallar Yerin maqnit sahesinin kecmis polaritesini qeyd ede biler Daslardaki maqnit isareleri bir nece ferqli mexanizmle qeyde alina biler Termoremanent maqnitlesme Bazalt ve diger maqmatik suxurlardaki demir titan oksidi minerallari suxurlar bu minerallarin Kuri temperaturu ile soyuduqda Yerin maqnit sahesinin istiqametini qoruya biler Spinel qrupu demir oksidi olan maqnetitin Kuri temperaturu texminen 580 C dir halbuki ekser bazalt ve gabro 900 C den asagi temperaturda tamamile kristallasir Belelikle mineral taxillar Yerin maqnit sahesine uygunlasmaq ucun fiziki olaraq firlanmir eksine onlar bu sahenin oriyentasiyasini qeyd ede bilerler Bu sekilde saxlanilan qeyd termoremanent maqnitlesme TRM adlanir Maqmatik suxurlar kristallasmadan sonra soyuduqca murekkeb oksidlesme reaksiyalari bas vere bileceyi ucun Yerin maqnit sahesinin istiqametleri hemise deqiq qeyd olunmur ve qeydler mutleq saxlanilmir Buna baxmayaraq rekord okean qabiginin bazaltlarinda kifayet qeder yaxsi qorunub saxlanilmisdir ki plitelerin tektonikasi ile bagli deniz dibinin yayilmasi nezeriyyelerinin inkisafinda muhum rol oynayib TRM hemcinin saxsi sobalarda ocaqlarda ve yandirilmis kerpic tikililerde qeyde alina biler Arxeoloji materiallarda termoremanent maqnitlesmenin oyrenilmesine esaslanan intizam arxeomaqnit tarixi adlanir Yeni Zelandiyanin Maori xalqi dulusculuq etmese de onlarin 700 800 illik buxar sobalari ve ya hangi adekvat arxeomaqnit materiali temin edir Detrital remanent maqnitlesme Tamamile ferqli bir prosesde cokuntulerdeki maqnit taxillari cokme zamani ve ya derhal sonra maqnit sahesi ile uygunlasa biler bu detrital remanent maqnitlesme kimi taninir Eger maqnitlesme taxillarin cokmesi zamani elde edilirse neticede cokme detrital remanent maqnitlesme olur cokuntuden derhal sonra elde edilirse bu cokme sonrasi detrital remanent maqnitlesmedir Kimyevi qaliq maqnitlesme Ucuncu prosesde maqnit deneleri kimyevi reaksiyalar zamani boyuyur ve onlarin emele gelmesi zamani maqnit sahesinin istiqametini qeyd edir Sahenin kimyevi remanent maqnitlesme CRM ile qeyde alindigi deyilir Umumi bir forma mineral hematit basqa bir demir oksidi terefinden tutulur Hematit maqnetit de daxil olmaqla qayadaki diger minerallarin kimyevi oksidlesme reaksiyalari neticesinde emele gelir Qirmizi yataqlar qirintili cokuntu suxurlari meselen qumdaslari cokuntu diagenez zamani emele gelen hematit sebebinden qirmizidir Qirmizi carpayilardaki CRM imzalari olduqca faydali ola biler ve onlar maqnitostratiqrafiya tedqiqatlarinda umumi hedeflerdir Izotermik qaliq maqnitlesme Sabit bir temperaturda elde edilen remanence izotermik qaliq maqnitlesme IRM adlanir Bu cur qaliciliq paleomaqnetizm ucun faydali deyil lakin ildirim vurmasi neticesinde elde edile biler Ildirimin sebeb oldugu remanent maqnitlesmeni yuksek intensivliyi ve santimetr skalasinda suretle deyismesi ile ferqlendirmek olar IRM tez tez qazma nuvelerinde polad nuve barelinin maqnit sahesi terefinden induksiya olunur Bu cirklendirici umumiyyetle barele paraleldir ve onun boyuk hissesi texminen 400 C e qeder qizdirilmaqla ve ya kicik bir alternativ sahede demaqnitlesme yolu ile cixarila biler Laboratoriyada IRM muxtelif guclu saheler tetbiq etmekle induksiya edilir ve qaya maqnitizminde bir cox meqsedler ucun istifade olunur Ozlu yarimqati qaliq maqnitlesme Ozlu qaliq maqnitlesme bir muddet maqnit sahesinin tesirine meruz qalan ferromaqnit materiallarin elde etdiyi remanentlikdir Suxurlarda bu remanens adeten muasir geomaqnit sahesi istiqametinde duzulur Bir qayanin umumi maqnitlesmesinin ozlu qaliq maqnitlesme hissesi maqnit mineralogiyasindan asilidir NumuneOkean dibindeki en qedim qayalar 200 milyon ile dayanir Bu qayalar en qedim kontinental suxurlarla muqayisede cox gencdir 200 milyondan artiq paleomaqnit melumatlari toplamaq ucun elm adamlari Yerin qedim qayalarini yeniden qurmaq ucun quruda maqnit dasiyan numunelere muraciet edirler Paleomaqnetistler bir cox geoloqlar kimi qaya tebeqeleri uze cixdiqlari ucun yerustu yerlere dogru cekilirler 1960 ve 1970 ci illerde kontinental surusme ve plite tektonikasi nezeriyyelerinin yoxlanilmasinda hem ters cevrilmelerin hem de qutblerin gezinti melumatlarinin paleomaqnit subutlari muhum rol oynadi Terranlarin tarixini yeniden qurmaq ucun paleomaqnit delillerinin bezi tetbiqleri mubahiseler yaratmaga davam etdi Paleomaqnit delilleri suxurlarin ve proseslerin mumkun yaslarini mehdudlasdirmaqda ve yer qabiginin hisselerinin deformasiya tarixcelerinin yeniden qurulmasinda da istifade olunur Hemcinin baxPaleogeomorfologiya PaleocografiyaIstinadlarPaleomaqnetizm Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 177 ISBN 978 9952 453 14 0 W Jacquelyne Kious Robert I Tilling Developing the theory This dynamic earth the story of plate tectonics online edition version 1 20 Washington D C U S Geological Survey 2001 ISBN 0 16 048220 8 2 October 2012 tarixinde Istifade tarixi 6 November 2016 cite journal last1 Humboldt first1 F A v title Ueber die merkwurdige magnetische Polaritat einer Gebirgskuppe von Serpentinstein journal Neues Journal der Physik date 1797 volume 4 pages 136 140 url https books google com books id SfctAAAAcAAJ amp pg PA136 2024 04 02 at the Wayback Machine Glen 1982 seh Matuyama Motonori On the Direction of Magnetization of Basalt in Japan Tyōsen Korea and Manchuria Proceedings of the Imperial Academy of Japan 5 1929 203 205 doi 10 2183 pjab1912 5 203 Glen 1982 seh 4 5 Runcorn S K Paleomagnetic comparisons between Europe and North America Proc Geol Assoc Canada 8 1956 77 85 Irving E Paleomagnetic and palaeoclimatological aspects of polar wandering Geofis Pura Appl 33 1 1956 23 41 Bibcode 1956GeoPA 33 23I doi 10 1007 BF02629944 Herries A I R Adams J W Kuykendall K L Shaw J Speleology and magnetobiostratigraphic chronology of the GD 2 locality of the Gondolin hominin bearing paleocave deposits North West Province South Africa Journal of Human Evolution 51 6 2006 617 31 doi 10 1016 j jhevol 2006 07 007 PMID 16949648 Amos Jonathan Maori stones hold magnetic clues BBC News 7 December 2012 2018 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 07 Detrital Remanent Magnetization DRM MagWiki A Magnetic Wiki for Earth Scientists 22 May 2013 tarixinde Istifade tarixi 11 November 2011 Tauxe Lisa Chemical remanent magnetization Essentials of Paleomagnetism Web Edition 3 0 May 24 2016 Istifade tarixi 18 September 2017 Dunlop Ozdemir 1997