Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Proto-Cənubi Qafqaz dili və ya Proto Kartveli dili (gürcücə: წინარექართველური ენა, ts'inarekartveluri ena) müasir Cənubi Qafqaz xalqlarının əcdadlarının danışdığı Cənubi Qafqaz dilinin müştərək atasının linqvistik baxımından yenidən yaradılmış dilidir. Bu dilin mövcudluğu mövcud Cənubi Qafqaz dillərini bir-biri ilə müqayisə edərək dilin geniş konturunu yenidən quran linqvistiklər tərəfindən geniş şəkildə qəbul edilir. Linqvistiklər Gerhard Diters və Georgi Klimov proto-Cənubi Qafqaz və Cənubi Qafqaz dilləri arasında Proto-Karto-Zan və ya Proto-Gürcü-Zan adlı proto-dil olduğunu düşünürlər.
Qarşılıqlı təsirlər
Proto-Cənubi Qafqaz dillərinin səs dəyişmə qanunauyğunluqları Hind-Avropa dillərinə çox bənzəyir və buna görə də proto-Cənubi Qafqaz dillərinin Hind-Avropa dilləri ilə nisbətən erkən dövrlərdə qarşılıqlı əlaqədə olduğu düşünülür. Bu əlaqə Hind-Avropa dillərindən proto-Cənubi Qafqaz dillərinə keçən sözlərlə möhkəmlənir. Proto Cənubi Qafqaz dillərində “döş” mənasını verən *Mḳerd sözünün proto Hind-Avropa dillərində “ürək” mənasını verən *ḱerd sözü ilə əlaqəli olduğu güman edilir. Bundan əlavə, proto-Cənubi Qafqaz dillərində “isti” mənasını verən *ṭep- sözünün də birbaşa olaraq proto-hind-Avropa dillərində tamamilə eyni mənaya gələn *tep sözündən alınmış ola bilər.
Proto-Cənubi Qafqaz dilində şərab mənasını verən *ɣwino kökünün ümumiyyətlə ya proto-hind-Avropa dilindən, ya da proto-erməni dilindən (*ɣʷeinyo-) götürülməklə yarandığı güman edilir. Digər tərəfdən, bəzi alimlərin fikrincə, bu söz “əymək” mənasını verən və proto kartveli dilinə mənsub olan *ɣun- kökündən təkamül edərək yaranmışdır.
Varisləri ilə münasibətləri
Proto-Cənubi Qafqaz dillərinin müasir varisləri Gürcü, svan, minqrel və laz dilləridir. Bu dillərdən minqrel və laz dilləri ümumiyyətlə vahid dilin dialektləri hesab edilir və zan dili adlandırılır. Svan dilinin proto-Cənubi Qafqaz dilindən eramızdan əvvəl XIX əsrdən etibarən fərqlənməyə başladığı güman edilir. Buna görə gürcü və zan dilləri Svan dilindən ayrı olaraq Karto-Zan dilləri adlanan qrupda təsnif edilir və bu dillərin mənşəyi başqa bir proto dil olan Proto Karto-Zana əsaslanır. Güman edilir ki, gürcü və zan dillərinin diferensiasiyası eramızdan əvvəl VII əsrdə baş vermişdir.
Proto-Cənubi Qafqaz dillərindəki səs dəyişmə qanunauyğunluqları gürcü və xüsusən də svan dilində, minqrel və ya laz dillərinə görə daha yaxşı hifz edilib saxlanılmışdır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Proto Cenubi Qafqaz dili ve ya Proto Kartveli dili gurcuce წინარექართველური ენა ts inarekartveluri ena muasir Cenubi Qafqaz xalqlarinin ecdadlarinin danisdigi Cenubi Qafqaz dilinin musterek atasinin linqvistik baximindan yeniden yaradilmis dilidir Bu dilin movcudlugu movcud Cenubi Qafqaz dillerini bir biri ile muqayise ederek dilin genis konturunu yeniden quran linqvistikler terefinden genis sekilde qebul edilir Linqvistikler Gerhard Diters ve Georgi Klimov proto Cenubi Qafqaz ve Cenubi Qafqaz dilleri arasinda Proto Karto Zan ve ya Proto Gurcu Zan adli proto dil oldugunu dusunurler Kartveli dilleri seceresiQarsiliqli tesirlerProto Cenubi Qafqaz dillerinin ses deyisme qanunauygunluqlari Hind Avropa dillerine cox benzeyir ve buna gore de proto Cenubi Qafqaz dillerinin Hind Avropa dilleri ile nisbeten erken dovrlerde qarsiliqli elaqede oldugu dusunulur Bu elaqe Hind Avropa dillerinden proto Cenubi Qafqaz dillerine kecen sozlerle mohkemlenir Proto Cenubi Qafqaz dillerinde dos menasini veren Mḳerd sozunun proto Hind Avropa dillerinde urek menasini veren ḱerd sozu ile elaqeli oldugu guman edilir Bundan elave proto Cenubi Qafqaz dillerinde isti menasini veren ṭep sozunun de birbasa olaraq proto hind Avropa dillerinde tamamile eyni menaya gelen tep sozunden alinmis ola biler Proto Cenubi Qafqaz dilinde serab menasini veren ɣwino kokunun umumiyyetle ya proto hind Avropa dilinden ya da proto ermeni dilinden ɣʷeinyo goturulmekle yarandigi guman edilir Diger terefden bezi alimlerin fikrince bu soz eymek menasini veren ve proto kartveli diline mensub olan ɣun kokunden tekamul ederek yaranmisdir Varisleri ile munasibetleriProto Cenubi Qafqaz dillerinin muasir varisleri Gurcu svan minqrel ve laz dilleridir Bu dillerden minqrel ve laz dilleri umumiyyetle vahid dilin dialektleri hesab edilir ve zan dili adlandirilir Svan dilinin proto Cenubi Qafqaz dilinden eramizdan evvel XIX esrden etibaren ferqlenmeye basladigi guman edilir Buna gore gurcu ve zan dilleri Svan dilinden ayri olaraq Karto Zan dilleri adlanan qrupda tesnif edilir ve bu dillerin menseyi basqa bir proto dil olan Proto Karto Zana esaslanir Guman edilir ki gurcu ve zan dillerinin diferensiasiyasi eramizdan evvel VII esrde bas vermisdir Proto Cenubi Qafqaz dillerindeki ses deyisme qanunauygunluqlari gurcu ve xususen de svan dilinde minqrel ve ya laz dillerine gore daha yaxsi hifz edilib saxlanilmisdir