Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ney — ağacdan, qamışdan ya da bürüncdən qayırılan üfləmə musiqi aləti.
| Ney | |
|---|---|
 | |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 421.111.1 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Söz açımı
Tarixçə
Qədim çalğı alətlərindən hesab olunur. Onun yaranma tarixi eramızdan çox-çox əvvəllərə aid edilir. Müxtəlif növləri Yaxın və Uzaq Şərq xalqları arasında, eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində geniş yayılmışdır. Azərbaycanda neyin bir neçə növü mövcud olmuşdur.
Neyin naləsini Füzuli belə təsvir edir:
 | Nalədəndir ney kimi avazeyi eşqim bülənd Nalə tərkin qılmazam ney tək kəsilsəm bəndübənd. |  |
Növləri
XIV-XV əsrlərdə yaşayıb-yaratmış görkəmli musiqişünas alim Əbdülqadir Marağai "Məqasid əl-əlhan" (Nəğmələrin məqsədi) əsərində həmin dövrlərdə neyin iki növünün: ağ və qara neyin mövcudluğu barədə məlumat verir. XX əsrin əvvəllərinə kimi musiqi dünyasını möcüzəli səsi ilə ilhama gətirən ney bir zamanlar tamamilə unudulsa da, son illərdə yenidən musiqi məclislərinin bəzəyinə çevrilmişdir.
Misirdə, İranda, Türkiyədə uzunluğuyla fərqlənən bir neçə cür ney var. Örnəyin, Türkiyədə çalınan muğamlardan asılı olaraq 12 cür neydən istifadə olunur: bolaheng nisfiye, bolaheng-süpürde mabeyni, süpürde, müstahsen, yıldız, kız, kız-mansur mabeyni, mansur, mansur-şah mabeyni, şah, davud, davud-bolaheng mabejni, bolaheng .
- Ağ ney
- Qara ney (mizmar)
- Hind neyi keçmişdə Azərbaycana Hindistandan gətirilmişdir.
- Ərəb neyi - Ərəbistanda bitən qamışdan, qarğıdan və ya bambukdan qayrılan ney. Digər neylərdən ahənginə, tembrinə görə fərqlənir, bəm səslənir.
- Türk neyi
- Əsa neyin səsləndirilməsi eynən qədim neyinki kimidir.
Hazırlanması və quruluşu
Ağ ney qarğıdan hazırlanır. Onun uzunluğu 550–600 mm, diametri 20 mm-dir. Ucunda heç bir müştük ya dilçək olmur. Üst hissəsində beş, alt hissəsində isə bir oyuq olur. Ağ neyi çalarkən ifaçı alətin baş hissəsinə keçirilmiş nazik mis borunu qabaq dişlərinin arasında yerləşdirərək ora hava üfləyir, dil və dodaqlar vasitəsilə səslərin alınmasına nail olur.
İfaçı oyuqları qismən və bütöv açıb-bağlamaqla xromatik səs sıralarını ala bilir. Müasir neylər baş hissədən, təxminən, 50 mm aşağıdakı oyuqdan dodaq vasitəsilə üflənərək ifa edilir. Bu növün ən müasiri fleyta adı ilə orkestrlərin tərkibində istifadə olunur.
Hazırda bir çox Şərq xalqları arasında fleytanı öz tarixi adı ilə adlandırırlar. Neydə muğam, mahnı və başqa musiqi nümunələrini səsləndirmək mümkündür.
Neyin diapazonu birinci oktavanın "do" səsindən ikinci oktavanın "sol " səsinə kimidir.
Ney çağdaş musiqidə
İstinadlar
- "Сейран Кафаров. Этимология названий аэрофонов, Часть 2. Международный музыкальный культурологический журнал HARMONY". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-05.
- "Сейран Кафаров. Этимология названий аэрофонов, Часть 1. Международный музыкальный культурологический журнал HARMONY". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-05.
- "Саадет Абдуллаева. Пастушеская свирель звучит в оркестрах. Журнал İRS № 1(55), 2012" (PDF). 2021-12-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2013-06-04.
- Abbasqulu Nəcəfzadə. Çalğı alətlərimiz 2022-03-25 at the Wayback Machine. Bakı, 2004.
- Abbasqulu Nəcəfzadə. Azərbaycan çalğı alətlərinin izahlı lüğəti 2022-03-03 at the Wayback Machine. Bakı, 2004.
- "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Ney". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-04.
Xarici keçidlər
- Ney haqqında veriliş
- "Eflatun" qrupu - piano və neydə "Sarı gəlin"
- Ney taksimi - Bayatı makamı
- Ney taksimi - Saba makamı
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ney agacdan qamisdan ya da buruncden qayirilan ufleme musiqi aleti NeyHornbostel Zaks tesnifati 421 111 1 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSoz acimiTarixceQedim calgi aletlerinden hesab olunur Onun yaranma tarixi eramizdan cox cox evvellere aid edilir Muxtelif novleri Yaxin ve Uzaq Serq xalqlari arasinda elece de dunyanin bir cox olkelerinde genis yayilmisdir Azerbaycanda neyin bir nece novu movcud olmusdur Neyin nalesini Fuzuli bele tesvir edir Naledendir ney kimi avazeyi esqim bulend Nale terkin qilmazam ney tek kesilsem bendubend NovleriXIV XV esrlerde yasayib yaratmis gorkemli musiqisunas alim Ebdulqadir Maragai Meqasid el elhan Negmelerin meqsedi eserinde hemin dovrlerde neyin iki novunun ag ve qara neyin movcudlugu barede melumat verir XX esrin evvellerine kimi musiqi dunyasini mocuzeli sesi ile ilhama getiren ney bir zamanlar tamamile unudulsa da son illerde yeniden musiqi meclislerinin bezeyine cevrilmisdir Misirde Iranda Turkiyede uzunluguyla ferqlenen bir nece cur ney var Orneyin Turkiyede calinan mugamlardan asili olaraq 12 cur neyden istifade olunur bolaheng nisfiye bolaheng supurde mabeyni supurde mustahsen yildiz kiz kiz mansur mabeyni mansur mansur sah mabeyni sah davud davud bolaheng mabejni bolaheng Ag ney Qara ney mizmar Hind neyi kecmisde Azerbaycana Hindistandan getirilmisdir Ereb neyi Erebistanda biten qamisdan qargidan ve ya bambukdan qayrilan ney Diger neylerden ahengine tembrine gore ferqlenir bem seslenir Turk neyi Esa neyin seslendirilmesi eynen qedim neyinki kimidir Hazirlanmasi ve qurulusuAg ney qargidan hazirlanir Onun uzunlugu 550 600 mm diametri 20 mm dir Ucunda hec bir mustuk ya dilcek olmur Ust hissesinde bes alt hissesinde ise bir oyuq olur Ag neyi calarken ifaci aletin bas hissesine kecirilmis nazik mis borunu qabaq dislerinin arasinda yerlesdirerek ora hava ufleyir dil ve dodaqlar vasitesile seslerin alinmasina nail olur Ifaci oyuqlari qismen ve butov acib baglamaqla xromatik ses siralarini ala bilir Muasir neyler bas hisseden texminen 50 mm asagidaki oyuqdan dodaq vasitesile uflenerek ifa edilir Bu novun en muasiri fleyta adi ile orkestrlerin terkibinde istifade olunur Hazirda bir cox Serq xalqlari arasinda fleytani oz tarixi adi ile adlandirirlar Neyde mugam mahni ve basqa musiqi numunelerini seslendirmek mumkundur Neyin diapazonu birinci oktavanin do sesinden ikinci oktavanin sol sesine kimidir Ney cagdas musiqideIstinadlar Sejran Kafarov Etimologiya nazvanij aerofonov Chast 2 Mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal HARMONY 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 05 Sejran Kafarov Etimologiya nazvanij aerofonov Chast 1 Mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal HARMONY 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 05 Saadet Abdullaeva Pastusheskaya svirel zvuchit v orkestrah Zhurnal IRS 1 55 2012 PDF 2021 12 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2013 06 04 Abbasqulu Necefzade Calgi aletlerimiz 2022 03 25 at the Wayback Machine Baki 2004 Abbasqulu Necefzade Azerbaycan calgi aletlerinin izahli lugeti 2022 03 03 at the Wayback Machine Baki 2004 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Ney 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 04 Xarici kecidlerNey haqqinda verilis Eflatun qrupu piano ve neyde Sari gelin Ney taksimi Bayati makami Ney taksimi Saba makamiHemcinin baxTutek