Böyük Tarxan qəbiristanı

Böyük Tarxan qəbiristanı (rus. Больше-Тарханский могильник) — Rusiya Federasiyasının Tatarıstan Respublikasında kəndi yaxınlığında Volqa çayının sağ sahilində arxeoloji abidə.

Tarixi

Qəbiristan 1939–1941-ci illərdə aşkar edilmişdir.

Abidənin tədqiqinə 1950-ci ildə başlanılmış, 1957 və 1960-cı illərdə tədqiqat işləri davam etdirilmişdir.

Məzarlıq 358 torpaq qəbirdən ibarətdir.

Tədqiqatçılar Böyük Tarxan qəbiristanının VII əsrin sonu – VIII əsrin əvvəllərində Donboyundan Orta Volqaboyuna köçən bulqar əhalisinə məxsus olduğunu ehtimal edirlər. Bu, Orta Volqaboyunda bulqarlara məxsus ən erkən abidələrdən biridir.

Qəbiristanda tapılmış Sasani draxması, Ərəb xilafəti dövrünə aid Xarəzm tipli sikkə, Abbasilərə aid dirhəm qırığına əsasən məzarlıq VIII əsrin II yarısı – IX əsrin I yarısına aid edilir. Abidədən tapılan maddi mədəniyyət nümunələri içərisində gil qablar (əksəriyyəti küp formasındadır) üstünlük təşkil edir. 79 dəfn yerindən at, qoyun, ehtimal ki, inək sümükləri tapılmışdır. Dəfn avadanlığı gil qablardan başqa, metal silahlar, qoşqu ləvazimatı, əmək alətləri, bəzək və bəzi məişət əşyalarından ibarətdir. Əmək alətləri arasında bıçaq, oraq, mismar, suvand, biz, iynə və s. vardır. Silahlar dəmir nizə və ox ucluqları, qılınc, qoruyucu vasitələrin qalıqları ilə təmsil olunur. Bəzək əşyaları az saydadır. Onların arasında sırğa, muncuq, sinəbənd və toqqalar, üzüklər, qolbaqlar və tunc güzgü var. Muncuqların kimyəvi analizi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, onlar Bizansda və Şimali Qafqazda istehsal olunmuşdur. Qəbiristanda Orta Ural və Yuxarı Kamayanı mədəniyyətləri üçün səciyyəvi olan məmulatlara da rast gəlinmişdir. Bəzi dəfn yerlərindən dairəvi oturacaqlı, yaxud kasavarı keramika aşkar olunmuşdur. Bir sıra tədqiqatçılar bu keramikanın Uralaşırı və Qərbi Sibirin uqor abidələrinə oxşar olduğunu ehtimal edirlər.

Həmçinin bax

• Böyük Tiqan qəbiristanı

İstinadlar

1. BÖYÜK TARXAN QƏBİRİSTANI 2023-07-04 at the Wayback Machine. ensiklopediya.gov.az  (az.)