Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Meydan məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Dəstə kəndində yerləşən məscid. Kənddə Bu günədək qorunub saxlanmış dörd məscid var: Sahib əz-Zaman məscidi, , Hacı Allahverdi məscidi və Meydan məscidi. Yerli əhalinin fikrincə bu məscidlərdən ən qədimi Şingiləy məscididir. Ancaq təəssüf ki, bu məscidin heç bir qalığı qalmamışdır. Son vaxtlar məscid yenidən bərpa olunmuşdur. Bərpa zamanı məscidin üzərində qoyulan kitabədən aydın olur ki, “ Məscid 1989-1992-ci illərdə yenidən inşa edilmişdir”. Məscid kənd məscidləri içərisində ən qədimi sayıldığından onun üzərində belə bir kitabə də qoyulmuşdur: “XI əsr abidəsi”. Kəndin mərkəzində inşa edilməsi səbəbindən əhali arasında “Meydan məscidi” kimi tanınan məscid kəndin əsas məscidi olmaqla Came məscidi funksiyasını yerinə yetirmişdir.
| Meydan məscidi | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan Muxtar Respublikası, Ordubad rayonu |
| Tikilmə tarixi | XVII əsr |
Memarlıq quruluşu
Məscidin daxildən ölçüləri belədir: uzunluğu 18,5 metr, eni 12,5 metr, (ümumi sahəsi: 230 m), hündürlüyü 4 metr. Məscidin tavanı 3x6=18 ağac sütunun üzərində dayanmışdır. Binanın şərq divarda qoyulan 4, cənub divarda qoyulan 4 və qərb divarda qoyulan 2 pəncərə işıqlandırmışdır.
Məscidin qərbdən giriş qapısının baş tərəfində iki kitabə qoyulmuşdur . Boz rəngli daş lövhə (48x32sm) üzərində ərəb dilində, nəsx xətti ilə iki sətirdə həkk edilmiş kitabənin mətninin tərcüməsi belədir: “Qurani-Kərim, LXXII-18. Bu məscidin bina olunmasını 19-cu ildə Əbdülxan Cavad oğlu əmr etdi” . Kitabənin tarixi mətndə 19-cu il kimi qeyd edilmişdir. Ancaq bir sıra tarixi faktlar, həmçinin kitabənin xətt xüsusiyyətləri onu hicri qəməri təqvimi ilə 19-cu ilə (miladi ilə 842-ci ilə) aid etməyə imkan verir. Ona görə də bəzi müsəlman epiqrafikası abidələrində tarixlər yazıların minliklərin buraxılması faktını əsaslanaraq kitabənin tarixini 1019-cu il (26.03.1610- 15.03.1611-ci il) kimi qəbul edirik.
Tarixi
Məscidin giriş qapısının baş tərəfində bu kitabədən yuxarıda yaşılımtıl rəngli daş lövhə (51x32sm) üzərində qarışıq ərəb-fars dillərində nəsx xətti ilə üç sətirdə həkk edilmiş başqa bir kitabə də qoyulmuşdur (şəkil 15). Kitabənin məzmunu belədir: “Qurani-Kərim, IX-18. Bu məscidin və Dəstək kəndinin Tub-Basar kövşənindəki körpünün banisi Cənnətməkan Məşədi Hüseynəli Dəstəkinin oğlu, Fəxrül-Hac Hacı Məhəmmədnəqidir. 1019-cu ildə (26.03.1610-15.03.1611-ci il) yazıldı. Rus əyyamında” . Bu kitabə keçən yüzilliyin 70-ci illərində anbar kimi istifadə olunan məsciddə kiçik təmir işləri aparılan zaman daxildə torpağın altından aşkar olunmuşdur. Kəndin yaşlı sakinlərinin söylədiyinə görə kitabə əvvəl məscidin qızdırılması üçün divarda düzəldilən buxarının üzərində qoyulubmuş. Nə vaxtsa yerindən düşən kitabə torpağın altında qalmış, tapıldıqdan sonra qapının baş tərəfində qoyulmuşdur. Hər iki kitabənin verdiyi məlumatların təhlilindən aydın olur ki, məscidin bina olunmasını miladi təqviminin 1610-1611-ci ilində Əbdülхan Cavad oğlu əmr etmiş, Hacı Məhəmməd Nəqi isə bir memar kimi onu inşa etmişdir. Yeri gəlmişkən, qeyd etmək yerinə düşər ki, nın III cildində bu məscidin inşa tariхi yanlış olaraq ХIХ yüzilliyə aid edilir. Dəstə Came məscidi yarandığı andan kəndin sosial-siyasi və ideoloji həyatında mühüm rol oynayan bir mərkəzə çevrilmişdir. Əhalinin maariflənməsində, kəndin mədəni və ideoloji həyatında müəyyən yeri olan bu məscid ХХ yüzilliyin əvvəllərində ermənilərin müsəlman türklərə qarşı həyata keçirdiyi soyqırım zamanı dağıntılara məruz qalmışdır. 1926-cı ildə kənddə olmuş rus alimi V.M.Sısoyev məscidi dağılmış vəziyyətdə görmüş və onun vətəndaş müharibəsi (Sovet elmi ədəbiyyatında ermənilərin хalqımıza qarşı həyata keçirdiyi soyqırım məhz belə adlandırılırdı) zamanı dağıntıya məruz qaldığını yazmışdır . Kəndin mərkəzində yerləşən geniş həcmli bu məscid yaşayış məskəninin ən böyük məscidi olmaqla əhalinin həyatında mühüm rol oynamış, onların ən çox toplaşdığı, ibadət və zikrlə məşğul olduğu yer olmuşdur. 1991-ci ildə Azərbaycan öz müstəqilliyini əldə etdikdən və insanların dini etiqadlarına azadlıq verildikdən sonra məscid yenidən təmir olunaraq dindarların istifadəsinə verilmişdir. İndi də bu məscid orta əsrlər dövründəki kimi kənddəki digər məscidlərlə müqayisədə dindarların ən çoх toplandığı bir mərkəzə çevrilmiş, beləliklə, o, əvvəlki funksiyasını yerinə yetirməyə başlamışdır.Məscidin inşa tarixinin I Şah Abbasın hakimiyyəti illərinə (1587-1629) aid etmək olar.
İstinadlar
- Сафаров Ф. Арабо-персоязычные надписи Нахичеванской АССР (ХVI-ХIХ вв) как историко-культурные памятники. Диссертация на сосискание ученой степени канд. ист. наук. Баку, 1987, 179 с. НАИИ НАН Азербайджана. Инв.№ 8383. с. 14-15
- Лавров Л.И. Эпиграфические памятники Северного Кавказа на арабском, персидском и турецком языках. Часть 1. Москва: Наука, 1966, 300 с., с. 158
- Сафаров Ф. Арабо-персоязычные надписи Нахичеванской АССР (ХVI-ХIХ вв) как историко-культурные памятники. Диссертация на сосискание ученой степени канд. ист. наук. Баку, 1987, 179 с. НАИИ НАН Азербайджана. Инв.№ 8383. с. 13
- Сысоев В. Древности Нахичеванской ССР / Отдельный оттиск. Из 4-го выпуска Известий “Азкомстарис”а, Баку, 1928, с. 123-215, c. 182
Mənbə
- Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: , 2017, 115 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Meydan mescidi Meydan mescidi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Ordubad rayonunun Deste kendinde yerlesen mescid Kendde Bu gunedek qorunub saxlanmis dord mescid var Sahib ez Zaman mescidi Haci Allahverdi mescidi ve Meydan mescidi Yerli ehalinin fikrince bu mescidlerden en qedimi Singiley mescididir Ancaq teessuf ki bu mescidin hec bir qaligi qalmamisdir Son vaxtlar mescid yeniden berpa olunmusdur Berpa zamani mescidin uzerinde qoyulan kitabeden aydin olur ki Mescid 1989 1992 ci illerde yeniden insa edilmisdir Mescid kend mescidleri icerisinde en qedimi sayildigindan onun uzerinde bele bir kitabe de qoyulmusdur XI esr abidesi Kendin merkezinde insa edilmesi sebebinden ehali arasinda Meydan mescidi kimi taninan mescid kendin esas mescidi olmaqla Came mescidi funksiyasini yerine yetirmisdir Meydan mescidiOlke AzerbaycanSeher Naxcivan Muxtar Respublikasi Ordubad rayonuTikilme tarixi XVII esr Memarliq qurulusu Mescidin daxilden olculeri beledir uzunlugu 18 5 metr eni 12 5 metr umumi sahesi 230 m hundurluyu 4 metr Mescidin tavani 3x6 18 agac sutunun uzerinde dayanmisdir Binanin serq divarda qoyulan 4 cenub divarda qoyulan 4 ve qerb divarda qoyulan 2 pencere isiqlandirmisdir Deste kendindeki Meydan mescidinin kitabesi Mescidin qerbden giris qapisinin bas terefinde iki kitabe qoyulmusdur Boz rengli das lovhe 48x32sm uzerinde ereb dilinde nesx xetti ile iki setirde hekk edilmis kitabenin metninin tercumesi beledir Qurani Kerim LXXII 18 Bu mescidin bina olunmasini 19 cu ilde Ebdulxan Cavad oglu emr etdi Kitabenin tarixi metnde 19 cu il kimi qeyd edilmisdir Ancaq bir sira tarixi faktlar hemcinin kitabenin xett xususiyyetleri onu hicri qemeri teqvimi ile 19 cu ile miladi ile 842 ci ile aid etmeye imkan verir Ona gore de bezi muselman epiqrafikasi abidelerinde tarixler yazilarin minliklerin buraxilmasi faktini esaslanaraq kitabenin tarixini 1019 cu il 26 03 1610 15 03 1611 ci il kimi qebul edirik Tarixi Mescidin giris qapisinin bas terefinde bu kitabeden yuxarida yasilimtil rengli das lovhe 51x32sm uzerinde qarisiq ereb fars dillerinde nesx xetti ile uc setirde hekk edilmis basqa bir kitabe de qoyulmusdur sekil 15 Kitabenin mezmunu beledir Qurani Kerim IX 18 Bu mescidin ve Destek kendinin Tub Basar kovsenindeki korpunun banisi Cennetmekan Mesedi Huseyneli Destekinin oglu Fexrul Hac Haci Mehemmedneqidir 1019 cu ilde 26 03 1610 15 03 1611 ci il yazildi Rus eyyaminda Bu kitabe kecen yuzilliyin 70 ci illerinde anbar kimi istifade olunan mescidde kicik temir isleri aparilan zaman daxilde torpagin altindan askar olunmusdur Kendin yasli sakinlerinin soylediyine gore kitabe evvel mescidin qizdirilmasi ucun divarda duzeldilen buxarinin uzerinde qoyulubmus Ne vaxtsa yerinden dusen kitabe torpagin altinda qalmis tapildiqdan sonra qapinin bas terefinde qoyulmusdur Her iki kitabenin verdiyi melumatlarin tehlilinden aydin olur ki mescidin bina olunmasini miladi teqviminin 1610 1611 ci ilinde Ebdulhan Cavad oglu emr etmis Haci Mehemmed Neqi ise bir memar kimi onu insa etmisdir Yeri gelmisken qeyd etmek yerine duser ki nin III cildinde bu mescidin insa tarihi yanlis olaraq HIH yuzilliye aid edilir Deste Came mescidi yarandigi andan kendin sosial siyasi ve ideoloji heyatinda muhum rol oynayan bir merkeze cevrilmisdir Ehalinin maariflenmesinde kendin medeni ve ideoloji heyatinda mueyyen yeri olan bu mescid HH yuzilliyin evvellerinde ermenilerin muselman turklere qarsi heyata kecirdiyi soyqirim zamani dagintilara meruz qalmisdir 1926 ci ilde kendde olmus rus alimi V M Sisoyev mescidi dagilmis veziyyetde gormus ve onun vetendas muharibesi Sovet elmi edebiyyatinda ermenilerin halqimiza qarsi heyata kecirdiyi soyqirim mehz bele adlandirilirdi zamani dagintiya meruz qaldigini yazmisdir Kendin merkezinde yerlesen genis hecmli bu mescid yasayis meskeninin en boyuk mescidi olmaqla ehalinin heyatinda muhum rol oynamis onlarin en cox toplasdigi ibadet ve zikrle mesgul oldugu yer olmusdur 1991 ci ilde Azerbaycan oz musteqilliyini elde etdikden ve insanlarin dini etiqadlarina azadliq verildikden sonra mescid yeniden temir olunaraq dindarlarin istifadesine verilmisdir Indi de bu mescid orta esrler dovrundeki kimi kenddeki diger mescidlerle muqayisede dindarlarin en coh toplandigi bir merkeze cevrilmis belelikle o evvelki funksiyasini yerine yetirmeye baslamisdir Mescidin insa tarixinin I Sah Abbasin hakimiyyeti illerine 1587 1629 aid etmek olar IstinadlarSafarov F Arabo persoyazychnye nadpisi Nahichevanskoj ASSR HVI HIH vv kak istoriko kulturnye pamyatniki Dissertaciya na sosiskanie uchenoj stepeni kand ist nauk Baku 1987 179 s NAII NAN Azerbajdzhana Inv 8383 s 14 15 Lavrov L I Epigraficheskie pamyatniki Severnogo Kavkaza na arabskom persidskom i tureckom yazykah Chast 1 Moskva Nauka 1966 300 s s 158 Safarov F Arabo persoyazychnye nadpisi Nahichevanskoj ASSR HVI HIH vv kak istoriko kulturnye pamyatniki Dissertaciya na sosiskanie uchenoj stepeni kand ist nauk Baku 1987 179 s NAII NAN Azerbajdzhana Inv 8383 s 13 Sysoev V Drevnosti Nahichevanskoj SSR Otdelnyj ottisk Iz 4 go vypuska Izvestij Azkomstaris a Baku 1928 s 123 215 c 182MenbeHacifexreddin Seferli Naxcivanin turk islam medeniyyeti abideleri Naxcivan 2017 115 s