Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Biogenetik qanun – orqanizmlərin fərdi inkişafı (ontogenez) və növlərin təkamül tarixinin (filogenez) qarşılıqlı münasibətlərini izah edən konsepsiya.
Biogenetik qanunun E.Hekkel (Haeckel) orqanizmlərin fərdi və tarixi inkişafı arasındakı asılılığı belə ifadə etmişdir: hər bir orqanizmin ontogenezi onun əcdadının filogenezinin qısa və yığcam təkrarını (rekapitulyasiya) təmsil edir. Hekkelə görə, təkamül prosesində yeni əlamətlərin yaranması orqanizmlərin fərdi inkişafının sonunda yeni mərhələlərin əlavə olunması yolu ilə baş verir, əvvəlki yaşlı vəziyyət isə ondan (sonuncudan) əvvəlki embrional mərhələyə çevrilir. Ontogenezdə əcdad əlamətlərinin təkrarlanması bununla əlaqədardır. Beləliklə, ontogenezin formalaşmasının səbəbi filogenezdir. Fərdi inkişaf sonsuz uzana bilməz, buna görə də filogenetik mərhələlərin embriogenezdə təkrarlanması tədricən qısalmış olur. Ç.Darvin (1859) göstərmişdir ki, təbii seçmə orqanizmlərin ontogenezinin bütün mərhələlərinə təsir edərək onların hər birinin xarici şəraitin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşmasına səbəb olur. E.Hekkel rüşeym və sürfələrin spesifik uyğunlaşmasını senogenez adlandırmış, bunların arasında embrional rüşeymlərin formalaşma yerinin dəyişilməsini (heterotopiya), onların inkişafının müddət və templərini (heteroxroniya) ayırd etmişdir. Fərdi inkişafda senogenezin yaranması sayəsində konservativ əlamət və proseslərin təkrarlanma qaydası pozulur. E.Hekkel güman edirdi ki, bütöv filogenetik mərhələlər ontogenezdə ardıcıl təkrarlanır və bunun sayəsində növün tarixi inkişafının gedişini yenidən yaratmaq olar. Bu məqsədlə o, embriologiya, müqayisəli anatomiya və paleontologiyanın nəticələrini tutuşdurmaya əsaslanan üçlü paralellik üsulundan istifadə etməyi təklif etmişdir. Sonralar göstərilmişdir ki, olduqca tez-tez rast gələn senogenezlərə görə orqanizmlərin ontogenezdə inkişafının filogenetik mərhələlərinin tam təkrarlanması mümkün deyildir. Reallıqda yalnız ayrı-ayrı orqanizm və strukturlar üçün rekapitulyasiyalar müşahidə edilir. A.N. Severtsovun filembriogenez nəzəriyyəsinə görə, orqanizmlərin təkamülü fərdi inkişafın istənilən mərhələsinin irsi dəyişkənlikləri əsasında baş verir; filogenez ontogenez ardıcıllıqlarının sırasıdır, Biogenetik qanunun isə orqanizmlərin fərdi və tarixi inkişaf münasibətlərinin yalnız xüsusi halıdır və o, ontogenezin təkamülü zamanı, onun sonuncu mərhələlərinin – anaboliyaların əlavəsi (calağı) vasitəsilə yalnız bəzi orqanlar üçün yerinə yetirilir.
Həmçinin bax
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Biogenetik qanun orqanizmlerin ferdi inkisafi ontogenez ve novlerin tekamul tarixinin filogenez qarsiliqli munasibetlerini izah eden konsepsiya Biogenetik qanunun E Hekkel Haeckel orqanizmlerin ferdi ve tarixi inkisafi arasindaki asililigi bele ifade etmisdir her bir orqanizmin ontogenezi onun ecdadinin filogenezinin qisa ve yigcam tekrarini rekapitulyasiya temsil edir Hekkele gore tekamul prosesinde yeni elametlerin yaranmasi orqanizmlerin ferdi inkisafinin sonunda yeni merhelelerin elave olunmasi yolu ile bas verir evvelki yasli veziyyet ise ondan sonuncudan evvelki embrional merheleye cevrilir Ontogenezde ecdad elametlerinin tekrarlanmasi bununla elaqedardir Belelikle ontogenezin formalasmasinin sebebi filogenezdir Ferdi inkisaf sonsuz uzana bilmez buna gore de filogenetik merhelelerin embriogenezde tekrarlanmasi tedricen qisalmis olur C Darvin 1859 gostermisdir ki tebii secme orqanizmlerin ontogenezinin butun merhelelerine tesir ederek onlarin her birinin xarici seraitin xususiyyetlerine uygunlasmasina sebeb olur E Hekkel ruseym ve surfelerin spesifik uygunlasmasini senogenez adlandirmis bunlarin arasinda embrional ruseymlerin formalasma yerinin deyisilmesini heterotopiya onlarin inkisafinin muddet ve templerini heteroxroniya ayird etmisdir Ferdi inkisafda senogenezin yaranmasi sayesinde konservativ elamet ve proseslerin tekrarlanma qaydasi pozulur E Hekkel guman edirdi ki butov filogenetik merheleler ontogenezde ardicil tekrarlanir ve bunun sayesinde novun tarixi inkisafinin gedisini yeniden yaratmaq olar Bu meqsedle o embriologiya muqayiseli anatomiya ve paleontologiyanin neticelerini tutusdurmaya esaslanan uclu paralellik usulundan istifade etmeyi teklif etmisdir Sonralar gosterilmisdir ki olduqca tez tez rast gelen senogenezlere gore orqanizmlerin ontogenezde inkisafinin filogenetik merhelelerinin tam tekrarlanmasi mumkun deyildir Realliqda yalniz ayri ayri orqanizm ve strukturlar ucun rekapitulyasiyalar musahide edilir A N Severtsovun filembriogenez nezeriyyesine gore orqanizmlerin tekamulu ferdi inkisafin istenilen merhelesinin irsi deyiskenlikleri esasinda bas verir filogenez ontogenez ardicilliqlarinin sirasidir Biogenetik qanunun ise orqanizmlerin ferdi ve tarixi inkisaf munasibetlerinin yalniz xususi halidir ve o ontogenezin tekamulu zamani onun sonuncu merhelelerinin anaboliyalarin elavesi calagi vasitesile yalniz bezi orqanlar ucun yerine yetirilir Hemcinin baxOrqanizm Embrion OntogenezMenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679