Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lövhəbığlar (lat. Scarabaeidae) — Sərtqanadlılar dəstəsinə (lat. Coleoptera) aid olub, özündə 27800 növü birləşdirən fəsilə. Demək olar ki, hər il fəsilənin əlamətlərini daşıyan 200-ə yaxın yeni növ təsvir olunur. Azərbaycanda lövhəbığlar fəsiləsinə aid növlərin sayı 132-dir.
| Lövhəbığlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Lövhəbığlar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici quruluşu
Fəsiləyə daxil olan növlər lövhəvari bığcıqları və irəli çıxmayan üst çənələri ilə seçilir. Qara, metal, yaşıl, qonur-qırmızı, parlaq və digər rənglərdə olurlar. Növlərin bədənlərinin uzunluğu 5–38 mm-dir.
2 əsas sistematik və ekoloji qrupa bölünür: xırıldaqlar — lat. Melolonhinae və peyin böcəkləri — lat. Coprophaga. Bundan başqa,lövhəbığların saprofaq olan bəzi növləri bitki qalıqlarının parçalanması prosesində mühüm rol oynayaraq torpağı üzvi maddələrlə zənginləşdirirlər (Anisoplia cinsinin sürfələri). Xırıldaqlar — bitkiyeyəndir. onlar xırıldaqlardan bığcıqların sancağının salanmaması ilə seçilirlər. Sürfələri torpaqda, çürük oduncaqda yaşayır. Kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatının təhlükəli zərərvericilərinin çoxu xırıldaqlara aiddir. Kərkədan böcəklər (Dynastinae) lövhəbığ böcəklərdən ən iriləridir. Başında və önkürəyində cürbəcür artımlar, buynuzlar, dişciklər, qabarlar vardır.
Yayılması
Fəsilənin əksər növləri istisevən olmasına baxmayaraq, qütbətrafı ərazilər istisna olmaqla Yer kürəsinin hər yerində yayılmışdır. Ən çox növ müxtəlifliyinə tropik ölkələrdə rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Fəsiləyə daxil olan növlərdən ziyanvericilik xüsusiyyətinə görə taxıl sümürtkəni (Anisoplia austriaca Hrbst.), ağqalxanlı sümürtkən (Brancoplia leucaspis Lap.), tarla sümürtkəni (Anisoplia segetum Hbst.), xaçlı Qafqaz sümürtkəni (Anisoplia farraria Er.) taxıl zəmilərinin; may böcəyi (Melolontha aceris Fald.), haşiyəli maralça (Oxythera cinctella Schaum.) meyvə; Zaqafqaziya mərmər xırıldağı (Polyphylla olivieri Cast.) isə üzüm bağlarının təhlükəli zərərvericilərindən hesab olunur. Müxtəlif növləri parazit qurdların, nematodların və tikanbaşlıların aralıq sahibidir. Onthaphagus cinsinə mənsub olan bəzi kiçik böcəklər antisanitar şəraitdə yaşayan insanlarda, xüsusən də uşaqların bağırsaqlarında vaxtaşırı ağrılar və ishalla müşahidə olunan "skarabiaz" adlanan xəstəlik törədir.
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. II cild. Buğumayaqlılar / M.Ə.Musayevin redaktəsi ilə. Bakı: Elm, 2004, 388 s.
- Самедов Н.Г. Фауна и билогия жуков, вредящих сельскохозяйственным культурам в Азербайджане // Баку: АН Азерб. ССР, 1963, 385 с.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Атлас пластинчатоусых (Scarabaeidae) России и близлежащих стран
- Family Scarabaeidae — Scarab Beetles
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- Ślipiński S. A., Leschen R. A. B., Lawrence J. F. Order Coleoptera Linnaeus, 1758. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 203–208. , 978-1-86977-850-7
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lovhebiglar lat Scarabaeidae Sertqanadlilar destesine lat Coleoptera aid olub ozunde 27800 novu birlesdiren fesile Demek olar ki her il fesilenin elametlerini dasiyan 200 e yaxin yeni nov tesvir olunur Azerbaycanda lovhebiglar fesilesine aid novlerin sayi 132 dir LovhebiglarElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir LovhebiglarBeynelxalq elmi adiScarabaeidae Pierre Andre Latreille 1802 Sekil axtarisiITIS 114493NCBI 7055EOL 8134FW 69312Xarici qurulusuFesileye daxil olan novler lovhevari bigciqlari ve ireli cixmayan ust ceneleri ile secilir Qara metal yasil qonur qirmizi parlaq ve diger renglerde olurlar Novlerin bedenlerinin uzunlugu 5 38 mm dir 2 esas sistematik ve ekoloji qrupa bolunur xirildaqlar lat Melolonhinae ve peyin bocekleri lat Coprophaga Bundan basqa lovhebiglarin saprofaq olan bezi novleri bitki qaliqlarinin parcalanmasi prosesinde muhum rol oynayaraq torpagi uzvi maddelerle zenginlesdirirler Anisoplia cinsinin surfeleri Xirildaqlar bitkiyeyendir onlar xirildaqlardan bigciqlarin sancaginin salanmamasi ile secilirler Surfeleri torpaqda curuk oduncaqda yasayir Kend teserrufati ve mese teserrufatinin tehlukeli zerervericilerinin coxu xirildaqlara aiddir Kerkedan bocekler Dynastinae lovhebig boceklerden en irileridir Basinda ve onkureyinde curbecur artimlar buynuzlar discikler qabarlar vardir YayilmasiFesilenin ekser novleri istiseven olmasina baxmayaraq qutbetrafi eraziler istisna olmaqla Yer kuresinin her yerinde yayilmisdir En cox nov muxtelifliyine tropik olkelerde rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiFesileye daxil olan novlerden ziyanvericilik xususiyyetine gore taxil sumurtkeni Anisoplia austriaca Hrbst agqalxanli sumurtken Brancoplia leucaspis Lap tarla sumurtkeni Anisoplia segetum Hbst xacli Qafqaz sumurtkeni Anisoplia farraria Er taxil zemilerinin may boceyi Melolontha aceris Fald hasiyeli maralca Oxythera cinctella Schaum meyve Zaqafqaziya mermer xirildagi Polyphylla olivieri Cast ise uzum baglarinin tehlukeli zerervericilerinden hesab olunur Muxtelif novleri parazit qurdlarin nematodlarin ve tikanbaslilarin araliq sahibidir Onthaphagus cinsine mensub olan bezi kicik bocekler antisanitar seraitde yasayan insanlarda xususen de usaqlarin bagirsaqlarinda vaxtasiri agrilar ve ishalla musahide olunan skarabiaz adlanan xestelik toredir EdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi II cild Bugumayaqlilar M E Musayevin redaktesi ile Baki Elm 2004 388 s Samedov N G Fauna i bilogiya zhukov vredyashih selskohozyajstvennym kulturam v Azerbajdzhane Baku AN Azerb SSR 1963 385 s Hemcinin baxZaqafqaziya mermer boceyiXarici kecidlerAtlas plastinchatousyh Scarabaeidae Rossii i blizlezhashih stran Family Scarabaeidae Scarab BeetlesIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 Slipinski S A Leschen R A B Lawrence J F Order Coleoptera Linnaeus 1758 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 203 208 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7