Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Plastik kartlar və ya ödəmə kartları - vəsait ödəniməsində istifadə edilən müasir texniki imkan - özünəməxsus "elektron pul".Ənənəvi nağd pul vəsaitindən bir çox xüsusiyyətlərinə görə üstün hesab edilir.
Hazırda dünyada plastik kartların müxtəlif növləri mövcuddur.Ancaq onların fəaliyyət sxemləri və prinsipləri faktiki olaraq eynidir. Fərq onlar üzrə göstərilən xidmətlərin həcmində və təqdim olunan imkanlardadır.
Bankların fiziki və hüquqi şəxslərə təqdim etdiyi müxtəlif plastik kartlar vardır. Bunlar, əsasən üç yerə ayrılır:
- Kredit kartlar (ingilis: Credit Cards) - hesablaşma zamanı nağd kredit istifadə imkanını yaradır.
- Ödəmə kartları (ingilis: Charge Cards) - hesablaşmanın asan yolunu təmin edən kartlar.
- Debit kartlar -bankomat və ya bankın kassalarında yerləşən POS-terminallar vasitəsilə nağd vəsaitlərin alınması.
Sahibkarlar, kartı ixrac edən bankla razılığa girməmişdən əvvəl bankın yeterli sayda kart sahibi olub olmadığına diqqət etməlidirlər. İnsanlar alacaqları kartın mümkün olduqca daha çok yerlərdə qəbul edilməsinə üstünlük verirlər. Bu baxımdan kart ixrac edən və ya yayımında vasitəçilik edən banklar, həm kart sahibləri həm də kartı qəbul edən tərəflər arasında uyğun bir bazar yaratmağa çalışırlar.
Plastik kartlar aşağıdakı imkanları verirlər:
- Pul vəsaitlərinin rahat və təhlükəsiz saxlanılması.Çünki kart məxfi PİN-kodla qorunur və plastik kartın itirildiyi və ya oğurlandığı hallarda hesabdakı vəsait olduğu həcmdə qalır;
- Dünyanın istənilən nöqtəsində, sutkada 24 saat ərzində, banka müraciət etmədən, bankomatlardan pul vəsaitinin çıxarılması;
- Ölkə daxilində və onun hüdudlarından kənarda malların və xidmətlərin ödənilməsi;
- İnternet vasitəsilə həyata keçirilən “on-line” sifarişlərin ödənilməsi;
- Kart hesabınızdakı hər hansı dəyişikliklər barədə ətraflı hesabatın alınması;
- Şəxsi məsrəflərin və gəlirlərin kart hesabı üzrə alınmış çıxarışların əsasında təhlil edilməsi və planlaşdırılması;
- Bir hesaba ailə üzvləri üçün bir neçə əlavə kartın, onlara müəyyən limit müəyyən etməklə və ya bunsuz, rəsmiləşdirilməsi ;.
Plastik ödəniş kartların istifadəsində 3 əsas istiqamət mövcuddur:
- fiziki şəxslər üşün plastik kartlar
- nümayəndəlik xərcləri üçün korporativ kartlar
- maaş kartları .
Ödəmələrin bu sisteminin tətbiqini beynəlxalq aləmdə daha da təkmil formada tətbiq etmək məqsədi ilə Qərbdə İSO ( İnternarional Standarts Organisation ) – Beynəlxalq Standartlar Təşkilatı yaradıldı. Plastik kartların dünyada tanınmış VİSA, MASTER CARD, AMERİCAN EXPRESS kimi emitentləri bu təşkilatın üzvləri oldular. Bu təşkilat tərəfindən plastik kartların ümumi xarici görünş standarti, hesabların nömrələnməsi qaydası, maqnit xətlər formatı aparılan əməliyatlar barəsində kart sahibinə göndərilən məlumatlar formatının standartları işlənib hazırlandı. Məhz həmin standartlar bütün dünyada tətbiq edilir.
Hal – hazırda dünyanın 200 – dən arıq öləsində pul dövriyyəsi sahəsində plastik kartlardan istifadə edilir. Qərbin sənayecə inkişaf etmiş ölkələrində plastik kartlar daha geniş tətbiq edilərək və çek kitabçalarını tədricən sıxışdırır.
Kartların ən böyük üstünlüyü həm də ondadır ki, pulumuzun oğurlanmasını qeyri – mümkün edir. Əgər kart ogurlanarsa, banka xəbər verib ödəməni dayandırırıq. Oğru isə kodu bilmədiyi üçün kartımızdan istifadə etmək imkanından məhrum olur.
Hesablaşmaların həyata keçirilməsi üçün istifadə olunan bütün plastik kartlar iki yerə ayrılırlar : şəxsi və korporativ.
Şəxsi kartları banklar ayrı – ayrı şəxslərə, özünün ödəmə qabiliyyətli müştərilərinə verirlər. Bundan başqa, banklar şəxsi kartları digər tanımadıqları şəxslərə də verə bilərlər. Bunun üçün bank tərəfindən həmin şəxslərin ödəmə qabiliyyətləri öyrənilməli, “ kredit tarixləri ” nəzərdən keçirilməlidir. Həmin şəxslər bankda cari hesab açmalı və bu hesaba sığorta depoziti keçirməlidirlər.
Korporativ kartlar banklar tərəfindən hüquqi şəxslərə onların təminatı əsasında verilir. Belə kartları vermək üçün bank mütləq həmin hüquqi şəxsin
ödəmə qabiliyyətini yoxlamalıdır.
Funksional əlamətlərinə görə şərti olaraq plastik kartlar yeddi növə və iki qrupa bölünürlər. Birinci qrupa maqnit kartları, ikinci qrupa isə elektron kartlar aid edilir. Ilk beş növ maqnit kartları, son iki növ isə elektron kartlarıdır.
Maqnit kartlar
1. kredit kartlar
2. ödəmə (debet ) kartları
3. ekzekyutiv (icra) kartları
4. çek təminat kartları
5. alıcılıq qabiliyyəti qeyd olunmuş kartlar
Elektron kartlar
6. mikroprosessor kartlar
- yaddaş kartları
- intellektual kartlar ( Smart cards )
- superintellektual kartlar ( Supersmart cards )
7. lazer kartlar
Plastik kartlar içərisində ən sadə, adi kartlar alıcılıq qabiliyyəti qeyd olunmuş kartlardır. Bir qayda olaraq onun qabaq üzündə istehsalçının adı, onun firma nişanı, onun sahibinin adı və identifikasiya kodu əks etdirilir. Arxa tərəfdə isə sahibin imzası əks etdirilir.
Plastik kartlarla hesablaşmaların həyata keçirilməsinin mağazalar, digər ticarət və xidmət təşkilatları üçün üstün və çatışmayan cəhətləri vardır:
Üstün cəhətləri
- plastik kartlarla hesablaşmaların aparılması çoxslu sayda yüksək imkanlı müştəri cəlb olunmasını təmin edir, bu isə öz növbəsində mal dövriyyəsini, xidmətin həcmini artırır ;
- plastik kartlarla hesablaşmalar həyata keçirildiyi halda nə mağazalar, nə də ki, xidmət təşkilatları valyuta mübadiləsi və nağd pul inkassasiyası qayğılarından azad olurlar ;
- plastik kartlarla hesablaşmaları apararaq mağazalar və xidmət təşkilatları nağd pullarla əməliyyat zamanı ortaya çıxan risklərdən azad olurlar ;
- plastik kartlarla əməliyyatlar mağazaların və xidmət təşkilatlarının
nüfuzunu, reytinqini yüksəldir.
Çatışmayan cəhətləri
- Mağazalar və xidmət təşkilatları plastik kartlarla əməliyyatlar aparmaq, bu əməliyyatları həyata keçirmək, lazım olan avadanlığı almaq və ya icarəyə götürmək üçün müəyyən məsrəflərə yol verməli, eyni zamanda həmin avadanlığı işlək vəziyyətdə saxlamaq üçün cari xərclər çəkməlidir.
- Plastik kartlarla əməliyyat aparılması banklar üçün bir çox səbəblərdən əhəmiyyət kəsb edir. Bu səbəblər aşağıdakılardır :
- Plastik kartlarla əməliyyatlar banklara cəlb olunmuş vəsaitlərin həcmini artırmağa imkan yaradır;
- Müştərilər banklardan kartları alarkən kart üçün haqq ödəyirlər. Eyni zamanda kartlar vasitəsilə aparılan bütün növ əməliyyatlar üçün bank komisyon haqqı alır ;
- Ödəmə dövriyyəsindən nağd pulların və çeklərin sıxışdırılıb çıxarılması meyli istiqaməti üzrə bankın rəqabət potensialı güclənir ;
- Plastik kartlardan istifadə innovasiya prosesinin iştirakçısı kimi bankın nüfuzunu artırır.
Hal – hazırda respublikamızın banklarında da bu sahədə müvafiq irəliləyişlər vardır. Məsələn, Beynəlxalq Bankı beynəlxalq ödəniş sisteminin Visa İnternational çipo kartlarının emissiyasına başlamış və həyata keçirir. Verilmiş sifarişin ümumi həcinə nisbətən 2006 – cı ilin birinci yarısında 12 min kart reallaşdırılmışdır. Müəyyən vaxt ərzində bankın dövriyyədə olan maqnit sahəli kartları çipo kartla əvəz edilmişdir.
Həmçinin bax
Mənbə
- "Plastik kartlar". 2016-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-04-14.
- . 2010-04-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-14.
- “Modern Bankacılıq” Nuray Uzkesici, Eskişehir -1994
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Plastik kartlar ve ya odeme kartlari vesait odenimesinde istifade edilen muasir texniki imkan ozunemexsus elektron pul Enenevi nagd pul vesaitinden bir cox xususiyyetlerine gore ustun hesab edilir Hazirda dunyada plastik kartlarin muxtelif novleri movcuddur Ancaq onlarin fealiyyet sxemleri ve prinsipleri faktiki olaraq eynidir Ferq onlar uzre gosterilen xidmetlerin hecminde ve teqdim olunan imkanlardadir Banklarin fiziki ve huquqi sexslere teqdim etdiyi muxtelif plastik kartlar vardir Bunlar esasen uc yere ayrilir Kredit kartlar ingilis Credit Cards hesablasma zamani nagd kredit istifade imkanini yaradir Odeme kartlari ingilis Charge Cards hesablasmanin asan yolunu temin eden kartlar Debit kartlar bankomat ve ya bankin kassalarinda yerlesen POS terminallar vasitesile nagd vesaitlerin alinmasi Sahibkarlar karti ixrac eden bankla raziliga girmemisden evvel bankin yeterli sayda kart sahibi olub olmadigina diqqet etmelidirler Insanlar alacaqlari kartin mumkun olduqca daha cok yerlerde qebul edilmesine ustunluk verirler Bu baximdan kart ixrac eden ve ya yayiminda vasitecilik eden banklar hem kart sahibleri hem de karti qebul eden terefler arasinda uygun bir bazar yaratmaga calisirlar Plastik kartlar asagidaki imkanlari verirler Pul vesaitlerinin rahat ve tehlukesiz saxlanilmasi Cunki kart mexfi PIN kodla qorunur ve plastik kartin itirildiyi ve ya ogurlandigi hallarda hesabdaki vesait oldugu hecmde qalir Dunyanin istenilen noqtesinde sutkada 24 saat erzinde banka muraciet etmeden bankomatlardan pul vesaitinin cixarilmasi Olke daxilinde ve onun hududlarindan kenarda mallarin ve xidmetlerin odenilmesi Internet vasitesile heyata kecirilen on line sifarislerin odenilmesi Kart hesabinizdaki her hansi deyisiklikler barede etrafli hesabatin alinmasi Sexsi mesreflerin ve gelirlerin kart hesabi uzre alinmis cixarislarin esasinda tehlil edilmesi ve planlasdirilmasi Bir hesaba aile uzvleri ucun bir nece elave kartin onlara mueyyen limit mueyyen etmekle ve ya bunsuz resmilesdirilmesi Plastik odenis kartlarin istifadesinde 3 esas istiqamet movcuddur fiziki sexsler usun plastik kartlar numayendelik xercleri ucun korporativ kartlar maas kartlari Odemelerin bu sisteminin tetbiqini beynelxalq alemde daha da tekmil formada tetbiq etmek meqsedi ile Qerbde ISO Internarional Standarts Organisation Beynelxalq Standartlar Teskilati yaradildi Plastik kartlarin dunyada taninmis VISA MASTER CARD AMERICAN EXPRESS kimi emitentleri bu teskilatin uzvleri oldular Bu teskilat terefinden plastik kartlarin umumi xarici goruns standarti hesablarin nomrelenmesi qaydasi maqnit xetler formati aparilan emeliyatlar baresinde kart sahibine gonderilen melumatlar formatinin standartlari islenib hazirlandi Mehz hemin standartlar butun dunyada tetbiq edilir Hal hazirda dunyanin 200 den ariq olesinde pul dovriyyesi sahesinde plastik kartlardan istifade edilir Qerbin senayece inkisaf etmis olkelerinde plastik kartlar daha genis tetbiq edilerek ve cek kitabcalarini tedricen sixisdirir Kartlarin en boyuk ustunluyu hem de ondadir ki pulumuzun ogurlanmasini qeyri mumkun edir Eger kart ogurlanarsa banka xeber verib odemeni dayandiririq Ogru ise kodu bilmediyi ucun kartimizdan istifade etmek imkanindan mehrum olur Hesablasmalarin heyata kecirilmesi ucun istifade olunan butun plastik kartlar iki yere ayrilirlar sexsi ve korporativ Sexsi kartlari banklar ayri ayri sexslere ozunun odeme qabiliyyetli musterilerine verirler Bundan basqa banklar sexsi kartlari diger tanimadiqlari sexslere de vere bilerler Bunun ucun bank terefinden hemin sexslerin odeme qabiliyyetleri oyrenilmeli kredit tarixleri nezerden kecirilmelidir Hemin sexsler bankda cari hesab acmali ve bu hesaba sigorta depoziti kecirmelidirler Korporativ kartlar banklar terefinden huquqi sexslere onlarin teminati esasinda verilir Bele kartlari vermek ucun bank mutleq hemin huquqi sexsin odeme qabiliyyetini yoxlamalidir Funksional elametlerine gore serti olaraq plastik kartlar yeddi nove ve iki qrupa bolunurler Birinci qrupa maqnit kartlari ikinci qrupa ise elektron kartlar aid edilir Ilk bes nov maqnit kartlari son iki nov ise elektron kartlaridir Maqnit kartlar 1 kredit kartlar 2 odeme debet kartlari 3 ekzekyutiv icra kartlari 4 cek teminat kartlari 5 aliciliq qabiliyyeti qeyd olunmus kartlar Elektron kartlar 6 mikroprosessor kartlar yaddas kartlari intellektual kartlar Smart cards superintellektual kartlar Supersmart cards 7 lazer kartlar Plastik kartlar icerisinde en sade adi kartlar aliciliq qabiliyyeti qeyd olunmus kartlardir Bir qayda olaraq onun qabaq uzunde istehsalcinin adi onun firma nisani onun sahibinin adi ve identifikasiya kodu eks etdirilir Arxa terefde ise sahibin imzasi eks etdirilir Plastik kartlarla hesablasmalarin heyata kecirilmesinin magazalar diger ticaret ve xidmet teskilatlari ucun ustun ve catismayan cehetleri vardir Ustun cehetleriplastik kartlarla hesablasmalarin aparilmasi coxslu sayda yuksek imkanli musteri celb olunmasini temin edir bu ise oz novbesinde mal dovriyyesini xidmetin hecmini artirir plastik kartlarla hesablasmalar heyata kecirildiyi halda ne magazalar ne de ki xidmet teskilatlari valyuta mubadilesi ve nagd pul inkassasiyasi qaygilarindan azad olurlar plastik kartlarla hesablasmalari apararaq magazalar ve xidmet teskilatlari nagd pullarla emeliyyat zamani ortaya cixan risklerden azad olurlar plastik kartlarla emeliyyatlar magazalarin ve xidmet teskilatlarinin nufuzunu reytinqini yukseldir Catismayan cehetleriMagazalar ve xidmet teskilatlari plastik kartlarla emeliyyatlar aparmaq bu emeliyyatlari heyata kecirmek lazim olan avadanligi almaq ve ya icareye goturmek ucun mueyyen mesreflere yol vermeli eyni zamanda hemin avadanligi islek veziyyetde saxlamaq ucun cari xercler cekmelidir Plastik kartlarla emeliyyat aparilmasi banklar ucun bir cox sebeblerden ehemiyyet kesb edir Bu sebebler asagidakilardir Plastik kartlarla emeliyyatlar banklara celb olunmus vesaitlerin hecmini artirmaga imkan yaradir Musteriler banklardan kartlari alarken kart ucun haqq odeyirler Eyni zamanda kartlar vasitesile aparilan butun nov emeliyyatlar ucun bank komisyon haqqi alir Odeme dovriyyesinden nagd pullarin ve ceklerin sixisdirilib cixarilmasi meyli istiqameti uzre bankin reqabet potensiali guclenir Plastik kartlardan istifade innovasiya prosesinin istirakcisi kimi bankin nufuzunu artirir Hal hazirda respublikamizin banklarinda da bu sahede muvafiq irelileyisler vardir Meselen Beynelxalq Banki beynelxalq odenis sisteminin Visa International cipo kartlarinin emissiyasina baslamis ve heyata kecirir Verilmis sifarisin umumi hecine nisbeten 2006 ci ilin birinci yarisinda 12 min kart reallasdirilmisdir Mueyyen vaxt erzinde bankin dovriyyede olan maqnit saheli kartlari cipo kartla evez edilmisdir Hemcinin baxDebet karti Kredit karti Taksit karti POS terminal Elektron bank sistemiMenbe Plastik kartlar 2016 03 06 tarixinde Istifade tarixi 2010 04 14 2010 04 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 04 14 Modern Bankaciliq Nuray Uzkesici Eskisehir 1994Xarici kecidler