Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gömrük işi — Gömrükxananın işi.
Gömrük işi ilə bağlı başqa bir məsələ gömrük orqanları tarifindən ölkəyə qaçaq yolla gətirilən narkotik vasitələrin müsadirə edilməsidir. İlk baxışdan iqtisadi səmərə verməyən bir hal kimi gözə dəyən bu məsələ, əslində mühüm strateji əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, narkoticarətin qarşısını alan gömrük orqanları, ölkəni narkotik bazarına çevrilməsinə imkan verməməklə çoxlu dövlət vəsaitlərinə qənaət etmiş olurlar. Çünki dövlət təkcə narkotik alverinə qarşı mübarizəyə deyil, eyni zamanda narkomanların müalicəsinə də heç bir vəsait xərcləmir və həm də ölkənin inkişafında mühüm potensial sayılan intellektual bazanı da qorumuş olur. Başqa bir misal: gömrük orqanları ölkənin gömrük ərazisinə keyfiyyətsiz məhzulları (ərzaq malları, dərman preparatları, uşaq yeməkləri və s.) buraxmamaqla əhalinin sağlamlığını qorumaqla bərabər dövlət vəsaitlərinin digər sosial qayğılara yönəldilməsinə şərait yaratmış olurlar.
Eyni zamanda gömrük orqanları təhlükəli tullantıların ölkə ərazisinə gətirilməsinin qarşısını almaqla, ölkənin ekoloji zibilxanaya çevrilməsinə şərait yaratmırlar ki, bu da ölkə əhalisinin həyatının təhlükə altında qalmasına imkan vermir. Beləliklə, gömrük işinin bu nəticələri dövlətin təhlükəsizliyinin təminatı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyi bir daha özünü büruzə vermiş olur.
Dövlət gəlirlərinin formalaşmasında gömrük işinin təşkili mühüm rol oynayır. Müxtəlif ölkələrdə bu gəlirlərin payı müxtəlif olsa da, gömrük işi hər yerdə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Beləliklə, gömrük işi istənilən dövlətin iqtisadiyyatında xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
Azərbaycan Respublikası ikinci dəfə öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra özünün sərbəst gömrük siyasətini yürütməyə başladı. Lakin bir sıra çətinliklər mövcud idi.
Birincisi, Azərbaycan Respublikasında ölkənin bütün sərhədlərini əhatə edə bilən gömrük şəbəkəsi yox idi. İkincisi, keçmiş SSRİ-nin tərkibində olduğu üçün vahid gömrük siyasəti yürüdüldüyündən milli gömrük siyasəti yaranmamışdır. Üçüncüsü, milli gömrük kadrları azlıq təşkil edirdi və qısa bir zamanda bu kadrların hazırlanması üçün qanunvericilik bazası yox idi. Dördüncüsü, Azərbaycanın dövlət sərhədləri Ermənistan tərəfindən işğal altında saxlanılır. Beşincisi isə, tədris bazasının təşkili üçün dərsliklər və dərs vəsaitləri yox səviyyəsində idi.
Müstəqil Azərbaycanın iqtisadi həyatında xarici ticarət əlaqələrinin mühüm rolu vardır. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, müasir dünya ticarət sistemi bütün ölkələrə qarşı xarici siyasətin sərt tələblərini və məhdudlaşdırıcı təkliflərini irəli sürür. Bu səbəbdən də milli iqtisadiyyatın struktur cəhətdən tənzimlənməsi təmin olunmalıdır.
Milli istehsalı qorumaq üçün iqtisadiyyatın strukturunun yaxşılaşdırılmasına, inkişafın strateji istiqamətlərində ehtiyatların mərkəzləşdirilməsinə, bəzi istehlak mallarının ucuzlaşdırılmasına, Azərbaycan mallarına xarici bazarların açılmasına və s. nail olmaq lazımdır. İstehsalın və istehlakın milli struktur xüsusiyyətləri, iqtisadi inkişaf səviyyəsi və digər amillər xarici ticarətin tənzimlənməsi isə idxal-ixrac əməliyyatlarına xüsusi dövlət nəzarəti tələb edir ki, bu da bilavasitə gömrük işinin təşkili ilə bağlıdır.
Gömrük işinin təşkili və idarə edilməsi
Müstəqilliyini əldə etmiş Azərbaycanın xarici iqtisadi siyasət sahəsində əsas vəzifəsi beynəlxalq əmək bölgüsünün üstünlüklərindən istifadə əsasında dünya təsərrüfat əlaqələri sisteminə bərabərhüquqlu inteqrasiya olunmasıdır. Həmçinin nəzərə alınmalıdır ki, müasir dünya ticarət sistemi bütün ölkələrə qarşı xarici iqtisadi siyasəti sərt tələblərinə və məhdudiyyətlərini irəli sürür. Bu səbəbdən milli iqtisadiyyatın struktur cəhətdən tənzimlənməsi bu tənzimləmə obyektinin inkişaf edən vahid orqanizmdən ibarət olmasına əsaslanmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, idxal-ixrac əməliyyatlarına təsir prosesində iqtisadi siyasətin bir-birinə qarşılıqlı nüfuz edən və bir-birini tamamlayan komlpeks vasitlərindən istifadə olunması zərurəti xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənmə sisteminin əsas xüsusiyyətlərindəndir. Xarici iqtisadi fəaliyyət təcrübəsində 5 qrup vasitələrinin fərqləndirilməsi qəbul edilmişdir:
- İqtisadi tənzimlənmə vasitələri gömrük rüsumları, yığışmaları, tarazlaşdırıcı sərhəd vergiləri, milli əmtəə istehsalçılarına maliyyə yardımları;
- İnzibati tənzimlənmə vasitələri ixrac və idxal və məhdudiyyətləri, idxalın lisenziyalaşdırılması, kvotalaşdırılması, ixrac məhdudlaşdırmaları;
- Texniki vasitələr, standartlar və texniki normalar. Standartlara uyğunluğu təyin etmə metodları, təhlükəsizlik qaydaları və normaları, əmtəələrin sertifikatlaşdırma sistemləri, sanitariyabaytarlıq, səhiyyə normaları, ekoloji tədbirlər;
- Milli ixracatçılara və əmtəə istehsalçılarına ixrac üçün yardım tədbirləri;
- Valyuta-maliyyə tədbirləri
Xarici iqtisadi fəaliyyətin sərbəstləşdirilməsi üzrə iqtisadi islahatlar çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər, idarəetmənin inzibati metodlarından iqtisadi metodlara keçid xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsini bazar prinsipləri üzərinə keçirməyə şərait yaratmışdır. Buna görə də respublikamızın gömrük işi üzrə siyasəti çox möhkəm və mükəmməl olması, respublikamızın inkişafı üçün ən əsas amillərdən biridir.
Azərbaycan Respublikasının gömrük sistemində idarəetmənin mahiyyəti və təsnifatı
İnsan faktorunu saxlayan istənilən sistemdə olduğu kimi gömrük sistemində də idarəetmə böyük əhəmiyyətə malikdir. Gömrük orqanları sistemində idarəetmənin əas məqsədi gömrük orqanları əməkdaşlarının hamılıqla vahid orqanizm kimi təşkil edilməsidir. Ümumiyyətlə idarəetmə nədir? İdarəetmə dedikdə nə başa dülüşür? Ədəbiyyatda gömrük orqanlarının da aid olduğu sosial-iqtisadi sistemlərdə "idarəetmə" anlayışının çoxsaylı tərifləri vardır. Gömrük orqanlarında idarəetməyə xas olan əlamətləri nəzərə alaraq müxtəlif xülası edilmiş fikirləri ümumiləşdirməklə ona aşağıdakı tərifi vermək olar. İdarəetmə – gömrük orqanları əməkdaşlarına elə fasiləsiz informasiya təsiri prosesidir ki, idarəçilik qərarlarının qəbul olunması və həyata keçirilməsi vasitəsilə dəyişən xarici və daxili şəraitdə onların məqsədyönlü davranışını təmin edir. İdarəedən təsirin formalaşması və həyata keçirilməsi üçün idarəetmə subyektlə (idarəedən sistemin, yarımsistemin), idarəetmə obyektinin (idarə olunan sistemin, yarımsistemin) və onların arasında müəyyən şəkildə mütəşəkkil birbaşa və əksəlaqələrin alması zəruridir. Məcmu halda idarəetmə subyekti. İdarəetmə subyekti və onların arasında qarşılıqlı əlaqələr gömrük orqanlarında idarəetmə sistemini əmələ gətirir. Gömrük orqanlarında idarəetmə subyektlərinə idarəetmə qərarları qəbul etmək, tabeliyindəki əməkdaşlara və kollektivlərə tapşırıq vermək və onların icrasını tələb etmək səlahiyyəti olan bütün rəhbərlər, yəni məqsədyönlü təsiri həyata keçirən gömrük postunun, gömrükxananın, gömrük idarəsinin və Dövlət Gömrük Komitəsinin bütün elementləri və yarımsistemləri aiddir. İdarəetmə obyekti və subyekti altında məsələnin aydınlaşdırılması üçün dərk etmək vacibdir ki, gömrük orqanlarında idarəetmə struktur olaraq, mərhələləri, iyerarxik xarakter daşıyır. İdarəetmənin müxtəlif səviyyələri gömrük sistemində eyni vaxtda idarəetmənin həm subyekti, həm də obyekti kimi çıxış edir. İdarəetmənin hər pilləsinə və ya səviyyəsinə öz idarəetmə subyekti və obyekti uyğun gəlir. Ona görə də gömrük orqanlarının vahid sistemində idarəetmə obyekti sonrakı idarəetmə və icra hərəkətləri kimi nəzərdən keçirilməlidir. Beləliklə, idarəetmə bu strukturda fəaliyyət növü olaraq sərəncamverici və idarəedici tərəflərə malikdir. İdarəetmə subyekti və obyekti arasında təşkilati idarəetmə strukturundan, digər faktorlardan asılı olaraq qarşılıqlı əlaqə və münasibətlər mövcuddur. İdarəetmə sistemində onlar əhəmiyyətli rol oynayır. İdarəetmə subyekti idarəetmə obyektinin faktik vəziyyəti və onu əhatə edən xarici mühit haqqında informasiya alır. Bu informasiya idarəetmə subyekti tərəfindən işlənir ki, bunun da nəticəsi olaraq qərar qəbul edilir. Məzmunu birbaşa əlaqə kanalı üzrə idarəetmə obyektinə ötürmək üçün həmin qərara idarəçilik qərarının formalarından (əmr, göstəriş, qətnamə və s.) biri verilir. Bu qərarın icrası haqqında informasiya və eləcə də idarəetmə obyektinin (idarəedilən sistemin) yeni vəziyyəti haqqında informasiya yenidən əks-əlaqə kanalı üzrə idarəetmə subyektinə daxil olur. Beləliklə, idarəetmə nisbi və fasiləsiz prosesdir. Gömrük orqanları tərəfindən idarəetmənin fasiləsiz xarakteri onlardan keçən informasiya proseslərinin daimiliyi və arasıkəsilməzliyi ilə şərtlənir. Məsələn, idarəetmə məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi gömrük orqanları sisteminin əsas inkişaf istiqamətlərinin işlənib hazırlanması, planlaşdırılması formasında həyata keçirilə bilər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- M.Əhmədov. Gömrük işi. Bakı: İqtisad Universiteti. 2015. səh. 8-9.
- M.Əhmədov. Gömrük İşi. Bakı: İqtisad Universiteti. 2015. səh. 10-11.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gomruk isi Gomrukxananin isi Gomruk isi ile bagli basqa bir mesele gomruk orqanlari tarifinden olkeye qacaq yolla getirilen narkotik vasitelerin musadire edilmesidir Ilk baxisdan iqtisadi semere vermeyen bir hal kimi goze deyen bu mesele eslinde muhum strateji ehemiyyete malikdir Bele ki narkoticaretin qarsisini alan gomruk orqanlari olkeni narkotik bazarina cevrilmesine imkan vermemekle coxlu dovlet vesaitlerine qenaet etmis olurlar Cunki dovlet tekce narkotik alverine qarsi mubarizeye deyil eyni zamanda narkomanlarin mualicesine de hec bir vesait xerclemir ve hem de olkenin inkisafinda muhum potensial sayilan intellektual bazani da qorumus olur Basqa bir misal gomruk orqanlari olkenin gomruk erazisine keyfiyyetsiz mehzullari erzaq mallari derman preparatlari usaq yemekleri ve s buraxmamaqla ehalinin saglamligini qorumaqla beraber dovlet vesaitlerinin diger sosial qaygilara yoneldilmesine serait yaratmis olurlar Eyni zamanda gomruk orqanlari tehlukeli tullantilarin olke erazisine getirilmesinin qarsisini almaqla olkenin ekoloji zibilxanaya cevrilmesine serait yaratmirlar ki bu da olke ehalisinin heyatinin tehluke altinda qalmasina imkan vermir Belelikle gomruk isinin bu neticeleri dovletin tehlukesizliyinin teminati baximindan muhum ehemiyyet kesb etdiyi bir daha ozunu buruze vermis olur Dovlet gelirlerinin formalasmasinda gomruk isinin teskili muhum rol oynayir Muxtelif olkelerde bu gelirlerin payi muxtelif olsa da gomruk isi her yerde muhum ehemiyyet kesb edir Belelikle gomruk isi istenilen dovletin iqtisadiyyatinda xususi ehemiyyete malikdir Azerbaycan Respublikasi ikinci defe oz musteqilliyini berpa etdikden sonra ozunun serbest gomruk siyasetini yurutmeye basladi Lakin bir sira cetinlikler movcud idi Birincisi Azerbaycan Respublikasinda olkenin butun serhedlerini ehate ede bilen gomruk sebekesi yox idi Ikincisi kecmis SSRI nin terkibinde oldugu ucun vahid gomruk siyaseti yurudulduyunden milli gomruk siyaseti yaranmamisdir Ucuncusu milli gomruk kadrlari azliq teskil edirdi ve qisa bir zamanda bu kadrlarin hazirlanmasi ucun qanunvericilik bazasi yox idi Dorduncusu Azerbaycanin dovlet serhedleri Ermenistan terefinden isgal altinda saxlanilir Besincisi ise tedris bazasinin teskili ucun derslikler ve ders vesaitleri yox seviyyesinde idi Musteqil Azerbaycanin iqtisadi heyatinda xarici ticaret elaqelerinin muhum rolu vardir Xatirlatmaq yerine duser ki muasir dunya ticaret sistemi butun olkelere qarsi xarici siyasetin sert teleblerini ve mehdudlasdirici tekliflerini ireli surur Bu sebebden de milli iqtisadiyyatin struktur cehetden tenzimlenmesi temin olunmalidir Milli istehsali qorumaq ucun iqtisadiyyatin strukturunun yaxsilasdirilmasina inkisafin strateji istiqametlerinde ehtiyatlarin merkezlesdirilmesine bezi istehlak mallarinin ucuzlasdirilmasina Azerbaycan mallarina xarici bazarlarin acilmasina ve s nail olmaq lazimdir Istehsalin ve istehlakin milli struktur xususiyyetleri iqtisadi inkisaf seviyyesi ve diger amiller xarici ticaretin tenzimlenmesi ise idxal ixrac emeliyyatlarina xususi dovlet nezareti teleb edir ki bu da bilavasite gomruk isinin teskili ile baglidir Gomruk isinin teskili ve idare edilmesiMusteqilliyini elde etmis Azerbaycanin xarici iqtisadi siyaset sahesinde esas vezifesi beynelxalq emek bolgusunun ustunluklerinden istifade esasinda dunya teserrufat elaqeleri sistemine beraberhuquqlu inteqrasiya olunmasidir Hemcinin nezere alinmalidir ki muasir dunya ticaret sistemi butun olkelere qarsi xarici iqtisadi siyaseti sert teleblerine ve mehdudiyyetlerini ireli surur Bu sebebden milli iqtisadiyyatin struktur cehetden tenzimlenmesi bu tenzimleme obyektinin inkisaf eden vahid orqanizmden ibaret olmasina esaslanmalidir Qeyd etmek lazimdir ki idxal ixrac emeliyyatlarina tesir prosesinde iqtisadi siyasetin bir birine qarsiliqli nufuz eden ve bir birini tamamlayan komlpeks vasitlerinden istifade olunmasi zerureti xarici iqtisadi fealiyyetin tenzimlenme sisteminin esas xususiyyetlerindendir Xarici iqtisadi fealiyyet tecrubesinde 5 qrup vasitelerinin ferqlendirilmesi qebul edilmisdir Iqtisadi tenzimlenme vasiteleri gomruk rusumlari yigismalari tarazlasdirici serhed vergileri milli emtee istehsalcilarina maliyye yardimlari Inzibati tenzimlenme vasiteleri ixrac ve idxal ve mehdudiyyetleri idxalin lisenziyalasdirilmasi kvotalasdirilmasi ixrac mehdudlasdirmalari Texniki vasiteler standartlar ve texniki normalar Standartlara uygunlugu teyin etme metodlari tehlukesizlik qaydalari ve normalari emteelerin sertifikatlasdirma sistemleri sanitariyabaytarliq sehiyye normalari ekoloji tedbirler Milli ixracatcilara ve emtee istehsalcilarina ixrac ucun yardim tedbirleri Valyuta maliyye tedbirleri Xarici iqtisadi fealiyyetin serbestlesdirilmesi uzre iqtisadi islahatlar cercivesinde heyata kecirilen tedbirler idareetmenin inzibati metodlarindan iqtisadi metodlara kecid xarici iqtisadi fealiyyetin tenzimlenmesini bazar prinsipleri uzerine kecirmeye serait yaratmisdir Buna gore de respublikamizin gomruk isi uzre siyaseti cox mohkem ve mukemmel olmasi respublikamizin inkisafi ucun en esas amillerden biridir Azerbaycan Respublikasinin gomruk sisteminde idareetmenin mahiyyeti ve tesnifatiInsan faktorunu saxlayan istenilen sistemde oldugu kimi gomruk sisteminde de idareetme boyuk ehemiyyete malikdir Gomruk orqanlari sisteminde idareetmenin eas meqsedi gomruk orqanlari emekdaslarinin hamiliqla vahid orqanizm kimi teskil edilmesidir Umumiyyetle idareetme nedir Idareetme dedikde ne basa dulusur Edebiyyatda gomruk orqanlarinin da aid oldugu sosial iqtisadi sistemlerde idareetme anlayisinin coxsayli terifleri vardir Gomruk orqanlarinda idareetmeye xas olan elametleri nezere alaraq muxtelif xulasi edilmis fikirleri umumilesdirmekle ona asagidaki terifi vermek olar Idareetme gomruk orqanlari emekdaslarina ele fasilesiz informasiya tesiri prosesidir ki idarecilik qerarlarinin qebul olunmasi ve heyata kecirilmesi vasitesile deyisen xarici ve daxili seraitde onlarin meqsedyonlu davranisini temin edir Idareeden tesirin formalasmasi ve heyata kecirilmesi ucun idareetme subyektle idareeden sistemin yarimsistemin idareetme obyektinin idare olunan sistemin yarimsistemin ve onlarin arasinda mueyyen sekilde mutesekkil birbasa ve ekselaqelerin almasi zeruridir Mecmu halda idareetme subyekti Idareetme subyekti ve onlarin arasinda qarsiliqli elaqeler gomruk orqanlarinda idareetme sistemini emele getirir Gomruk orqanlarinda idareetme subyektlerine idareetme qerarlari qebul etmek tabeliyindeki emekdaslara ve kollektivlere tapsiriq vermek ve onlarin icrasini teleb etmek selahiyyeti olan butun rehberler yeni meqsedyonlu tesiri heyata keciren gomruk postunun gomrukxananin gomruk idaresinin ve Dovlet Gomruk Komitesinin butun elementleri ve yarimsistemleri aiddir Idareetme obyekti ve subyekti altinda meselenin aydinlasdirilmasi ucun derk etmek vacibdir ki gomruk orqanlarinda idareetme struktur olaraq merheleleri iyerarxik xarakter dasiyir Idareetmenin muxtelif seviyyeleri gomruk sisteminde eyni vaxtda idareetmenin hem subyekti hem de obyekti kimi cixis edir Idareetmenin her pillesine ve ya seviyyesine oz idareetme subyekti ve obyekti uygun gelir Ona gore de gomruk orqanlarinin vahid sisteminde idareetme obyekti sonraki idareetme ve icra hereketleri kimi nezerden kecirilmelidir Belelikle idareetme bu strukturda fealiyyet novu olaraq serencamverici ve idareedici tereflere malikdir Idareetme subyekti ve obyekti arasinda teskilati idareetme strukturundan diger faktorlardan asili olaraq qarsiliqli elaqe ve munasibetler movcuddur Idareetme sisteminde onlar ehemiyyetli rol oynayir Idareetme subyekti idareetme obyektinin faktik veziyyeti ve onu ehate eden xarici muhit haqqinda informasiya alir Bu informasiya idareetme subyekti terefinden islenir ki bunun da neticesi olaraq qerar qebul edilir Mezmunu birbasa elaqe kanali uzre idareetme obyektine oturmek ucun hemin qerara idarecilik qerarinin formalarindan emr gosteris qetname ve s biri verilir Bu qerarin icrasi haqqinda informasiya ve elece de idareetme obyektinin idareedilen sistemin yeni veziyyeti haqqinda informasiya yeniden eks elaqe kanali uzre idareetme subyektine daxil olur Belelikle idareetme nisbi ve fasilesiz prosesdir Gomruk orqanlari terefinden idareetmenin fasilesiz xarakteri onlardan kecen informasiya proseslerinin daimiliyi ve arasikesilmezliyi ile sertlenir Meselen idareetme meqsedlerinin mueyyenlesdirilmesi gomruk orqanlari sisteminin esas inkisaf istiqametlerinin islenib hazirlanmasi planlasdirilmasi formasinda heyata kecirile biler Hemcinin baxIstinadlarM Ehmedov Gomruk isi Baki Iqtisad Universiteti 2015 seh 8 9 M Ehmedov Gomruk Isi Baki Iqtisad Universiteti 2015 seh 10 11 Xarici kecidler