Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Cozef Liklyayder – Qlobal kompüter şəbəkəsinin konsepsiyasını və qlobal şəbəkə infrastrukturunu dünyada ilk dəfə yaratmış məşhur Amerika alimi.
| Cozef Liklyayder | |
|---|---|
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
Cozef Liklyayder 1915-ci ildə Sent-Lyuisdə dünyaya gəlmişdir. Vaşinqton Dövlət Universitetindəki təhsil illərində üç bakalavr diplomu (fizika, riyaziyyat və psixologiya üzrə) aldıqdan sonra psixologiya problemlərinə həsr edilmiş doktorluq dissertasiyası üzərində işləməyə başlayır. 1942-ci ildə Harvard psixoloji laboratoriyasında ABŞ hərbi hava qüvvələrinin tapşırığı ilə düşmən aviasiyasının hücumu zamanı yaranan səs-küy şəraitində hərbçilərin kommunikasiya texnikasının sazlanma sisteminin yaradılması probleminin həlli ilə məşğul olur. 1950-ci ildə C.Liklyayder Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (MİT) işləməyə başlayır. MİT-də onun əsas fəaliyyət dairəsi insan qulağı və beyni tərəfindən adi hava rəqslərinin məlum səslərə çevrilməsi texnologiyasını işləmək idi. Psixoakustik problemlərlə yanaşı C. Liklyayder SAGE (Semi – automatic Grond Environment)- yerüstü yarımavtomatik vasitələr layihəsində də iştirak etmiş və ilk dəfə kompüter texnikası ilə maraqlanmışdır.
MİT-də aparılan psixoakustik tədqiqatlar böyük miqdarda informasyaların təhlil olunmasını və mürəkkəb riyazi hesablamalar aparılmasını tələb edirdi. Tədqiqat prosesi çox vaxt aparır, həm də ilkin verilənlərin tez-tez dəyişməsi ilə böyük həcmli hesablamaların təkrar olunması tələb olunurdu. 50-ci illərdə mövcud analoq tipli kompüterlər belə mürəkkəb hesablamaların aparılmasına imkan vermirdi. Bu səbəbdən C.Liklyayder belə nəticəyə gəlir ki, elmi axtarışlarını davam etdirmək üçün mütləq yeni hesablama vasitələri tətbiq etməlidir. Elə bu zaman o, diqqətini rəqəmli kompyuterlərin ilkin modelinə yönəldir.
1957-ci ildə C.Liklyayder maraqlı bir eksperiment qoyaraq, özünün iş gününü təhlil etməyi qərara alır. C.Liklyayder istəyir bilsin ki, materialların toplanması, emalı və qərarların qəbul edilməsinə onun nə qədər vaxtı sərf olunur. Apardığı tədqiqat nəticəsində o belə bir nəticəyə gəlir ki, bütün vaxtın 85%-i yeni informasiyaların toplanması, çeşidlənməsi, təhlili və qrafiklərin qurulmasına sərf edilir. Yalnız əlavə informasiyalar toplandıqdan və materiallar hazırlandıqdan sonra insan beyni az və ya çox dərəcədə düzgün qərar verməyə qadir olur. Alınmış nəticələr C.Liklyayderin kompüter texnologiyalarının yaxın gələcəkdə informasiyaların emalı prosesində insanların etibarlı köməkçisi olacağı haqqındakı inamını bir daha təsdiq edir.
C.Liklyayder əla başa düşürdü ki, interaktiv kompüterlər sadə yaddaş qurğularına nisbətən daha çox fayda verə bilər, nəinki sadəcə yaddaş qurğuları, lap elə böyük həcmli olsalar da belə. 1960-cı ildə C.Liklyayder öz ideyalarını "İnsan və kompüter simbiozu" adlanan monumental əsərində şərh edir. Bu əsərdə C.Liklyayder Norbert Vinner kimi insan və maşın simbiozunu qabaqcadan xəbər vermişdir. O, göstərmişdir ki, maşın bir sıra suallara tam cavab tapmağa imkan verə bilər: mürəkkəb prosesləri modelləşdirə, alınmış nəticələri qrafiki əks etdirə, hətta yeni variantlar üçün əvvəlki təcrübədən istifadə etməklə həllərin yeni variantlarını apara bilər. Yeni hesablama texnikası, insanın əvəzinə ən çətin əməliyyatları yerinə yetirmək, insan beyninin məhsuldarlığını kəskin sürətdə artırmaqla onu yorucu və faydasız işlərdən azad edə bilər.
1957-ci ildə C.Liklyayder Bolt Beranek and Newman (BBN) korporasiyasında işləməyə keçir və buraya bir qrup səriştəli kompüter mühəndislərini işə qəbul edir. Məhsuldar fəaliyyətin nəticəsi olaraq BBN akustik avadanlıqlar istehsal edən firmadan kompüter texnologiyaları üzrə məsləhətçi firmaya çevrilir. 1968-ci ildən BBN gələcək ARPANET şəbəkəsi üçün ilk kommutator istehsal edəcək tenderdə qalib olur. C.Liklyayderin fikrinə görə 50-ci illərin sonunda kompüterlərin gücü kifayət edirdi ki, V.Buşun 40-cı illərdə qabaqcadan dediyi, verilənlər bazasında (o vaxtlar avtomatik kitabxana adlanan) böyük həcmli informasiyaları yadda saxlasın. 1959-cu ildə C.Liklyayder "Gələcəyin kitabxanası" ("Libraries of the Future") kitabını nəşr etdirir. Bu kitabda mikrokompüterdə verilənlər bazasının yaradılması və eyni zamanda məsafədən bir neçə istifadəçinin bu bazadan istifadə etməsi texnologiyası ətraflı şərh edilmişdir. 60-cı illərin əvvələrində C.Liklyayderi kompüterlərin vahid şəbəkədə birləşdirilməsi və paylanmış resurslardan birgə istifadə edilməsi sualı ciddi düşündürməyə başlayır. 1962-ci ildə ARPA-nın direktoru D.Runun təklifi ilə C.Liklyayder ARPA-da iki departamentə rəhbərlik etməyə başlayır. Sonralar bu departamentlər informasiyanın emal üsulları bürosu İPTO – (İnformation Processinq Technigues Office) adı altında birləşirlər. Əlavə stimul kimi, yeni departamentə ABŞ hərbi hava qüvvələrinə məxsus, sonradan ARPA agentliyinə verilmiş, o vaxtlar ən güclü Q-32 kompüterindən istifadə etmək icazəsi verilir. 1962-ci ildə C.Liklyayder V.Klarkla birlikdə "On-Line Man Computer Communication" əsərini nəşr etdirir. Bu əsər gələcək qlobal internet şəbəkəsinin yaradılması üçün ciddi nəzəri əsasları şərh edən ilk iş kimi qiymətləndirilir. Burada çoxsaylı kompüterin vahid qlobal şəbəkədə birləşdirilməsi, hər bir istifadəçiyə şəbəkəyə qoşulmaqla digər kompüterlərdə yerləşdirilmiş proqram məhsulları və ya verilənlər bazasından istifadə edilməsi üçün model təklif edilmişdir. Beləliklə, C.Liklyayder Yer kürəsini əhatə edən müasir qlobal kompüter şəbəkəsinin konsepsiyasını işləyib hazırlayan ilk alim kimi tarixə düşür.
1962-ci ildə ARPA-da İPTO bürosuna direktor keçdikdən sonra C.Liklyayder ABŞ-nin aparıcı kompüter mərkəzləri ilə kontakt yaradaraq gələcək şəbəkənin yaradılması üçün ümumi səylərin birləşdirilməsinə çalışır. C.Liklyayder formalaşdırdığı komandanı zarafatla, "Qalaktikalararası kompüter şəbəkəsini" yaradan qrup adlandırırdı (İnter Qalaktic Computer Network).
Bu mütəxəssislərin çoxu gələcək ARPNET şəbəkəsinin yaradılmasında iştirak etmişlər. 1963-cü ildə C.Liklyayder "Qalaktikalararası kompüter şəbəkəsi qrupu üçün qeydlər" adı ilə bir sıra məqalələr nəşr etdirir. Bu məqalələrdə gələcək inteqral şəbəkənin yaradılması üçün təcrübi mülahizələri şərh etmişdir. C.Liklyayder gələcək şəbəkənin yaradılması üçün iki əsas problemin üzərində ətraflı dayanırdı. Bunlardan birincisi, ayrı-ayrı qovşaqların bir-birindən kifayət qədər uzaqda olması, ikincisi isə birləşə biləcək kompüterlərin əməliyyat sistemlərinin müxtəlif olması, yaxud birgə fəaliyyət göstərə bilməməsi idi. C.Liklyayder yalnız şəbəkədə mövcud olan proqram təminatından istifadə olunmasını təklif edir və bundan şəbəkəyə qoşulan istənilən maşının istifadə edəcəyinin mümkünlüyünün təmin edilməsinin vacib olduğunu göstərirdi. Qeyd edək bu nəzəri ideya bir neçə on il keçdikdən və java dili yaradıldıqdan sonra reallaşmışdır.
ARPA agentliyində ilkin proqram təminatının yaradılmasına rəhbərliyi zamanı C.Liklyayder öz ideyalarının düzgün və vacib olmasını A.Sazerland və B.Teylora, eləcə də MİT-dən olan tədqiqatçı L.Robertsə də inandıra bilmişdi. 1964-cü ildə C.Liklyayder İPTO-nu tərk edir və İBM-də işləməyə başlayır. 1968-ci ildə isə yenidən Massaçusets Texnologiya İnstitutuna qayıdır. Həmin il o, R.Teylorla birlikdə "Science and Technology" jurnalında "Kompüter kommunikasiya cihazı kimi" məqaləsini dərc etdirir ("The Computer as a Communikation Device"). 1973-cü ildə o, rəhbərlik etmək üçün yenidən İPTO-ya qayıdır və 1979-cu ildə infokom şirkətinin əsasının qoyulmasında iştirak edir.
C.Liklyayder 1990-cı ildə dünyasını dəyişmişdir.
Mənbə
- QLOBAL İNTERNET ŞƏBƏKƏSİNİN NƏZƏRİ ƏSASLARINI YARATMIŞ GÖRKƏMLİ ŞƏXSİYYƏTLƏR[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Cozef Liklyayder Qlobal komputer sebekesinin konsepsiyasini ve qlobal sebeke infrastrukturunu dunyada ilk defe yaratmis meshur Amerika alimi Cozef LiklyayderDogum tarixi 1915Vefat tarixi 1990 Cozef Liklyayder 1915 ci ilde Sent Lyuisde dunyaya gelmisdir Vasinqton Dovlet Universitetindeki tehsil illerinde uc bakalavr diplomu fizika riyaziyyat ve psixologiya uzre aldiqdan sonra psixologiya problemlerine hesr edilmis doktorluq dissertasiyasi uzerinde islemeye baslayir 1942 ci ilde Harvard psixoloji laboratoriyasinda ABS herbi hava quvvelerinin tapsirigi ile dusmen aviasiyasinin hucumu zamani yaranan ses kuy seraitinde herbcilerin kommunikasiya texnikasinin sazlanma sisteminin yaradilmasi probleminin helli ile mesgul olur 1950 ci ilde C Liklyayder Massacusets Texnologiya Institutunda MIT islemeye baslayir MIT de onun esas fealiyyet dairesi insan qulagi ve beyni terefinden adi hava reqslerinin melum seslere cevrilmesi texnologiyasini islemek idi Psixoakustik problemlerle yanasi C Liklyayder SAGE Semi automatic Grond Environment yerustu yarimavtomatik vasiteler layihesinde de istirak etmis ve ilk defe komputer texnikasi ile maraqlanmisdir MIT de aparilan psixoakustik tedqiqatlar boyuk miqdarda informasyalarin tehlil olunmasini ve murekkeb riyazi hesablamalar aparilmasini teleb edirdi Tedqiqat prosesi cox vaxt aparir hem de ilkin verilenlerin tez tez deyismesi ile boyuk hecmli hesablamalarin tekrar olunmasi teleb olunurdu 50 ci illerde movcud analoq tipli komputerler bele murekkeb hesablamalarin aparilmasina imkan vermirdi Bu sebebden C Liklyayder bele neticeye gelir ki elmi axtarislarini davam etdirmek ucun mutleq yeni hesablama vasiteleri tetbiq etmelidir Ele bu zaman o diqqetini reqemli kompyuterlerin ilkin modeline yoneldir 1957 ci ilde C Liklyayder maraqli bir eksperiment qoyaraq ozunun is gununu tehlil etmeyi qerara alir C Liklyayder isteyir bilsin ki materiallarin toplanmasi emali ve qerarlarin qebul edilmesine onun ne qeder vaxti serf olunur Apardigi tedqiqat neticesinde o bele bir neticeye gelir ki butun vaxtin 85 i yeni informasiyalarin toplanmasi cesidlenmesi tehlili ve qrafiklerin qurulmasina serf edilir Yalniz elave informasiyalar toplandiqdan ve materiallar hazirlandiqdan sonra insan beyni az ve ya cox derecede duzgun qerar vermeye qadir olur Alinmis neticeler C Liklyayderin komputer texnologiyalarinin yaxin gelecekde informasiyalarin emali prosesinde insanlarin etibarli komekcisi olacagi haqqindaki inamini bir daha tesdiq edir C Liklyayder ela basa dusurdu ki interaktiv komputerler sade yaddas qurgularina nisbeten daha cox fayda vere biler neinki sadece yaddas qurgulari lap ele boyuk hecmli olsalar da bele 1960 ci ilde C Liklyayder oz ideyalarini Insan ve komputer simbiozu adlanan monumental eserinde serh edir Bu eserde C Liklyayder Norbert Vinner kimi insan ve masin simbiozunu qabaqcadan xeber vermisdir O gostermisdir ki masin bir sira suallara tam cavab tapmaga imkan vere biler murekkeb prosesleri modellesdire alinmis neticeleri qrafiki eks etdire hetta yeni variantlar ucun evvelki tecrubeden istifade etmekle hellerin yeni variantlarini apara biler Yeni hesablama texnikasi insanin evezine en cetin emeliyyatlari yerine yetirmek insan beyninin mehsuldarligini keskin suretde artirmaqla onu yorucu ve faydasiz islerden azad ede biler 1957 ci ilde C Liklyayder Bolt Beranek and Newman BBN korporasiyasinda islemeye kecir ve buraya bir qrup seristeli komputer muhendislerini ise qebul edir Mehsuldar fealiyyetin neticesi olaraq BBN akustik avadanliqlar istehsal eden firmadan komputer texnologiyalari uzre meslehetci firmaya cevrilir 1968 ci ilden BBN gelecek ARPANET sebekesi ucun ilk kommutator istehsal edecek tenderde qalib olur C Liklyayderin fikrine gore 50 ci illerin sonunda komputerlerin gucu kifayet edirdi ki V Busun 40 ci illerde qabaqcadan dediyi verilenler bazasinda o vaxtlar avtomatik kitabxana adlanan boyuk hecmli informasiyalari yadda saxlasin 1959 cu ilde C Liklyayder Geleceyin kitabxanasi Libraries of the Future kitabini nesr etdirir Bu kitabda mikrokomputerde verilenler bazasinin yaradilmasi ve eyni zamanda mesafeden bir nece istifadecinin bu bazadan istifade etmesi texnologiyasi etrafli serh edilmisdir 60 ci illerin evvelerinde C Liklyayderi komputerlerin vahid sebekede birlesdirilmesi ve paylanmis resurslardan birge istifade edilmesi suali ciddi dusundurmeye baslayir 1962 ci ilde ARPA nin direktoru D Runun teklifi ile C Liklyayder ARPA da iki departamente rehberlik etmeye baslayir Sonralar bu departamentler informasiyanin emal usullari burosu IPTO Information Processinq Technigues Office adi altinda birlesirler Elave stimul kimi yeni departamente ABS herbi hava quvvelerine mexsus sonradan ARPA agentliyine verilmis o vaxtlar en guclu Q 32 komputerinden istifade etmek icazesi verilir 1962 ci ilde C Liklyayder V Klarkla birlikde On Line Man Computer Communication eserini nesr etdirir Bu eser gelecek qlobal internet sebekesinin yaradilmasi ucun ciddi nezeri esaslari serh eden ilk is kimi qiymetlendirilir Burada coxsayli komputerin vahid qlobal sebekede birlesdirilmesi her bir istifadeciye sebekeye qosulmaqla diger komputerlerde yerlesdirilmis proqram mehsullari ve ya verilenler bazasindan istifade edilmesi ucun model teklif edilmisdir Belelikle C Liklyayder Yer kuresini ehate eden muasir qlobal komputer sebekesinin konsepsiyasini isleyib hazirlayan ilk alim kimi tarixe dusur 1962 ci ilde ARPA da IPTO burosuna direktor kecdikden sonra C Liklyayder ABS nin aparici komputer merkezleri ile kontakt yaradaraq gelecek sebekenin yaradilmasi ucun umumi seylerin birlesdirilmesine calisir C Liklyayder formalasdirdigi komandani zarafatla Qalaktikalararasi komputer sebekesini yaradan qrup adlandirirdi Inter Qalaktic Computer Network Bu mutexessislerin coxu gelecek ARPNET sebekesinin yaradilmasinda istirak etmisler 1963 cu ilde C Liklyayder Qalaktikalararasi komputer sebekesi qrupu ucun qeydler adi ile bir sira meqaleler nesr etdirir Bu meqalelerde gelecek inteqral sebekenin yaradilmasi ucun tecrubi mulahizeleri serh etmisdir C Liklyayder gelecek sebekenin yaradilmasi ucun iki esas problemin uzerinde etrafli dayanirdi Bunlardan birincisi ayri ayri qovsaqlarin bir birinden kifayet qeder uzaqda olmasi ikincisi ise birlese bilecek komputerlerin emeliyyat sistemlerinin muxtelif olmasi yaxud birge fealiyyet gostere bilmemesi idi C Liklyayder yalniz sebekede movcud olan proqram teminatindan istifade olunmasini teklif edir ve bundan sebekeye qosulan istenilen masinin istifade edeceyinin mumkunluyunun temin edilmesinin vacib oldugunu gosterirdi Qeyd edek bu nezeri ideya bir nece on il kecdikden ve java dili yaradildiqdan sonra reallasmisdir ARPA agentliyinde ilkin proqram teminatinin yaradilmasina rehberliyi zamani C Liklyayder oz ideyalarinin duzgun ve vacib olmasini A Sazerland ve B Teylora elece de MIT den olan tedqiqatci L Robertse de inandira bilmisdi 1964 cu ilde C Liklyayder IPTO nu terk edir ve IBM de islemeye baslayir 1968 ci ilde ise yeniden Massacusets Texnologiya Institutuna qayidir Hemin il o R Teylorla birlikde Science and Technology jurnalinda Komputer kommunikasiya cihazi kimi meqalesini derc etdirir The Computer as a Communikation Device 1973 cu ilde o rehberlik etmek ucun yeniden IPTO ya qayidir ve 1979 cu ilde infokom sirketinin esasinin qoyulmasinda istirak edir C Liklyayder 1990 ci ilde dunyasini deyismisdir MenbeQLOBAL INTERNET SEBEKESININ NEZERI ESASLARINI YARATMIS GORKEMLI SEXSIYYETLER olu kecid