Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Reyhan Qəmbər qızı Tağıyeva (21 mart 1910, Tiflis – 29 noyabr 1973, Kirovabad) — Gürcüstan SSR əməkdar artisti, Gəncə Dram Teatrının aktrisası.
Reyhan Tağıyeva | |
---|---|
Reyhan Qəmbər qızı Tağıyeva | |
Doğum tarixi | 21 mart 1910 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 29 noyabr 1973 (63 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri |
|
Milliyyəti | Azərbaycanlı |
Uşaqları | qızı: Əliyeva Zibər Firuddin qızı, nəvəsi: Şiruyə Əliyev Məmməd oğlu |
Fəaliyyəti | aktrisa |
Fəaliyyət illəri | 1927 ildən 1973 ilə kimi |
Teatr | M.F Axundov adına Gürcüstan Azərbaycan dövlət dram teatrı (1927-1947) 1947-1951 illərdə Azərbaycanın Zaqatala, Ağdaş, Ağdam, Dövlət Dram teatrlarında Fəaliyyət göstərmiş, 1951-1973 cü ilədək Gəncə dövlət dram teatrında fəaliyyətini davam etdirmiş |
Mükafatları | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Reyhan Tağıyeva 21 mart 1910-cu ildə Tiflisdə dünyaya gəlib. Burada gimnaziya tipli məktəbdə ibtidai təhsil alıb. Bu illərdə Tiflisdə qadınlar klubunda qızların dram dərnəyi fəaliyyət göstərib. Məhz 15 yaşında olarkən ilk dəfə olaraq bu dərnəkdə Üzeyir Hacıbəylinin "Məşədi İbad" və "Arşın mal alan" komediyalarında Qoçu Əsgər və Soltan bəy obrazlarında çıxışlar edib.
Qeyd etmək lazımdır ki, həmin dövrdə Tiflis Azərbaycan Teatrının məşhur truppaları birləşərək 1922-ci ildə dövlət teatrı kimi fəaliyyət göstərib. 1927-ci ildə daha da möhkəmlənən aktyor truppası kimi fəaliyyət göstərən Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına Mirzəli Abbasov və İbrahim İsfahanlının dəvəti ilə Reyhan Tağıyeva aktrisa olaraq gəlib. İyirmi illik səhnə fəaliyyəti dövründə bu teatrın səhnəsində bitgin obrazlar qaleriyası yaradan Reyhan Tağıyeva 1947-ci ildə Gürcüstan Respublikasının Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb. Aktrisa məhz bu teatrın səhnəsində Cəfər Cabbarlının "Yaşar"ında Tanya, "Od gəlini"ndə Gülgün, "Almaz"ında Yaxşı, Hüseyn Cavidin "Knyaz"ında Ana, Üzeyir Hacıbəylinin "Arşın mal alan"ında Telli, Sabit Rəhmanın "Toy"unda Zalxa, Rza Şahvələdin "Dağlılar"ında Ana, Heydər İsmayılovun "Koroğlu"sunda Gülsənəm, Rəsul Rzanın "Vəfa"sında Ülkər xala, Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi"sində Leyla, Konstantin Trenyovun "Düşmənlər"ində Baronesa, Tur qardaşları və Lev Şeyninin "Üzləşdirmə"sində Vera, Konstantin Simonovun "Vətən oğlu"nda Yasəmən obrazlarını böyük sevgi və məhəbbətlə yaratmağa müvəffəq ola bilib.
Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrı 1947-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb. Bundan sonra Reyhan Tağıyeva Azərbaycana gəlib. Bu illərdən başlayaraq o, əvvəl Zaqatala, sonradan isə Ağdaş Dövlət Dram teatrlarında aktrisa olaraq fəaliyyətini davam etdirib. O, 1949-cu ilədək aktrisa kimi bu teatrlarda çalışıb. Azərbaycanda bir çox teatrlar maliyyə çətinliyinə görə bir-birinin ardınca bağlandığından 1949-cu ildən Reyhan Tağıyeva Ağdaş kinoteatrının direktoru kimi fəaliyyət ğöstərib. 1950-ci ilin sonlarında Gəncə Dövlət Dram Teatrının direktoru, respublikanın xalq artisti Məhəmməd Burcəliyevin dəvəti ilə bu teatra gəlib və ömrünün sonuna kimi burada aktrisa olaraq fəaliyyətini davam etdirib.
Sənətşünaslıq doktoru, professor İlham Rəhimli aktrisa Reyhan Tağıyevanın yaradıcılığına nəzər salarkən yazır: "Reyhan Tağıyevanın Gəncə Dövlət Dram Teatrında oynadığı rollar bədii dəyəri və əlvanlığı ilə seçilir. Ən əsası odur ki, aktrisanın ifasında, obrazların xarakterindən asılı olmayaraq, güclü səmimilik və cazibəli emosional təsir gücü vardı".
Qeyd etmək lazımdır ki, aktrisa Reyhan Tağıyeva Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində Azərbaycan klasik və çağdaş dramaturqların pyeslərində maraqlı obrazlar qalereyası yarada bilib. Onun ifasında Mirzə Fətəli Axundzadənin "Xırs quldurbasan"da Zalxa, "Lənkəran xanın vəziri"ində Pəri xanım, Süleyman Sani Axundovun "Eşq və intiqam"ında Xalisə nənə, Hüseyn Cavidin "Səyavuş"da Qarı, Sabit Rəhmanın "Nişanlı qız"da Ceyran, "Əliqulu evlənir"də Gövhər, "Toy"da Zalxa, Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə"də Gülsüm, "Yaşar"da Şərəbanı, "Solğun çiçəklər"də Gülnisə, "Almaz"da Kərbəlayı Fatmanisə, Səməd Vurğunun "Vaqif"ində Saray quşu, Altay Məmmədovun "Həmyerlilər"ində Zəhra, İlyas Əfəndiyevin "Atayevlər ailəsi"ndə Zabitə, Məcid Şamxalovun "Qayınana"sında Cənnət xala və başqa obrazları hər zaman maraqla izlənilən surətlər silsiləsinə daxildir.
Söhbət çağdaş dramaturqların pyeslərindən düşmüşkən qeyd etmək lazımdır ki, Məcid Şamxalovun 4 pərdəli, 7 şəkildən ibarət olan "Qaynana" komediyası ilk olaraq Azərbaycan teatr ictimaiyyəti tərəfindən çox zəif bir pyes kimi səciyyələndirilərək səhnəyə qoyulmasının mümkünsüzlüyü bildirilirdi. İlk dəfə olaraq bu pyesə məhz 26 iyun 1957-ci ildə Gəncə Dövlət Dram teatrında rejisor, respublikanın əməkdar incəsənət xadimi Həsən Ağayevin müraciət etməsi ilə Azərbaycan teatrında cəsarətli addımın atılması həmin pyesin uğurlu səhnə həyatı yaşamasının qarantına çevrilə bilib. Qeyd edim ki, tamaşanın quruluşçu rejisoru Həsən Ağayev, rəssamı, əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Əfəndiyev, bəstəkarı isə xalq artisti Şəfiqə Axundova olub.
Azərbaycan səhnəsinin ilk "Qayınana"sı-Cənnət xala obrazını isə Reyhan Tağıyeva ifa edib. Tamaşa boyu aktrisa Reyhan Tağıyeva Cənnət xalanın varlığını, bəd xasiyyətini, pula, var-dövlətə hərisliyini, xəsisliyini bütün incəliklərinə qədər açıb göstərməyə nail ola bilib. Səhnədə tamaşaçı Cənnət xalanın simasında ancaq özünü düşünən qəddar bir qaynana obrazını görüb. Rejisor, əməkdar incəsənət xadimi Həsən Ağayev "Qayınana"nın uğurlu səhnə traktofkası ilə bir daha quruluşunda göstərə bilib ki, həyat və insanlıq amili heç də pulda, var-dövlətdə deyil. Məhz Həsən Ağayevin bu pyesə müraciətindən sonra Məcid Şamxalovun 4 pərdəli, 7 şəkildən ibarət olan "Qayınana" komediyası Azərbaycan teatrlarında səhnəyə qoyulmağa başlayıb və bu pyesin motivləri əsasında senari müəllifləri Əjdər İbrahimov və Marqarita Maleyeva olan, quruluşçu rejisoru Hüseyn Seyidzadə, quruluşçu operatoru Fikrət Əsgərov, quruluşçu rəssamı Nadir Zeynalov və bəstəkarı Tofiq Quliyev olan "Qayınana" bədii filmi 1978-ci ildə ekranlara çıxıb.
Aktrisa həmçinin Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində tərcümə əsərlərində də maraqlı obrazlar qaleriyası yarada bilib. Belə ki, Nazim Hikmətin"Kəllə"də Qapıçı, Yan Saloviçin "Qəribə dilənçi"də Doktor Plaka, Kita Buaçidzenin "Həyətdə qapan it var"da Sasena, Mustay Kərimin "Aygül diyarı"nda Bakat, Bertold Brextin "Üç qəpiklik opera"sında Qoca fahişə, Nikolay Qoqolun "Evlənmə"də Fekla İvanovna, Karlo Qoldoninin "İki ağanın bir nökəri"ndə Beatriçe Rasponi, İlo Mosaşvilinin "Qərq edilmiş daşlar"da Qoca qarı, Riçard Şeridanın "Aldanmış adaxlı"sında Dayə, Aleksandr Gizburqun "Qanq qızı"nda Nobinqholi obrazları bu silsiləyə daxildir. Aktrisa Reyhan Tağıyeva hər hansı bir obrazı yaratdıqda obrazın daxili aləmini, sevinc və kədərini, cürət və tərəddüdünü, fikir ziddiyyətlərini, xarakterlər arasındakı konflikti şəxsən yaşaya-yaşaya, duya-duya yaratmağı bacarırdı. Bu kimi ifa vasitələri onun səhnədə yaratdığı bir çox obrazlarında çox aydın bir şəkildə görünməkdə idi. 1981-ci ildə "İşıq" Nəşriyyatı tərəfindən profesor Bağır Bağırovun Gəncə Dövlət Dram Teatrının yaradıcılıq yolu haqqında nəşr etdirdiyi "60 il xalqın xidmətində" kitabında aktrisa Reyhan Tağıyeva haqqında yazırdı: "Reyhan Tağıyeva həyati müşahidəsi geniş olan, daim düşünən, ifa edəcəyi rola yeni cizgilər, əlamətlər əlavə etməyə can atan zəhmətkeş bir aktrisa idi. Təbiilik, səmimilik, oynayacağı hər bir rola şüurlu münasibət, nikbinlik, gəncliyə həssas və qayğıkeş münasibət Reyhan Tağıyeva üçün xas məziyyətlərdəndir."
Reyhan Tağıyeva 29 noyabr 1973-cü ildə Gəncədə vəfat edib və buradakı qədim Səbiskar qəbiristanlığında dəfn olunub. Bu gün təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, Reyhan Tağıyevanın vəfatından 46 il ötməsinə baxmayaraq, onunla bağlı heç bir dövrü mətbuatda geniş formada yazılar dərc edilmir və ya xatirə verilişləri belə hazırlanmır. Hətta xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün yaşadığı binanın önündə belə xatirə-barelyef lövhəsi yoxdur. Görəsən, böyük bir sənət məktəbi keçən və sözün əsl mənasında özünün möhtəşəm sənət məktəbini yarada bilən bu kimi sənət fədailərinin unudulmasının və ya unudulmağa məhkum olunmasının əsas səbəbi nədir? Bəlkə də elə biz, özümüzük!
Təltifləri
SSRİ Ali Sovet Rəyasət Heyətinin Fərmanları əsasında 1941–1945 qələbə medalı, Kavkaz medalı, Əməkdə fərqləndiyinə görə əmək medalı, SSRİ Mədəniyyət Nazirliyin əla işlədiyinə görə döş nişanı Fəxri Fərmanlar
Mənbə
- ЦГАЛИ АзССР, ф. 336, 23 д., 1925–1970.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Reyhan Qember qizi Tagiyeva 21 mart 1910 Tiflis 29 noyabr 1973 Kirovabad Gurcustan SSR emekdar artisti Gence Dram Teatrinin aktrisasi Reyhan TagiyevaReyhan Qember qizi TagiyevaDogum tarixi 21 mart 1910 1910 03 21 Dogum yeri Tiflis Tiflis quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 29 noyabr 1973 1973 11 29 63 yasinda Vefat yeri Kirovabad Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri Sebiskar qebiristanligi d Milliyyeti AzerbaycanliUsaqlari qizi Eliyeva Ziber Firuddin qizi nevesi Siruye Eliyev Memmed ogluFealiyyeti aktrisaFealiyyet illeri 1927 ilden 1973 ile kimiTeatr M F Axundov adina Gurcustan Azerbaycan dovlet dram teatri 1927 1947 1947 1951 illerde Azerbaycanin Zaqatala Agdas Agdam Dovlet Dram teatrlarinda Fealiyyet gostermis 1951 1973 cu iledek Gence dovlet dram teatrinda fealiyyetini davam etdirmisMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiReyhan Tagiyeva 21 mart 1910 cu ilde Tiflisde dunyaya gelib Burada gimnaziya tipli mektebde ibtidai tehsil alib Bu illerde Tiflisde qadinlar klubunda qizlarin dram derneyi fealiyyet gosterib Mehz 15 yasinda olarken ilk defe olaraq bu dernekde Uzeyir Hacibeylinin Mesedi Ibad ve Arsin mal alan komediyalarinda Qocu Esger ve Soltan bey obrazlarinda cixislar edib Qeyd etmek lazimdir ki hemin dovrde Tiflis Azerbaycan Teatrinin meshur truppalari birleserek 1922 ci ilde dovlet teatri kimi fealiyyet gosterib 1927 ci ilde daha da mohkemlenen aktyor truppasi kimi fealiyyet gosteren Tiflis Dovlet Azerbaycan Dram Teatrina Mirzeli Abbasov ve Ibrahim Isfahanlinin deveti ile Reyhan Tagiyeva aktrisa olaraq gelib Iyirmi illik sehne fealiyyeti dovrunde bu teatrin sehnesinde bitgin obrazlar qaleriyasi yaradan Reyhan Tagiyeva 1947 ci ilde Gurcustan Respublikasinin Emekdar artisti fexri adina layiq gorulub Aktrisa mehz bu teatrin sehnesinde Cefer Cabbarlinin Yasar inda Tanya Od gelini nde Gulgun Almaz inda Yaxsi Huseyn Cavidin Knyaz inda Ana Uzeyir Hacibeylinin Arsin mal alan inda Telli Sabit Rehmanin Toy unda Zalxa Rza Sahveledin Daglilar inda Ana Heyder Ismayilovun Koroglu sunda Gulsenem Resul Rzanin Vefa sinda Ulker xala Suleyman Rustemin Qacaq Nebi sinde Leyla Konstantin Trenyovun Dusmenler inde Baronesa Tur qardaslari ve Lev Seyninin Uzlesdirme sinde Vera Konstantin Simonovun Veten oglu nda Yasemen obrazlarini boyuk sevgi ve mehebbetle yaratmaga muveffeq ola bilib Tiflis Dovlet Azerbaycan Dram Teatri 1947 ci ilde fealiyyetini dayandirib Bundan sonra Reyhan Tagiyeva Azerbaycana gelib Bu illerden baslayaraq o evvel Zaqatala sonradan ise Agdas Dovlet Dram teatrlarinda aktrisa olaraq fealiyyetini davam etdirib O 1949 cu iledek aktrisa kimi bu teatrlarda calisib Azerbaycanda bir cox teatrlar maliyye cetinliyine gore bir birinin ardinca baglandigindan 1949 cu ilden Reyhan Tagiyeva Agdas kinoteatrinin direktoru kimi fealiyyet gosterib 1950 ci ilin sonlarinda Gence Dovlet Dram Teatrinin direktoru respublikanin xalq artisti Mehemmed Burceliyevin deveti ile bu teatra gelib ve omrunun sonuna kimi burada aktrisa olaraq fealiyyetini davam etdirib Senetsunasliq doktoru professor Ilham Rehimli aktrisa Reyhan Tagiyevanin yaradiciligina nezer salarken yazir Reyhan Tagiyevanin Gence Dovlet Dram Teatrinda oynadigi rollar bedii deyeri ve elvanligi ile secilir En esasi odur ki aktrisanin ifasinda obrazlarin xarakterinden asili olmayaraq guclu semimilik ve cazibeli emosional tesir gucu vardi Qeyd etmek lazimdir ki aktrisa Reyhan Tagiyeva Gence Dovlet Dram Teatrinin sehnesinde Azerbaycan klasik ve cagdas dramaturqlarin pyeslerinde maraqli obrazlar qalereyasi yarada bilib Onun ifasinda Mirze Feteli Axundzadenin Xirs quldurbasan da Zalxa Lenkeran xanin veziri inde Peri xanim Suleyman Sani Axundovun Esq ve intiqam inda Xalise nene Huseyn Cavidin Seyavus da Qari Sabit Rehmanin Nisanli qiz da Ceyran Eliqulu evlenir de Govher Toy da Zalxa Cefer Cabbarlinin 1905 ci ilde de Gulsum Yasar da Serebani Solgun cicekler de Gulnise Almaz da Kerbelayi Fatmanise Semed Vurgunun Vaqif inde Saray qusu Altay Memmedovun Hemyerliler inde Zehra Ilyas Efendiyevin Atayevler ailesi nde Zabite Mecid Samxalovun Qayinana sinda Cennet xala ve basqa obrazlari her zaman maraqla izlenilen suretler silsilesine daxildir Sohbet cagdas dramaturqlarin pyeslerinden dusmusken qeyd etmek lazimdir ki Mecid Samxalovun 4 perdeli 7 sekilden ibaret olan Qaynana komediyasi ilk olaraq Azerbaycan teatr ictimaiyyeti terefinden cox zeif bir pyes kimi seciyyelendirilerek sehneye qoyulmasinin mumkunsuzluyu bildirilirdi Ilk defe olaraq bu pyese mehz 26 iyun 1957 ci ilde Gence Dovlet Dram teatrinda rejisor respublikanin emekdar incesenet xadimi Hesen Agayevin muraciet etmesi ile Azerbaycan teatrinda cesaretli addimin atilmasi hemin pyesin ugurlu sehne heyati yasamasinin qarantina cevrile bilib Qeyd edim ki tamasanin quruluscu rejisoru Hesen Agayev ressami emekdar incesenet xadimi Behram Efendiyev bestekari ise xalq artisti Sefiqe Axundova olub Azerbaycan sehnesinin ilk Qayinana si Cennet xala obrazini ise Reyhan Tagiyeva ifa edib Tamasa boyu aktrisa Reyhan Tagiyeva Cennet xalanin varligini bed xasiyyetini pula var dovlete herisliyini xesisliyini butun inceliklerine qeder acib gostermeye nail ola bilib Sehnede tamasaci Cennet xalanin simasinda ancaq ozunu dusunen qeddar bir qaynana obrazini gorub Rejisor emekdar incesenet xadimi Hesen Agayev Qayinana nin ugurlu sehne traktofkasi ile bir daha qurulusunda gostere bilib ki heyat ve insanliq amili hec de pulda var dovletde deyil Mehz Hesen Agayevin bu pyese muracietinden sonra Mecid Samxalovun 4 perdeli 7 sekilden ibaret olan Qayinana komediyasi Azerbaycan teatrlarinda sehneye qoyulmaga baslayib ve bu pyesin motivleri esasinda senari muellifleri Ejder Ibrahimov ve Marqarita Maleyeva olan quruluscu rejisoru Huseyn Seyidzade quruluscu operatoru Fikret Esgerov quruluscu ressami Nadir Zeynalov ve bestekari Tofiq Quliyev olan Qayinana bedii filmi 1978 ci ilde ekranlara cixib Aktrisa hemcinin Gence Dovlet Dram Teatrinin sehnesinde tercume eserlerinde de maraqli obrazlar qaleriyasi yarada bilib Bele ki Nazim Hikmetin Kelle de Qapici Yan Salovicin Qeribe dilenci de Doktor Plaka Kita Buacidzenin Heyetde qapan it var da Sasena Mustay Kerimin Aygul diyari nda Bakat Bertold Brextin Uc qepiklik opera sinda Qoca fahise Nikolay Qoqolun Evlenme de Fekla Ivanovna Karlo Qoldoninin Iki aganin bir nokeri nde Beatrice Rasponi Ilo Mosasvilinin Qerq edilmis daslar da Qoca qari Ricard Seridanin Aldanmis adaxli sinda Daye Aleksandr Gizburqun Qanq qizi nda Nobinqholi obrazlari bu silsileye daxildir Aktrisa Reyhan Tagiyeva her hansi bir obrazi yaratdiqda obrazin daxili alemini sevinc ve kederini curet ve tereddudunu fikir ziddiyyetlerini xarakterler arasindaki konflikti sexsen yasaya yasaya duya duya yaratmagi bacarirdi Bu kimi ifa vasiteleri onun sehnede yaratdigi bir cox obrazlarinda cox aydin bir sekilde gorunmekde idi 1981 ci ilde Isiq Nesriyyati terefinden profesor Bagir Bagirovun Gence Dovlet Dram Teatrinin yaradiciliq yolu haqqinda nesr etdirdiyi 60 il xalqin xidmetinde kitabinda aktrisa Reyhan Tagiyeva haqqinda yazirdi Reyhan Tagiyeva heyati musahidesi genis olan daim dusunen ifa edeceyi rola yeni cizgiler elametler elave etmeye can atan zehmetkes bir aktrisa idi Tebiilik semimilik oynayacagi her bir rola suurlu munasibet nikbinlik gencliye hessas ve qaygikes munasibet Reyhan Tagiyeva ucun xas meziyyetlerdendir Reyhan Tagiyeva 29 noyabr 1973 cu ilde Gencede vefat edib ve buradaki qedim Sebiskar qebiristanliginda defn olunub Bu gun teessuf hissi ile qeyd etmek isteyirem ki Reyhan Tagiyevanin vefatindan 46 il otmesine baxmayaraq onunla bagli hec bir dovru metbuatda genis formada yazilar derc edilmir ve ya xatire verilisleri bele hazirlanmir Hetta xatiresinin ebedilesdirilmesi ucun yasadigi binanin onunde bele xatire barelyef lovhesi yoxdur Goresen boyuk bir senet mektebi kecen ve sozun esl menasinda ozunun mohtesem senet mektebini yarada bilen bu kimi senet fedailerinin unudulmasinin ve ya unudulmaga mehkum olunmasinin esas sebebi nedir Belke de ele biz ozumuzuk TeltifleriSSRI Ali Sovet Reyaset Heyetinin Fermanlari esasinda 1941 1945 qelebe medali Kavkaz medali Emekde ferqlendiyine gore emek medali SSRI Medeniyyet Nazirliyin ela islediyine gore dos nisani Fexri FermanlarMenbeCGALI AzSSR f 336 23 d 1925 1970 Istinadlar