Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İkinci Sason üsyanı və ya 1904-cü il Sason üsyanı, 1904-cü ildə Sasonda Osmanlı imperiyasına qarşı erməni komitəsinin üzvləri tərəfindən həyata keçirilmiş olan üsyandır.
| İkinci Sason üsyanı | |||
|---|---|---|---|
 İkinci Sason üsyanının yeri (narıncı rəngli hissə) və Bitlis vilayəti (sarı rəngli hissə). | |||
| Tarix | 1904 | ||
| Yeri | Sason, Bitlis vilayəti, Osmanlı imperiyası | ||
| Nəticəsi | üsyan yatırıldı, Osmanlı imperiyası qələbə qazandı | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Erməni komitəsinin üzvlərinin təşəbbüsü ilə başladılmış olan Birinci Sason üsyanı nəticə vermədikdən sonra, 1897-ci ildə erməni komitəsinin üzvləri ilə birlikdə qəbul edilmiş olan qərara əsasən Sasonda ikinci üsyan başladılmışdır. İrandan bu regiona Van yolu ilə gəlmiş olandaşnak komitəsinin üzvləri 1897-ci il iyul ayının 25-də keçdikləri yolun üstündə olan Məzrik tayfasına hücum təşkil etmiş, lakin bu hücumda müvəffəqiyyət qazana bilmədiklərindən qaçaraq Sasona gəlmişdirlər. Daşnak komitəsinin üzvləri region gəldikdən sonra Osmanlı imperiyası tərəfindən Sasonda yaradılması nəzərdə tutulmuş olan hərbi kazarmaların yaradılmasının qarşısını almaq məqsədi ilə 1901-ci ildə yerli erməni xalqını təşkilatlandıraraq bu hərbi kazarmalara qarşı etiraz aksiyaları keçirmişdirlər. Sasonda uzun bir müddət ərzində davam etmiş olan hadisələr 1903-cü ildə üsyana çevrilmişdir. Uzun etirazlardan və hadisələrdən sonra Sason erməni komitəsinin üzvləri 1901-ci il noyabr ayının 21-də Muşa yaxın bir ərazidə yerləşən Varak monastırında gizlənərək regionda yaşayan çoxlu sayda qadın və uşaqları girov götürmüşdürlər. Bundan sonra Muşlular vəziyyəti gizli bir şəkildə hökumətə bildirmiş və erməni komitəsinin üzvləri Osmanlı qoşunları tərəfindən blokadaya alınmışdırlar. 1902-ci ilin yanvar ayında isə müsəlmanlar kimi geyinərək Muş və ətraflarında xeyli sayda ermənini qətlə yetirmiş və bununla da regionda kürd - erməni qarşıdurmalarını yenidən qızışdırmaq istəmişdirlər.
Həmin illərdə Pasinlər, Kiğı və Hınıs qəzalarında da bir neçə erməniyə hücumlar təşkil etmiş, daha sonra isə Sasona qaçmışdırlar. 1903-cü ilin sonunda erməni komitə üzvlərinin komandiri olan Andranik Ozanyan yeni piyada və atlı komitə qüvvələrinin köməkliyi ilə güclənmək üçün Qafqazdan kömək istəmiş və bu istəyi reallaşdıqdan sonra Sason dağlarındakı fəaliyyətlərini artırmışdır. Ətrafdakı erməni kəndlərindən də dəstək alan Andranik fəaliyyətini daha da sürətləndirmiş və eyni zamanda da ətraf vilayətlərdən çoxlu sayda ermənilərin silahlanaraq ona qoşulması üçün genişmiqyaslı fəaliyyətə keçməsi arxivlərdəki sənədlərdən açıq bir formada görünür. Əvvəlcə 300 nəfərlik bir silahlı qüvvəyə sahib olan Andranik ətraf əyalətlərdən gələn ermənilərin və silahlandırılmış olan Sason ermənilərinin də dəstəsinə qoşulması ilə dəstəsinin sayını 600-700 nəfərə çatdırmışdır. Andranikin rəhbərliyi altında sürətlə inkişaf etmiş olan proseslər 25 iyul 1897-ci ildən 27 may 1905-ci ilə qədər davam etmişdir. Andranikin qüvvələri 1904-cü il fevral ayının 20-də Kulpun Tapık kəndinə hücum edərək 140 kürdü kənddən qovmuşdur. Onlarla kürdün həyatını itirmiş olduğu hadisələr zamanı Andranik və onun quldur dəstələri Bozikan tayfasına hücum edərək onların kəndlərini yandırmış və onlara məxsus olan 1200 baş mal-qaranı oğurlamışdır. Hadisələrin genişlənməsi ilə bərabər IV ordunun nəzarətindəki Saleh paşa qoşunları ilə birlikdə 23 aprel 1905-ci ildə Andranikin qüvvələrinə qarşı hücuma keçmişdir. 24 may 1905-ci ildə Saleh Paşanın qoşunlarının regiona gəlişi ilə hadisələr sona çatmış və regionun təhlükəsizliyi yenidən bərpa olunmuşdur.
İstinadlar
- The Armenians: history of a genocide by Yves Ternon səhifə 115
- BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 avqust 1879) .
- BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 avqust 1879)
- "Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920) 2021-04-24 at the Wayback Machine", s.72-76
- Mevlüt Yüksel, “Erzurum, Bitlis ve Mamüretülaziz Vilayetlerindeki Ermeni İsyanları (1890-1905) 2020-03-25 at the Wayback Machine”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, 2010, S.43, s.16-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sason usyani deqiqlesdirme Ikinci Sason usyani ve ya 1904 cu il Sason usyani 1904 cu ilde Sasonda Osmanli imperiyasina qarsi ermeni komitesinin uzvleri terefinden heyata kecirilmis olan usyandir Ikinci Sason usyaniIkinci Sason usyaninin yeri narinci rengli hisse ve Bitlis vilayeti sari rengli hisse Tarix 1904Yeri Sason Bitlis vilayeti Osmanli imperiyasiNeticesi usyan yatirildi Osmanli imperiyasi qelebe qazandiMunaqise terefleriErmeni quldur desteleri Osmanli imperiyasiKomandan lar Hrayr Dzhoghk Andranik Ozanyan II EbdulhemidTereflerin quvvesi1 000 qeyri nizami ermeni desteleri 3 000 Sasondan ermeni 10 000 Osmanli esgeri 7 000 KurtIkinci Sason usyaninin teskilatcilarindan biri olan ermeni generali Andranik Ozanyan Ermeni komitesinin uzvlerinin tesebbusu ile basladilmis olan Birinci Sason usyani netice vermedikden sonra 1897 ci ilde ermeni komitesinin uzvleri ile birlikde qebul edilmis olan qerara esasen Sasonda ikinci usyan basladilmisdir Irandan bu regiona Van yolu ile gelmis olandasnak komitesinin uzvleri 1897 ci il iyul ayinin 25 de kecdikleri yolun ustunde olan Mezrik tayfasina hucum teskil etmis lakin bu hucumda muveffeqiyyet qazana bilmediklerinden qacaraq Sasona gelmisdirler Dasnak komitesinin uzvleri region geldikden sonra Osmanli imperiyasi terefinden Sasonda yaradilmasi nezerde tutulmus olan herbi kazarmalarin yaradilmasinin qarsisini almaq meqsedi ile 1901 ci ilde yerli ermeni xalqini teskilatlandiraraq bu herbi kazarmalara qarsi etiraz aksiyalari kecirmisdirler Sasonda uzun bir muddet erzinde davam etmis olan hadiseler 1903 cu ilde usyana cevrilmisdir Uzun etirazlardan ve hadiselerden sonra Sason ermeni komitesinin uzvleri 1901 ci il noyabr ayinin 21 de Musa yaxin bir erazide yerlesen Varak monastirinda gizlenerek regionda yasayan coxlu sayda qadin ve usaqlari girov goturmusdurler Bundan sonra Muslular veziyyeti gizli bir sekilde hokumete bildirmis ve ermeni komitesinin uzvleri Osmanli qosunlari terefinden blokadaya alinmisdirlar 1902 ci ilin yanvar ayinda ise muselmanlar kimi geyinerek Mus ve etraflarinda xeyli sayda ermenini qetle yetirmis ve bununla da regionda kurd ermeni qarsidurmalarini yeniden qizisdirmaq istemisdirler Hemin illerde Pasinler Kigi ve Hinis qezalarinda da bir nece ermeniye hucumlar teskil etmis daha sonra ise Sasona qacmisdirlar 1903 cu ilin sonunda ermeni komite uzvlerinin komandiri olan Andranik Ozanyan yeni piyada ve atli komite quvvelerinin komekliyi ile guclenmek ucun Qafqazdan komek istemis ve bu isteyi reallasdiqdan sonra Sason daglarindaki fealiyyetlerini artirmisdir Etrafdaki ermeni kendlerinden de destek alan Andranik fealiyyetini daha da suretlendirmis ve eyni zamanda da etraf vilayetlerden coxlu sayda ermenilerin silahlanaraq ona qosulmasi ucun genismiqyasli fealiyyete kecmesi arxivlerdeki senedlerden aciq bir formada gorunur Evvelce 300 neferlik bir silahli quvveye sahib olan Andranik etraf eyaletlerden gelen ermenilerin ve silahlandirilmis olan Sason ermenilerinin de destesine qosulmasi ile destesinin sayini 600 700 nefere catdirmisdir Andranikin rehberliyi altinda suretle inkisaf etmis olan prosesler 25 iyul 1897 ci ilden 27 may 1905 ci ile qeder davam etmisdir Andranikin quvveleri 1904 cu il fevral ayinin 20 de Kulpun Tapik kendine hucum ederek 140 kurdu kendden qovmusdur Onlarla kurdun heyatini itirmis oldugu hadiseler zamani Andranik ve onun quldur desteleri Bozikan tayfasina hucum ederek onlarin kendlerini yandirmis ve onlara mexsus olan 1200 bas mal qarani ogurlamisdir Hadiselerin genislenmesi ile beraber IV ordunun nezaretindeki Saleh pasa qosunlari ile birlikde 23 aprel 1905 ci ilde Andranikin quvvelerine qarsi hucuma kecmisdir 24 may 1905 ci ilde Saleh Pasanin qosunlarinin regiona gelisi ile hadiseler sona catmis ve regionun tehlukesizliyi yeniden berpa olunmusdur IstinadlarThe Armenians history of a genocide by Yves Ternon sehife 115 BOA Y PRK PT 15 75 11 Ra 1315 H 10 avqust 1879 BOA Y PRK PT 15 75 11 Ra 1315 H 10 avqust 1879 Osmanli Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve Iskani 1878 1920 2021 04 24 at the Wayback Machine s 72 76 Mevlut Yuksel Erzurum Bitlis ve Mamuretulaziz Vilayetlerindeki Ermeni Isyanlari 1890 1905 2020 03 25 at the Wayback Machine Ermeni Arastirmalari Dergisi 2010 S 43 s 16 18