Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Klientela (lat. clientēla, p. -le) — Qədim Romada sosial asılılığın bir forması: patronlar və müştərilər arasında qarşılıqlı hüquqi, sosial və iqtisadi öhdəliklər. Bu, qəbilə sisteminin parçalanması dövrünə gedib çıxır.
Eramızdan əvvəl 509-cu ilə qədər
Patronaj-müştəri münasibətləri Roma cəmiyyətində plebeylərin yaranmasından çox əvvəl yaranmışdır. İlkin olaraq, onlar sosial-iqtisadi differensiasiya nəticəsində Romanus populusunun kütləsi daxilində yaranmış və böyük bir asılı müştərilər sinfinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, erkən, hələ krallıq olan Romada populus Romanus və quirites anlayışları bir-birindən fərqlənmir, patrisi anlayışı başqa məna daşıyır, cives (vətəndaşlar) anlayışı isə istifadəyə verilmir. Əhalinin hüquqi statusunda heç bir fərq yox idi və Roma özü immiqrantları həvəslə cəlb etdi, onlara bərabər hüquqlar verdi, gənc icmasının sayının və müdafiəsinin artırılmasında maraqlı idi.
Son üç Roma padşahının (e.ə. 616-510), bir sıra mühüm islahatlar aparan etruskların fəal fəaliyyəti ilə əlaqədar vəziyyət bir qədər dəyişdi, xüsusən: üç tayfa milli əsasda təşkil edildi - Ramna ( Latın), Titius (Sabinlər), Luceres (Etrusklar); hər qəbilə 10 kuriya, hər kuriya isə 10 nəsildən ibarət idi; klanlardan ayrılmış ayrı-ayrı ailələr, həmçinin “artıq” klanlar və digər əhali (könüllü və ya məcburi köçkünlər) artıq avtomatik olaraq bu 300 klanın tərkibinə daxil edilmirdi. Lakin ola bilsin ki, belə bir sistem öz fərdi təzahürlərində əvvəlki seçilmiş padşahlar dövründə formalaşa bilərdi. İndi yalnız bu 300 qəbilə patrisilər - populus Romanus - quritlər hesab olunurdu, qalanları plebeylər oldu və əgər birincilər bütün hüquqlara malik olsaydılar, o zaman dövlət qarşısında öhdəliklər hamı tərəfindən eyni dərəcədə ödənilməli idi, bu, müştəri sinfinin yeni doldurulması mənbəyi idi. azad edilmişlərlə birlikdə meydana çıxdı. Bu mövqe etrusk padşahlarının ikincisi Servi Tullius tərəfindən bir qədər hamarlandı, milli tayfaları aradan qaldıraraq dörd ərazi təsis etdi, plebeyləri onların tərkibinə daxil etdi, eyni zamanda bu şəkildə yeni birləşən Romanın bütün populusunu mülkiyyətə böldü. hüquq və vəzifələrinin bir hissəsinin təsnifatı ilə siniflər.
Eramızdan əvvəl 509-cu ildən sonra
Eyni zamanda, respublikanın vətəndaş müharibələri dövründə (e.ə. 133-31/27) siyasi mübarizənin taktikası və praktikası tədricən dəyişir, sonra isə Prinsipat dövründə ənənəvi mübarizə tamamilə yox olur. Bu dövrlərdə müştəri varlı himayədarları üçün fərqli prestij xarakteri alır, onlar indi bir-biri ilə həm köhnə, həm sayca, həm də yeni şəkildə - müştərilərinin keyfiyyətlərinə görə rəqabət aparırlar. İstedadlı, lakin kasıb fərdlər olan müştərilər öz vəziyyətlərini yaxşılaşdıra bilərdilər, üstəlik, Roma vətəndaşlığı olmayan insanlar onu əldə etmək və ya sadəcə Roma cəmiyyətində ən azı müəyyən bir status qazanmaq ümidi ilə belə himayədarlığa müraciət etmək məcburiyyətində qaldılar. Bununla belə, Romadakı müştərilərin ümumi sayı artıq əvvəllər müşahidə edilənlərə yaxın deyildi. Beləliklə, bir növ müştəri sənətkarlar və onların himayədarları, himayədarları arasındakı münasibət idi. Diqqətəlayiq nümunə, tez-tez himayədarları tərəfindən subsidiya alan satirik şair Martialdır.
Nəticə
Əslində, Roma Respublikası dövründə müştərilər xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi və müştəri öhdəlikləri çox vaxt miras qalırdı. Ənənəvi olaraq, müştərilər Foruma öz himayədarını müşayiət edir, seçkilərdə onu dəstəkləyir və onun rəhbərliyi altında müharibədə xidmət edirdilər. Eyni zamanda, patron məhkəmə çəkişmələri zamanı müştərilərini qorumaq və ya onların himayəsində olan ailə üzvlərini ödəmək, onların minimum yaşayış ehtiyaclarını təmin etmək, habelə müştərilər, zəruri hallarda, ona maddi dəstək verməyə borclu idi. Müştərilər himayədarın ailəsinə qəbul edilmiş və onun soyadını daşımış, himayədarının adı ilə keçirilən ümumi bayramlarda iştirak etmiş, müştəriləri ailə qəbiristanlığında dəfn etmişlər. Dionysiusa görə, müştərilər əkinçilər, çobanlar, sənətkarlar idi. Torpağı himayədardan aldılar, o, güman edildiyi kimi, bunun üçün ailənin torpaq fondundan istifadə etdi və həm də ager publicusdan kredit götürə bildi. Müştərilərin torpaqdan hansı şəraitdə istifadə etməsi təkcə çar dövrünə deyil, respublikanın sonrakı dövrünə də məlum deyil. Bəzi alimlər müştəriləri qul, digərləri isə patriarxal qul hesab edirlər. Rus tarixçilərinin fikrincə, hələ də mübahisəsiz olan bir şey var ki, çar dövründə müştərilər qul hesab edilməyən, şəxsən asılı olan insanların irsi mülkünə çevrilməyə başladılar .
İstinadlar
- Неронова, Валентина Дмитриевна. 'Лекция 23. Ранний Рим. История древнего мира.
Ədəbiyyat
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Klientela lat clientela p le Qedim Romada sosial asililigin bir formasi patronlar ve musteriler arasinda qarsiliqli huquqi sosial ve iqtisadi ohdelikler Bu qebile sisteminin parcalanmasi dovrune gedib cixir Eramizdan evvel 509 cu ile qederPatronaj musteri munasibetleri Roma cemiyyetinde plebeylerin yaranmasindan cox evvel yaranmisdir Ilkin olaraq onlar sosial iqtisadi differensiasiya neticesinde Romanus populusunun kutlesi daxilinde yaranmis ve boyuk bir asili musteriler sinfinin yaranmasina sebeb olmusdur Qeyd etmek lazimdir ki erken hele kralliq olan Romada populus Romanus ve quirites anlayislari bir birinden ferqlenmir patrisi anlayisi basqa mena dasiyir cives vetendaslar anlayisi ise istifadeye verilmir Ehalinin huquqi statusunda hec bir ferq yox idi ve Roma ozu immiqrantlari hevesle celb etdi onlara beraber huquqlar verdi genc icmasinin sayinin ve mudafiesinin artirilmasinda maraqli idi Son uc Roma padsahinin e e 616 510 bir sira muhum islahatlar aparan etrusklarin feal fealiyyeti ile elaqedar veziyyet bir qeder deyisdi xususen uc tayfa milli esasda teskil edildi Ramna Latin Titius Sabinler Luceres Etrusklar her qebile 10 kuriya her kuriya ise 10 nesilden ibaret idi klanlardan ayrilmis ayri ayri aileler hemcinin artiq klanlar ve diger ehali konullu ve ya mecburi kockunler artiq avtomatik olaraq bu 300 klanin terkibine daxil edilmirdi Lakin ola bilsin ki bele bir sistem oz ferdi tezahurlerinde evvelki secilmis padsahlar dovrunde formalasa bilerdi Indi yalniz bu 300 qebile patrisiler populus Romanus quritler hesab olunurdu qalanlari plebeyler oldu ve eger birinciler butun huquqlara malik olsaydilar o zaman dovlet qarsisinda ohdelikler hami terefinden eyni derecede odenilmeli idi bu musteri sinfinin yeni doldurulmasi menbeyi idi azad edilmislerle birlikde meydana cixdi Bu movqe etrusk padsahlarinin ikincisi Servi Tullius terefinden bir qeder hamarlandi milli tayfalari aradan qaldiraraq dord erazi tesis etdi plebeyleri onlarin terkibine daxil etdi eyni zamanda bu sekilde yeni birlesen Romanin butun populusunu mulkiyyete boldu huquq ve vezifelerinin bir hissesinin tesnifati ile sinifler Eramizdan evvel 509 cu ilden sonraEyni zamanda respublikanin vetendas muharibeleri dovrunde e e 133 31 27 siyasi mubarizenin taktikasi ve praktikasi tedricen deyisir sonra ise Prinsipat dovrunde enenevi mubarize tamamile yox olur Bu dovrlerde musteri varli himayedarlari ucun ferqli prestij xarakteri alir onlar indi bir biri ile hem kohne hem sayca hem de yeni sekilde musterilerinin keyfiyyetlerine gore reqabet aparirlar Istedadli lakin kasib ferdler olan musteriler oz veziyyetlerini yaxsilasdira bilerdiler ustelik Roma vetendasligi olmayan insanlar onu elde etmek ve ya sadece Roma cemiyyetinde en azi mueyyen bir status qazanmaq umidi ile bele himayedarliga muraciet etmek mecburiyyetinde qaldilar Bununla bele Romadaki musterilerin umumi sayi artiq evveller musahide edilenlere yaxin deyildi Belelikle bir nov musteri senetkarlar ve onlarin himayedarlari himayedarlari arasindaki munasibet idi Diqqetelayiq numune tez tez himayedarlari terefinden subsidiya alan satirik sair Martialdir NeticeEslinde Roma Respublikasi dovrunde musteriler xususi ehemiyyet kesb edirdi ve musteri ohdelikleri cox vaxt miras qalirdi Enenevi olaraq musteriler Foruma oz himayedarini musayiet edir seckilerde onu destekleyir ve onun rehberliyi altinda muharibede xidmet edirdiler Eyni zamanda patron mehkeme cekismeleri zamani musterilerini qorumaq ve ya onlarin himayesinde olan aile uzvlerini odemek onlarin minimum yasayis ehtiyaclarini temin etmek habele musteriler zeruri hallarda ona maddi destek vermeye borclu idi Musteriler himayedarin ailesine qebul edilmis ve onun soyadini dasimis himayedarinin adi ile kecirilen umumi bayramlarda istirak etmis musterileri aile qebiristanliginda defn etmisler Dionysiusa gore musteriler ekinciler cobanlar senetkarlar idi Torpagi himayedardan aldilar o guman edildiyi kimi bunun ucun ailenin torpaq fondundan istifade etdi ve hem de ager publicusdan kredit goture bildi Musterilerin torpaqdan hansi seraitde istifade etmesi tekce car dovrune deyil respublikanin sonraki dovrune de melum deyil Bezi alimler musterileri qul digerleri ise patriarxal qul hesab edirler Rus tarixcilerinin fikrince hele de mubahisesiz olan bir sey var ki car dovrunde musteriler qul hesab edilmeyen sexsen asili olan insanlarin irsi mulkune cevrilmeye basladilar IstinadlarNeronova Valentina Dmitrievna Lekciya 23 Rannij Rim Istoriya drevnego mira EdebiyyatKlientela Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907