Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaldan-Boşoqtu (monq. Галдан бошигт) 1644 — 1697 — üçüncü hakimi, Erdeni-batırın oğlu.
| Qaldan-Boşoqtu | |
|---|---|
| monq. ᠭᠠᠯᠳᠠᠨ ᠪᠣᠱᠣᠭᠲᠤ ᠬᠠᠭᠠᠨ | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1644 |
| Vəfat tarixi | 23 aprel 1697 |
| Vəfat səbəbi | zəhərlənmə[d] |
| Fəaliyyəti | bhikşu |
| Atası | Erdeni-batır |
| Həyat yoldaşı |
|
| Dini | Tibet buddizmi |
Həyatı
Qaldan, Batır-xuntaycının altıncı oğlu olaraq 1644-cü ildə doğulmuşdu. 1650-ci ildə Buddizmi öyrənməsi üçün Tibetə göndərilmiş və təqribən 13 il orada təhsil aldıqdan sonra ölkəsinə dönmüşdür. Cunqariyaya döndükdən sonra Senqe tərəfindən dini və idari işlərə məmur edilmiştir1. Erdeni-batır xuntaycı və Senqedən sonra Cunqar xanlığının taxtına 1671-ci ildə Qaldan-Boşoqtu keçmişdir. Qaldan, uzun müddətli bir təhsil alması və Tibet kimi qədim mədəniyyət mərkəzlərində yetişməsi səbəbiylə geniş bir dünya görüşünə və təcrübəsinə sahib idi. Bütün Oyrat oymaqlarını və Cunqar xanlığının damı altında toplayaraq çevrəsindəki böyük qüvvələrə qarşı ayaqda dura biləcəyini düşünürdü.
Qaldan-Boşoqtu xan, Rusiya ilə münasibətləri inkişaf etdirərək qərb sərhəd-sınırlarının güvənliyini qorumağa çalışdı. Rus hökuməti də şərq sərhəd-sınırlarının və şəhərlərinin güvənlik altında olmasını istəyirdi. Bu nöqtədə hər iki ölkə də barışdan yana idi. Qarşılıqlı elçilərin göndərilməsi ilə münasibətləri davamlı tutulmuşdur. Kukunordakı Oçirtu xan, Quşi xan və Volqa Kalmıklarından Ayuke xan ilə münasibətlər quruldu. Her iki bölgənin liderləri də Qaldanın hakimiyətini tanıdılar. Fəqət Oçirtu xan ilə 1678-ci ildə bir anlaşmazlıq çıxdı və Oçirtu xan öldürüldü. Eyni il Akdağlık Appak xoca, Dalay Lamadan yardım istemiş, o da durumu Qaldan Boşoqtuya bildirmişdir. Buna görə Qaldan Boşoqtu Şərqi Türkistan səfərinə çıxmış, bu bölgədə iqtidarı əldə saxlayan İsmail xanı əsir almışdır. Beləcə buranı hakimiyəti altına alaraq bölgənin başçılığını Appak xocaya vermişdir.1679-cu ildə Rusiya ilə Cunqariya sərhəd-sınırında olan qırğızların, böyük əksəriyyətinin vergi məsələlərinden dolayı Cunqariya torpaqlarına köç etdikləri görünür. Ayrıca bu il 5-ci Dalay Lama tərəfindən Qaldana, Boşoqtu xan ünvanı verilmiş, beləcə Qaldan ruhani lider olaraq da nüfuzunu möhkəmləndirmişdi.
Dalay Lamanın istəyi üzərinə Xalxa üzərinə 1695-ci ildə səfərə çıxan Qaldan, Çing orduları ilə savaşmış, 1696-cı ilin may ayında Zuun Mod savaşında böyük bir itki verərək geri çəkilmək məcburiyyətində qalmışdır. İqtisadi və siyasi baxımdan yaxşıca zəifləyən Qaldan Boşoqtu xan içərisinə düşdüyü bu durum nəticəsində xəstələnmiş və 13 mart 1697-ci ildə ölmüşdür.
Ədəbiyyat
- Златкин И. Я., История Джунгарского ханства (1635-1758), М., 1964.
- Митиров А.Г. "Ойраты-калмыки: века и поколения", Элиста, 1998 г.
- Dalay Çuluunii, Oyrad Mongoliin Tuuh, Ulaanbaatar, 2000.
- Çimitdorjiyev, Şirap B., Rossiya i Mongoliya, Moskva, 1987.
- Чимитдоржиев Ш. Б. Национально-освободительное движение монгольского народа в XVII-XVIII вв.
İstinadlar
- Boshigt Khaan Galdan // Faceted Application of Subject Terminology.
- Galdan Boshigt Khaan // MAK (pol.).
- http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/China/XVII/1600-1620/Mezd_otn_centr_azii/81-100/81.htm.
- Ş. B. Çimitdorjiev, göstərilən əsəri, s. 36.
- Ş. B. Çimitdorjiev, göstərilən əsəri, s. 115.
- Ş. B. Çimitdorjiev, göstərilən əsəri, s. 37.
- A. G. Mitirov, Oyratı-Kalmıki: veka i pokoleniya, Elista 1998, s. 83
- Ş. B. Çimitdorjiev, göstərilən əsəri, s. 39.
- İ. Ya. Zlatkin, göstərilən əsəri, s. 208.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Cunqariyanın xeyrxah hakimi
- Qaldan-Boşoqtu
- Qorxunc Qaldan 2013-06-17 at the Wayback Machine.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaldan Bosoqtu monq Galdan boshigt 1644 1697 ucuncu hakimi Erdeni batirin oglu Qaldan Bosoqtumonq ᠭᠠᠯᠳᠠᠨ ᠪᠣᠱᠣᠭᠲᠤ ᠬᠠᠭᠠᠨSexsi melumatlarDogum tarixi 1644Vefat tarixi 23 aprel 1697 1697 04 23 Vefat sebebi zeherlenme d Fealiyyeti bhiksuAtasi Erdeni batirHeyat yoldasi Anu xatun 1671 Dini Tibet buddizmiHeyatiQaldan Batir xuntaycinin altinci oglu olaraq 1644 cu ilde dogulmusdu 1650 ci ilde Buddizmi oyrenmesi ucun Tibete gonderilmis ve teqriben 13 il orada tehsil aldiqdan sonra olkesine donmusdur Cunqariyaya dondukden sonra Senqe terefinden dini ve idari islere memur edilmistir1 Erdeni batir xuntayci ve Senqeden sonra Cunqar xanliginin taxtina 1671 ci ilde Qaldan Bosoqtu kecmisdir Qaldan uzun muddetli bir tehsil almasi ve Tibet kimi qedim medeniyyet merkezlerinde yetismesi sebebiyle genis bir dunya gorusune ve tecrubesine sahib idi Butun Oyrat oymaqlarini ve Cunqar xanliginin dami altinda toplayaraq cevresindeki boyuk quvvelere qarsi ayaqda dura bileceyini dusunurdu Qaldan Bosoqtu xan Rusiya ile munasibetleri inkisaf etdirerek qerb serhed sinirlarinin guvenliyini qorumaga calisdi Rus hokumeti de serq serhed sinirlarinin ve seherlerinin guvenlik altinda olmasini isteyirdi Bu noqtede her iki olke de barisdan yana idi Qarsiliqli elcilerin gonderilmesi ile munasibetleri davamli tutulmusdur Kukunordaki Ocirtu xan Qusi xan ve Volqa Kalmiklarindan Ayuke xan ile munasibetler quruldu Her iki bolgenin liderleri de Qaldanin hakimiyetini tanidilar Feqet Ocirtu xan ile 1678 ci ilde bir anlasmazliq cixdi ve Ocirtu xan olduruldu Eyni il Akdaglik Appak xoca Dalay Lamadan yardim istemis o da durumu Qaldan Bosoqtuya bildirmisdir Buna gore Qaldan Bosoqtu Serqi Turkistan seferine cixmis bu bolgede iqtidari elde saxlayan Ismail xani esir almisdir Belece burani hakimiyeti altina alaraq bolgenin basciligini Appak xocaya vermisdir 1679 cu ilde Rusiya ile Cunqariya serhed sinirinda olan qirgizlarin boyuk ekseriyyetinin vergi meselelerinden dolayi Cunqariya torpaqlarina koc etdikleri gorunur Ayrica bu il 5 ci Dalay Lama terefinden Qaldana Bosoqtu xan unvani verilmis belece Qaldan ruhani lider olaraq da nufuzunu mohkemlendirmisdi Dalay Lamanin isteyi uzerine Xalxa uzerine 1695 ci ilde sefere cixan Qaldan Cing ordulari ile savasmis 1696 ci ilin may ayinda Zuun Mod savasinda boyuk bir itki vererek geri cekilmek mecburiyyetinde qalmisdir Iqtisadi ve siyasi baximdan yaxsica zeifleyen Qaldan Bosoqtu xan icerisine dusduyu bu durum neticesinde xestelenmis ve 13 mart 1697 ci ilde olmusdur EdebiyyatZlatkin I Ya Istoriya Dzhungarskogo hanstva 1635 1758 M 1964 Mitirov A G Ojraty kalmyki veka i pokoleniya Elista 1998 g Dalay Culuunii Oyrad Mongoliin Tuuh Ulaanbaatar 2000 Cimitdorjiyev Sirap B Rossiya i Mongoliya Moskva 1987 Chimitdorzhiev Sh B Nacionalno osvoboditelnoe dvizhenie mongolskogo naroda v XVII XVIII vv IstinadlarBoshigt Khaan Galdan Faceted Application of Subject Terminology Galdan Boshigt Khaan MAK pol http www vostlit info Texts Dokumenty China XVII 1600 1620 Mezd otn centr azii 81 100 81 htm S B Cimitdorjiev gosterilen eseri s 36 S B Cimitdorjiev gosterilen eseri s 115 S B Cimitdorjiev gosterilen eseri s 37 A G Mitirov Oyrati Kalmiki veka i pokoleniya Elista 1998 s 83 S B Cimitdorjiev gosterilen eseri s 39 I Ya Zlatkin gosterilen eseri s 208 Hemcinin baxErdeni batir SenqeXarici kecidlerCunqariyanin xeyrxah hakimi Qaldan Bosoqtu Qorxunc Qaldan 2013 06 17 at the Wayback Machine