Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Spinal anesteziya, Onurğa beyni anesteziyası ya qısa olaraq SPA (lat. spinalis – onurğa sütunu, "an-" yun. αἴσθησις) regional anesteziyanın bir növü. bu zaman onurğa kanalına (onurğa mayesinə) yeridilmiş yerli keyləşdirici məhlulun təsirindən impuls ötürücülüyü onurğa beyni səviyyəsində bloklanmış, nəticə etibarilə onurğa beyninin anesteziya hissəsinə müvafiq bədən nahiyyəsinin hissiyyatı sönmüş olur. Belə ki, həmin nahiyənin ağrı, temperatur, taktil – toxunma hissiyatı və xüsusən ətrafların hərəkət funksiyaları pozulmuş olur.
| Spinal anesteziya | |
|---|---|
| Spinal anesteziyanın gedişi | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
- İlk dəfə olaraq Avqust Bir (1861–1949) assistenti Avqust Hildebrant ilə 1898 ildə Kildə kokain məhlulunu onurğa kanalına yeridərək, regional anesteziyanın bir növü olan spinal (onurğa beyni) anesteziyasını icra etmişdir. Lakin anesteziya kəskin başağrıları, öyümə, qusma əlamətli fəsadlara səbəb olmuşdur.
- 1885 ildə amerikalı Ceyms Leonard Korninq eini sınağı – onurğa kanalına kokain inyeksiyasını icra etmişdir. Lakin müdaxiləlin Korinq tərəfindən nə dərəcədə düzgün icra edildiyi hələdə şübhə doğursa da onu metodun ilk icraçısı sayırlar.
- 1908 ildə isə avqust bir regional anesteziyahın bir növü olan venadaxili regional anesteziyanı sınaqdan keçirdmişdir.
XX əsrin əvvəllərindən sinal anesteziya sezar kəsiyində istifadə edilmişdir. 1930 ildə spinal anestiziya zamanı ilk ölüm halı qeydə alınmasından sonra bu metoddan istifadə edilmir. lakin 1950-ci illərdən başlayaraq bu metoda daim müraziət edilmiş və inkişaf etdirilmişdir. Günümüzdə bu metod demək olar ki, sezar əməliyyatları üçün anesteziyanın ən məğbul metodu sayılır. *
Anatomiya
Vəzifə etibarilə onurğa beyni boyun gövdə və ətraf əzələlərinin avtomatik tənziminin mərkəzi üzvü hesab olunur, morfoloji və fizioloji cəhətcə beyinlə sıx rabitədədir və onun fəaliyyəti beyin qabızının başçılığı altındadır. Onurğa beyninin yuxarı hüdudu uzunsov beyin çarpazının aşağı ucu (birinci boyun sinirinin çıxan yeri) bərabərində, skletə nisbətən atlasın yuxarı kənarı bərabərliyində və aşağı hödudu 1–2-ci bel fəqərələri səviyyəsində olur. Onurğa beyni onurğa kanalının əyriliklərinə müvafiq olaraq boyun və döş nahiyələrində əyilmişdir. Bunun uzunluğu orta hesabla kişilərdə 45 sm. qadınlarda isə 43 sm olur. Onurğa beyninin uzunluğu onurğanın uzunluğuna olan nisbəti daimi deyildir; orta hesabla onurğanın uzunluğunun onurğa beyninin uzunluğuna olan nisbəti 100:64 olan nisbəti kimidir. Onurğa beyninin sagital ölçüsü frontal ölçüsündən kiçikdir. Həcmi 33 sm³ və en kəsiyinin səthi orta hesabla 63 mm²-ə bərabərdir. Onurğa beyninin çəkisi yetişmiş şəxslərdə 30 q və yenidoğulmuşlarda 6–7 q olur; bədən çəkisinə olan nisbəti 1: 1848 olan nisbətinə (yenidoğulmuşlarda isə 1:851 nisbətinə) bərabərdir. Onun çəkisi (yenidöğulmuşunkuna nisbətən) bir yaşında iki dəfə, beş yaşında üç və həddi-bbüluğ dövründə 4–5 dəfə artmış olur. Onurğa beyni onurğa kanalında yerləşərək onurğanın hərəkəti zamanı yerini bir qədər yuxarıya doğru dəyişir; deməli onurğa beyni onurğa kanalında hərəkətli bir surətdə fiksasiya olunmuşdur. O, onurğa kanalını tamamilə tutmamışdır; əgər onurğa beyninin en kəsiyinin səthi 63 mm² təşkil edirsə, onurğa kanalının en kəsiyinin səthi 254 mm²-ə bərabərdir; beləliklə onurğa kanalında onurğa beyninin tutduğu yerdən başqa artıq sahə qalır; buranı onurğa beyni qişaları, damarlar və beyin-onurğa beyin mayesi tutur. bu sahə onurğa beyninin hərəkət etməsinə şərait yaradır. Onurğa beyninin yerdəyişmə dərəcəsi fiksasiya aparatına aid olan dişli bağlar (lat. lig-ta denticulata) ilə məhdudlaşır. bu bağlar (19–23 cüt) onurğa beyninin yumşaq qişasından ayrılmış törəmədir. Onlar bir tərəfdən sərt qişaya, digər tərəfdən isə onurğa beyninin ön və dal kökləri arasında yumşaq qişaya bağlanmışdır. Onurğa beyninin fiksasiyasında sərt qişanın özü, hörümçək torunabənzər və yumşaq qişaların bağ aparatı (subaraxnoidal arakəsmələr, dişli bağlar), , uc sap və onurğa beyni damarları iştirak edir. Topoqrafiya cəhətcə onurğa beyni üç hissəyə bölünür: boyun hissə – lat. pars cervicalis, döş hissə – lat. pars thoracica, və bel hissə – lat. pars lumbalis. Bunların qalınlığı eyni deyildir; boyun və bel hissədə qalınlaşmalar vardır:
- Boyun qalınlaşması – lat. intumescentia cervicalis – II boyun fəqərəsi ilə II döş fəqərəsi arasında. Boyun qalınlaşmasının ən qalın hissəsi V–IV boyun fəqərələri bərabərliyində olur.
- Bel qalınlaşması – lat. intumenscentia lumbalis – IX–X döş fəqərəsi ilə I ya II bel fəqərələri arasında olur.
Bu qalınlaşmaların əmələ gəlməsi, onurğa beyninin ətrafında gedən sinirlərə müvafiq seqmentlərində sinir hüceyrələrinin çoxluğu ilə izah olunur.
Texniki aspektləri
- Vena daxilinə infuziya, Manitorinq: EKQ, pulsoksimetriya, 5 dəqiqəlik fasilələrlə arterial təzyiqin ölçülməsi
- Pasient əməliyyat masasına əyləşdirilir və ya yanı üstə uzadılır.
- Sterillik ciddi gözlənilmək məqsədilə icraçı anesteyioloq baş örtüyü, maska, steril xalat və əlcək geyinməli, punksiya olunacaq dəri sahəsi (bel fəqərələri nahiyəsi) metodoloji olaraq dezinfeksiya edilərək steril materiallarla izolə olunmalıdır!
- Spinal anesteziya: III/IV yaxud IV/V bel fəqərəarası sahədən Pencil-Point spinal iynəsi ilə punksiya icra edilir.
- Punksiya düzgün aparılmışdırsa dərhal kanülə vasitəsilə şəffaf onurğa beyin mayesinin damcıladığı müşahidə olunur
- Bundan sonra onurğa kanalına 2–2,5 ml 0,5% li izobar (yaxud 1,5–2 ml 0,5% li hiperbar) Bupivacain məhlulu yeridilir.
- Spinal iynə kənarlaşdırılaraq pasient əməliyyat üçün arxası üstə uzadılır.
Fəsadları
- Punksiya yerinin infeksiyalaşması
- Yerli keyləşdiricinin damar daxili inyeksiyası
- Hemodinamik problemlər: hipotoniya, bradikardiya
- Ürəkbulanma
- Baş ağrıları
- Sidikburaxmanın pozulması
- Uğursuz travmatik punksion cəhdlər nəticəsində ağrılar
- Onurğa beyninin zədələnməsi; hemiparezlər ya köndələn iflic
- Aseptik meningit, araxnoidit, lat. Cauda-equina-syndrom, epidural abses, mielit
- Total spinal anesteziya
- Allergik reaksiya; anafilaktik şok
Tətbiq olunan əməliyyatlar
- Sezar kəsiyi
- Yırtıqların plastikası
- Aşağı ətrafların varikoz genəlməsi – Venaektamiya
- Aşağı ətraflarda aparılan cərrahi müdaxilələr: sınıqlar, diz oynağının protezlənməsi, dizin artroskopiyası
- anal daxili və ətrafı cərrahi müdaxilələr və s.
İstinadlar
- A. Bier: Versuche über die Cocainisierung des Rückenmarks. Dtsch Z Chir 51 (1899): 361–368
- Oehme, Peter: Rückenmarksanästhesie mit Kokain: Die Prioritätskontroverse zur Lumbalanästhesie. 2010-08-24 at the Wayback Machine Dtsch Arztebl 1998;95(41):A-2556–8
- A. Bier: Ueber einen neuen Weg Localanästhesie an den Gliedmassen zu erzeugen. Arch. klin. Chir. 1908; 86: 1007–1016
- Gogarten W, Van Aken H: A century of regional analgesia in obstetrics. 2009-07-10 at the Wayback Machine Anesth Analg. 2000 Oct;91(4):773–5. PMID 11004024
- *Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, səh. 19–37, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1982
- Michael Heck, Michael Fresenius, Repetitorium Anästhesiologie, 3. vollständig aktualisierte Auflage, Springer 2001, səh. 303 (alm.)
Mənbələr
- Regionalanästhesie – Techniken im operativen und geburtshilflichen Bereich, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart (1981) (alm.)
- Michael Heck, Michael Fresenius, Repetitorium Anästhesiologie, 3. vollständig aktualisierte Auflage, Springer 2001, (alm.)
- Gisela Meier, Johannes Bütner, Atlas der peripheren Regionalanästhesie, Anatomie-Anästhesie- Schmerztherapie, 2004 Georg Thieme Verlag Stuttgart, New York
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1982
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Spinal anesteziya Onurga beyni anesteziyasi ya qisa olaraq SPA lat spinalis onurga sutunu an yun aἴs8hsis regional anesteziyanin bir novu bu zaman onurga kanalina onurga mayesine yeridilmis yerli keylesdirici mehlulun tesirinden impuls oturuculuyu onurga beyni seviyyesinde bloklanmis netice etibarile onurga beyninin anesteziya hissesine muvafiq beden nahiyyesinin hissiyyati sonmus olur Bele ki hemin nahiyenin agri temperatur taktil toxunma hissiyati ve xususen etraflarin hereket funksiyalari pozulmus olur Spinal anesteziya source source source source source source Spinal anesteziyanin gedisi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAvqust Bir Ceyms Korninq Ilk defe olaraq Avqust Bir 1861 1949 assistenti Avqust Hildebrant ile 1898 ilde Kilde kokain mehlulunu onurga kanalina yeriderek regional anesteziyanin bir novu olan spinal onurga beyni anesteziyasini icra etmisdir Lakin anesteziya keskin basagrilari oyume qusma elametli fesadlara sebeb olmusdur 1885 ilde amerikali Ceyms Leonard Korninq eini sinagi onurga kanalina kokain inyeksiyasini icra etmisdir Lakin mudaxilelin Korinq terefinden ne derecede duzgun icra edildiyi helede subhe dogursa da onu metodun ilk icracisi sayirlar 1908 ilde ise avqust bir regional anesteziyahin bir novu olan venadaxili regional anesteziyani sinaqdan kecirdmisdir XX esrin evvellerinden sinal anesteziya sezar kesiyinde istifade edilmisdir 1930 ilde spinal anestiziya zamani ilk olum hali qeyde alinmasindan sonra bu metoddan istifade edilmir lakin 1950 ci illerden baslayaraq bu metoda daim muraziet edilmis ve inkisaf etdirilmisdir Gunumuzde bu metod demek olar ki sezar emeliyyatlari ucun anesteziyanin en megbul metodu sayilir AnatomiyaOnurga beyninin onurga kanalinda yerlesmesiOnurga beyniOnurga beyni ile onurga kanali arasindaki bosluq Vezife etibarile onurga beyni boyun govde ve etraf ezelelerinin avtomatik tenziminin merkezi uzvu hesab olunur morfoloji ve fizioloji cehetce beyinle six rabitededir ve onun fealiyyeti beyin qabizinin basciligi altindadir Onurga beyninin yuxari hududu uzunsov beyin carpazinin asagi ucu birinci boyun sinirinin cixan yeri beraberinde sklete nisbeten atlasin yuxari kenari beraberliyinde ve asagi hodudu 1 2 ci bel feqereleri seviyyesinde olur Onurga beyni onurga kanalinin eyriliklerine muvafiq olaraq boyun ve dos nahiyelerinde eyilmisdir Bunun uzunlugu orta hesabla kisilerde 45 sm qadinlarda ise 43 sm olur Onurga beyninin uzunlugu onurganin uzunluguna olan nisbeti daimi deyildir orta hesabla onurganin uzunlugunun onurga beyninin uzunluguna olan nisbeti 100 64 olan nisbeti kimidir Onurga beyninin sagital olcusu frontal olcusunden kicikdir Hecmi 33 sm ve en kesiyinin sethi orta hesabla 63 mm e beraberdir Onurga beyninin cekisi yetismis sexslerde 30 q ve yenidogulmuslarda 6 7 q olur beden cekisine olan nisbeti 1 1848 olan nisbetine yenidogulmuslarda ise 1 851 nisbetine beraberdir Onun cekisi yenidogulmusunkuna nisbeten bir yasinda iki defe bes yasinda uc ve heddi bbulug dovrunde 4 5 defe artmis olur Onurga beyni onurga kanalinda yerleserek onurganin hereketi zamani yerini bir qeder yuxariya dogru deyisir demeli onurga beyni onurga kanalinda hereketli bir suretde fiksasiya olunmusdur O onurga kanalini tamamile tutmamisdir eger onurga beyninin en kesiyinin sethi 63 mm teskil edirse onurga kanalinin en kesiyinin sethi 254 mm e beraberdir belelikle onurga kanalinda onurga beyninin tutdugu yerden basqa artiq sahe qalir burani onurga beyni qisalari damarlar ve beyin onurga beyin mayesi tutur bu sahe onurga beyninin hereket etmesine serait yaradir Onurga beyninin yerdeyisme derecesi fiksasiya aparatina aid olan disli baglar lat lig ta denticulata ile mehdudlasir bu baglar 19 23 cut onurga beyninin yumsaq qisasindan ayrilmis toremedir Onlar bir terefden sert qisaya diger terefden ise onurga beyninin on ve dal kokleri arasinda yumsaq qisaya baglanmisdir Onurga beyninin fiksasiyasinda sert qisanin ozu horumcek torunabenzer ve yumsaq qisalarin bag aparati subaraxnoidal arakesmeler disli baglar uc sap ve onurga beyni damarlari istirak edir Topoqrafiya cehetce onurga beyni uc hisseye bolunur boyun hisse lat pars cervicalis dos hisse lat pars thoracica ve bel hisse lat pars lumbalis Bunlarin qalinligi eyni deyildir boyun ve bel hissede qalinlasmalar vardir Boyun qalinlasmasi lat intumescentia cervicalis II boyun feqeresi ile II dos feqeresi arasinda Boyun qalinlasmasinin en qalin hissesi V IV boyun feqereleri beraberliyinde olur Bel qalinlasmasi lat intumenscentia lumbalis IX X dos feqeresi ile I ya II bel feqereleri arasinda olur Bu qalinlasmalarin emele gelmesi onurga beyninin etrafinda geden sinirlere muvafiq seqmentlerinde sinir huceyrelerinin coxlugu ile izah olunur Texniki aspektleriSpinal anesteziya Damci yoxdursa anesteziya da yoxdur Insanin dermatomlari onurga beyninin afferent sinirlerinin innervasiya nahiyyeleri Vena daxiline infuziya Manitorinq EKQ pulsoksimetriya 5 deqiqelik fasilelerle arterial tezyiqin olculmesi Pasient emeliyyat masasina eylesdirilir ve ya yani uste uzadilir Sterillik ciddi gozlenilmek meqsedile icraci anesteyioloq bas ortuyu maska steril xalat ve elcek geyinmeli punksiya olunacaq deri sahesi bel feqereleri nahiyesi metodoloji olaraq dezinfeksiya edilerek steril materiallarla izole olunmalidir Spinal anesteziya III IV yaxud IV V bel feqerearasi saheden Pencil Point spinal iynesi ile punksiya icra edilir Punksiya duzgun aparilmisdirsa derhal kanule vasitesile seffaf onurga beyin mayesinin damciladigi musahide olunur Bundan sonra onurga kanalina 2 2 5 ml 0 5 li izobar yaxud 1 5 2 ml 0 5 li hiperbar Bupivacain mehlulu yeridilir Spinal iyne kenarlasdirilaraq pasient emeliyyat ucun arxasi uste uzadilir Fesadlari Punksiya yerinin infeksiyalasmasi Yerli keylesdiricinin damar daxili inyeksiyasi Hemodinamik problemler hipotoniya bradikardiya Urekbulanma Bas agrilari Sidikburaxmanin pozulmasi Ugursuz travmatik punksion cehdler neticesinde agrilar Onurga beyninin zedelenmesi hemiparezler ya kondelen iflic Aseptik meningit araxnoidit lat Cauda equina syndrom epidural abses mielit Total spinal anesteziya Allergik reaksiya anafilaktik sokTetbiq olunan emeliyyatlarSezar kesiyi Yirtiqlarin plastikasi Asagi etraflarin varikoz genelmesi Venaektamiya Asagi etraflarda aparilan cerrahi mudaxileler siniqlar diz oynaginin protezlenmesi dizin artroskopiyasi anal daxili ve etrafi cerrahi mudaxileler ve s IstinadlarA Bier Versuche uber die Cocainisierung des Ruckenmarks Dtsch Z Chir 51 1899 361 368 Oehme Peter Ruckenmarksanasthesie mit Kokain Die Prioritatskontroverse zur Lumbalanasthesie 2010 08 24 at the Wayback Machine Dtsch Arztebl 1998 95 41 A 2556 8 A Bier Ueber einen neuen Weg Localanasthesie an den Gliedmassen zu erzeugen Arch klin Chir 1908 86 1007 1016 Gogarten W Van Aken H A century of regional analgesia in obstetrics 2009 07 10 at the Wayback Machine Anesth Analg 2000 Oct 91 4 773 5 PMID 11004024 Prof Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi III cild seh 19 37 MAARIF Nesriyyati Baki 1982 Michael Heck Michael Fresenius Repetitorium Anasthesiologie 3 vollstandig aktualisierte Auflage Springer 2001 ISBN 3 540 67331 8 seh 303 alm MenbelerRegionalanasthesie Techniken im operativen und geburtshilflichen Bereich Gustav Fischer Verlag Stuttgart 1981 ISBN 3 437 10732 1 alm Michael Heck Michael Fresenius Repetitorium Anasthesiologie 3 vollstandig aktualisierte Auflage Springer 2001 ISBN 3 540 67331 8 alm Gisela Meier Johannes Butner Atlas der peripheren Regionalanasthesie Anatomie Anasthesie Schmerztherapie 2004 Georg Thieme Verlag Stuttgart New York ISBN 3 13 136251 0 Prof Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi III cild MAARIF Nesriyyati Baki 1982