Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İctimai hərəkətlilik — dəyişə bilmək imkanıdır. İctimai hərəkətlilik anlayışı ictimai (sosial) lift anlayışına yaxındır.
Elmi tərifi
İctimai hərəkətlilik — fərd və ya ictimai qrup tərəfindən tutduğu mövqeyi (ictimai mövqe) dəyişməsi, bir ictimai təbəqədən (sinifdən, qrupdan) başqasına (şaquli hərkətlilik) və ya eyni bir ictimai təbəqənin daxilində yerdəyişmə (üfüqi hərəkətlilik). Kasta və cəmiyyətində kəskin məhdudlaşdırılmış ictimai hərəkətlilik sənaye cəmiyyəti şəraitdə xeyli böyüyür.
Üfüqi hərəkətlilik
Üfüqi hərəkətlilik — fərdin eyni səviyyədə olan bir başqasına keçməsi (məsələn: pravoslav dini qrupdan katolikə keçid, bir ölkənin vətəndaşlığından başqasına keçid). Fərdi hərəkətlilik - başqalarından ayrıca olaraq bir insanın hərəkəti və qrup hərkətliliyi - hərəkət kollektiv şəkildə baş verir, fərqləndirilir. Bundan başqa coğrafi hərəkətlilik - əvvəlki status saxlanılmaqla bir yerdə başqasına hərəkət də (məsələn: beynəlxalq və regional turizm, kənddən şəhərə və əks istiqamətdə köçmə) fərqləndirilir. Coğrafi hərəkətliliyin növü kimi əhalinin miqrasiyasını - status dəyişməklə insanın bir yerdən başqasına hərəkəti (məsələn: insanın daimi yaşamaq üçün kənddən şəhərə köçməsi və məşğuliyyətini dəyişməsi) da fərqləndirirlər.
Şaquli hərəkətlilik
Şaquli hərəkətlilik — insanın xidməti nərdivan ilə yuxarı və ya aşağı hərəkət etməsidir.
- Yüksələn hərəkətlilik — sosial yüksəliş, yuxarıya doğru hərəkət (Məsələn: vəzifənin yüksəlməsi).
- Enən hərəkətlilik — sosial eniş, aşağıya doğru hərəkət (Məsələn: istefa).
İctimai (sosial) lift
İctimai (sosial) lift — şaquli hərəkətliliyə oxşayan, lakin müasir müzakirəsi kontekstində daha çox hakim elitanın rotasiyasının əsas vasitəsi kimi istifadə olunan anlayışdır.
Nəsillərarası hərəkətlilik
Nəsillərarası hərəkətlilik — müxtəlif nəsillərin nümayəndələri arasında nisbi dəyişikliyi (məsələn: fəhlənin oğlu prezident olur).
Nəsillərdaxili hərəkətlilik
Nəsillərdaxili hərkətlilik (ictimai karyera) — bir nəsil daxilində statusun dəyişməsi (məsələn: xarrat mühəndis, daha sonra sex rəisi, daha sonra zavod müdiri və s. olur).
Şaquli və üfüqi hərkətliliyə cins, yaş, doğum səviyyəsi, ölüm səviyyəsi, əhalinin sıxlığı kimi amillər təsir edir. Ümumilikdə kişi və gənclər, qadınlara və yaşlılarla müqayisədə daha hərkətlidirlər. Əhalisinin sayı həddi aşmış ölkələr immiqrasiyadan daha çox emmiqrasiyanın (iqtisadi, siyasi, şəxsi səbəblərdən bir ölkədən digərinə köçmə) təsirinə məruz qalırlar. Doğum səviyyəsi yüksək olduğu yerlərdə əhali daha gəncdir, bu səbəbdən də daha hərkətlidir və əksinə.
Hərəkətli və hərəkəsiz cəmiyyət tipləri.
Hərəkətli cəmiyyət tipində şaquli hərəkətliliyin səviyyəsi çox yüksəkdir, hərəkətsiz cəmiyyət tipində isə çox aşağıdır. İkinci növün nümunəsi kimi Hindistandakı kasta quruluşunu göstərmək olar, amma hətta Qədim Hindistanda da şaquli hərəkətliliyin dərəcəsi heç yerdə və heç zaman 0-a bərabər olmayıb. Şaquli hərəkətliliyin dərəcəsi məhdudlaşdırılmalıdır. Hər "mərtəbədə", yuxarı vəzifələrə buna layiq olmayan şəxslərin qalxmasının qarşısını almaq və cəmiyyətin müharibə və ya islahatların olmadığı şəraitdə məhv olmasının qarşısını almaq üçün mütləq "ələklər" olmalıdır. Şaquli hərəkətliliyin dərəcəsini məsələn, rəhbər vəzifəli şəxslər, məmurlar arasında buna layiq olmadığı mövqeyi tutan (mənsəbpərəst) adamların faiz payı ilə ölçmək olar. Bu şəxslər öz karyeralarını kasıblar arasından başlayaraq ən yüksək mövqelərdə bitiriblər. Pitirim Sorokin şaquli hərəkətlilik dərəcəsinə görə ölkələr arasında fərqləri göstərmişdir:
- Qərbi Roma imperiyası − 45,6 %
- Şərqi Roma imperiyası − 27,7 %
- Oktyabr çevrilişinə qədər Rusiya − 5,5 %
- Fransa − 3,9 %
- İngiltərə − 5 %
- ABŞ − 48,3 %
İstinadlar
- (PDF). 2013-07-29 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ictimai hereketlilik deyise bilmek imkanidir Ictimai hereketlilik anlayisi ictimai sosial lift anlayisina yaxindir Elmi terifiIctimai hereketlilik ferd ve ya ictimai qrup terefinden tutdugu movqeyi ictimai movqe deyismesi bir ictimai tebeqeden sinifden qrupdan basqasina saquli herketlilik ve ya eyni bir ictimai tebeqenin daxilinde yerdeyisme ufuqi hereketlilik Kasta ve cemiyyetinde keskin mehdudlasdirilmis ictimai hereketlilik senaye cemiyyeti seraitde xeyli boyuyur Ufuqi hereketlilikUfuqi hereketlilik ferdin eyni seviyyede olan bir basqasina kecmesi meselen pravoslav dini qrupdan katolike kecid bir olkenin vetendasligindan basqasina kecid Ferdi hereketlilik basqalarindan ayrica olaraq bir insanin hereketi ve qrup herketliliyi hereket kollektiv sekilde bas verir ferqlendirilir Bundan basqa cografi hereketlilik evvelki status saxlanilmaqla bir yerde basqasina hereket de meselen beynelxalq ve regional turizm kendden sehere ve eks istiqametde kocme ferqlendirilir Cografi hereketliliyin novu kimi ehalinin miqrasiyasini status deyismekle insanin bir yerden basqasina hereketi meselen insanin daimi yasamaq ucun kendden sehere kocmesi ve mesguliyyetini deyismesi da ferqlendirirler Saquli hereketlilikSaquli hereketlilik insanin xidmeti nerdivan ile yuxari ve ya asagi hereket etmesidir Yukselen hereketlilik sosial yukselis yuxariya dogru hereket Meselen vezifenin yukselmesi Enen hereketlilik sosial enis asagiya dogru hereket Meselen istefa Ictimai sosial lift Ictimai sosial lift saquli hereketliliye oxsayan lakin muasir muzakiresi kontekstinde daha cox hakim elitanin rotasiyasinin esas vasitesi kimi istifade olunan anlayisdir Nesillerarasi hereketlilikNesillerarasi hereketlilik muxtelif nesillerin numayendeleri arasinda nisbi deyisikliyi meselen fehlenin oglu prezident olur Nesillerdaxili hereketlilikNesillerdaxili herketlilik ictimai karyera bir nesil daxilinde statusun deyismesi meselen xarrat muhendis daha sonra sex reisi daha sonra zavod mudiri ve s olur Saquli ve ufuqi herketliliye cins yas dogum seviyyesi olum seviyyesi ehalinin sixligi kimi amiller tesir edir Umumilikde kisi ve gencler qadinlara ve yaslilarla muqayisede daha herketlidirler Ehalisinin sayi heddi asmis olkeler immiqrasiyadan daha cox emmiqrasiyanin iqtisadi siyasi sexsi sebeblerden bir olkeden digerine kocme tesirine meruz qalirlar Dogum seviyyesi yuksek oldugu yerlerde ehali daha gencdir bu sebebden de daha herketlidir ve eksine Hereketli ve herekesiz cemiyyet tipleri Hereketli cemiyyet tipinde saquli hereketliliyin seviyyesi cox yuksekdir hereketsiz cemiyyet tipinde ise cox asagidir Ikinci novun numunesi kimi Hindistandaki kasta qurulusunu gostermek olar amma hetta Qedim Hindistanda da saquli hereketliliyin derecesi hec yerde ve hec zaman 0 a beraber olmayib Saquli hereketliliyin derecesi mehdudlasdirilmalidir Her mertebede yuxari vezifelere buna layiq olmayan sexslerin qalxmasinin qarsisini almaq ve cemiyyetin muharibe ve ya islahatlarin olmadigi seraitde mehv olmasinin qarsisini almaq ucun mutleq elekler olmalidir Saquli hereketliliyin derecesini meselen rehber vezifeli sexsler memurlar arasinda buna layiq olmadigi movqeyi tutan mensebperest adamlarin faiz payi ile olcmek olar Bu sexsler oz karyeralarini kasiblar arasindan baslayaraq en yuksek movqelerde bitiribler Pitirim Sorokin saquli hereketlilik derecesine gore olkeler arasinda ferqleri gostermisdir Qerbi Roma imperiyasi 45 6 Serqi Roma imperiyasi 27 7 Oktyabr cevrilisine qeder Rusiya 5 5 Fransa 3 9 Ingiltere 5 ABS 48 3 Istinadlar PDF 2013 07 29 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 27