Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maaş — işçinin ixtisasına, yerinə yetirilən işin mürəkkəbliyinə, miqdarına, keyfiyyətinə və şərtlərinə, habelə kompensasiya və həvəsləndirmə ödənişlərinə görə iş haqqı; işçinin əməyi müqabilində aldığı pul təzminatı.
Təsviri
Əmək haqqı (işçinin əmək haqqı) — işçinin ixtisasına, yerinə yetirilən işin mürəkkəbliyinə, miqdarına, keyfiyyətinə və şərtlərinə, habelə kompensasiya ödənişlərinə (kompensasiya xarakterli əlavə ödənişlər və müavinətlər, o cümlədən normadan kənara çıxan şəraitdə işləməyindən asılı olaraq iş üçün ödənişdir) , xüsusi iqlim şəraitində və radioaktiv çirklənməyə məruz qalan ərazilərdə işləmək və digər kompensasiya ödənişləri) və təşviq ödənişləri (əlavə ödənişlər və təşviq ödəmələri, mükafatlar və digər təşviq ödəmələri).
Əmək haqqının digər tərifləri:
istehsal prosesində iştirak edən əmək ehtiyatlarının qiyməti. pul şəklində ifadə olunan ümumi sosial məhsulun xərclənən əməyin miqdarı və keyfiyyətinə uyğun olaraq işçilərin şəxsi istehlakına daxil olan bir hissəsi. müəssisə işçilərinin əməyinin ödənilməsinə yönəldilmiş məhsul istehsalı və satışı xərclərinin bir hissəsi.
Əmək haqqının növləri
Nominal — işçinin əmək haqqı şəklində aldığı nominal miqdarda pul məbləği.
Nominal əmək haqqına aşağıdakılar daxildir:
- işləyən iş saatları, yerinə yetirilən işlərin miqdarı və keyfiyyətinə görə işçilərə hesablanmış ödəniş;
- hissə dərəcələri, tarif dərəcələri, maaşlar, hissə işçilərinə və işləyənlərə verilən mükafatlar;
- normal iş şəraitindən kənarlaşma, əlavə iş vaxtı, iş vaxtından artıq iş, briqadir işi, işçilərin təqsiri olmadan işsiz qalma haqqı və s.
Real — nominal əmək haqqı ilə satın alına bilən mal və xidmətlərin miqdarıdır; real əmək haqqı nominal əmək haqqının "alıcılıq qabiliyyəti" dir. Real əmək haqqı nominal əmək haqqından və alınan malların və xidmətlərin qiymətlərindən asılıdır.
Müəyyən müddət ərzində real əmək haqqındakı dəyişikliyi təyin etməyə imkan verən bir göstərici real əmək haqqı indeksidir. Real əmək haqqı indeksi nominal əmək haqqı indeksinin istehlakçı qiymətləri indeksinə nisbəti olaraq hesablanır. Məsələn, nominal əmək haqqı əvvəlki ilə nisbətən 100% olaraq alındıqda 10% artdısa, bu nominal əmək haqqı indeksinin 110% olacağı deməkdir. Sonra, illik 107% istehlakçı qiymət indeksi ilə, real əmək haqqı indeksi təxminən 102,8% olacaqdır. Bu o deməkdir ki, bu il nominal əmək haqqının alıcılıq qabiliyyəti baza olaraq götürülən bir əvvəlki ilin 102,8% -i olmuşdur.
Qiymətlərin orta dərəcədə artması ilə real əmək haqqındakı faiz dəyişikliyi, nominal əmək haqqındakı faiz dəyişikliyindən qiymət səviyyəsindəki faiz dəyişikliyi çıxarılaraq təxminən təyin edilə bilər . Beləliklə, qiymət səviyyəsində 7% artımla nominal əmək haqqının 10% artması real əmək haqqında 3% artım verir. Nominal və real əmək haqqı mütləq eyni istiqamətdə hərəkət etmir. Məsələn, əmtəə qiymətləri nominal əmək haqqından daha sürətli artarsa, nominal əmək haqqı arta bilər və eyni zamanda real əmək haqqı azalır.
Əmək haqqı funksiyaları
Motivasiyalı
Əmək motivasiyasına əsaslanaraq — fərdi və xarici amillərin köməyi ilə bir insanı müəyyən bir fəaliyyətə həvəsləndirmə prosesində:
- insan ehtiyaclarının fərqindədir;
- müəyyən bir mükafat almağın ən yaxşı yolunu seçir;
- bu metodun tətbiqinə qərar verir;
- həyata keçirmək üçün tədbirlər həyata keçirir, yəni işləyir (burada müəssisənin vəzifəsi: bu fəaliyyətin yüksək effektivliyi üçün ən yaxşı şərait və stimul yaratmaq);
- mükafat almaq;
- ehtiyaclarının ödənilməsi.
Reproduktiv
- əmək haqqı səviyyəsi çoxalma təmin etməlidir;
- uzunmüddətli iş qabiliyyətini təmin edir;
- ailə dəstəyi;
- peşə və mədəni təhsil səviyyəsinin böyüməsini təmin etmək.
- müəyyən bir şirkətin işçilərinin iş qabiliyyətinin təmin edilməsi.
Stimullaşdırıcı
Əmək haqqının stimullaşdırıcı funksiyası şirkət rəhbərliyi baxımından vacibdir: işçini aktiv olmağa, gəlirləri maksimuma çatdırmağa və əmək səmərəliliyini artırmağa təşviq etmək lazımdır. Bu məqsədə hər birinin qazandığı əməyin nəticələrindən asılı olaraq qazanc miqdarının müəyyənləşdirilməsi xidmət edir. Ödənişin işçilərin şəxsi əmək səylərindən ayrılması əmək haqqının əmək əsaslarını zədələyir, əmək haqqının stimullaşdırıcı funksiyasının zəifləməsinə, istehlakçı funksiyasına çevrilməsinə gətirib çıxarır və insanın təşəbbüskarlığını və əmək səylərini söndürür.
Statuslu
Əmək haqqının status funksiyası əmək haqqının ölçüsü ilə müəyyən edilmiş statusun işçinin əmək vəziyyətinə uyğunluğunu nəzərdə tutur. "Status" dedikdə insanın müəyyən bir sosial münasibətlər və əlaqələr sistemindəki mövqeyi nəzərdə tutulur. Əmək statusu, verilmiş bir işçinin digər işçilərə nisbətən həm şaquli, həm də üfüqi yeridir. Beləliklə, əmək haqqının miqdarı bu statusun əsas göstəricilərindən biridir və onun öz əmək səyləri ilə müqayisə edilməsi, əmək haqqının ədalətliliyini qiymətləndirməyə imkan verir. Bu, kollektiv müqavilədə (müqavilələrdə) əks olunmalı olan müəssisənin xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla ayrı-ayrı qrupların, kadr kateqoriyasının əmək haqqı meyarları sisteminin açıq şəkildə işlənməsi (işçi heyəti ilə məcburi müzakirə ilə) tələb olunur. Məsələn, inkişaf etmiş kapitalist ölkələrində geniş yayılmış üç mərhələli prinsipi tətbiq edə bilərsiniz:
- bütün müəssisənin iqtisadi səmərəliliyi meyarları;
- fərdi şöbələr üçün oxşar meyarlar;
- böyük bir stimullaşdırıcı rol oynayan fərdiləşdirilmiş meyarlar (şəxsi əmək töhvəsi, əməyin iştirak nisbəti, "ləyaqət" və s.).
Əmək haqqının ədalətliliyinin pozulması aşağıdakı nəticələrlə doludur: işçi tərəfindən minimum səy; işə maraq itkisi; əlavə gəlir axtarışı; oğurluq; məkr; işdən çıxarma.
Əsas problem işdə şirkətin uğurlu fəaliyyəti üçün zəruri olan kollektivizmin və əmək haqqındakı fərdiliyin ən uyğun birləşməsini tapmaqdır.
Status funksiyası, ilk növbədə, işçilərin özləri üçün, müvafiq peşə işçilərinin digər firmalardakı əmək haqqlarına olan tələbləri səviyyəsində və kadrların maddi səviyyəsinin daha yüksək səviyyəyə yönəldilməsində vacibdir. Bu funksiyanı həyata keçirmək üçün müvafiq əmək səmərəliliyində və bütövlükdə şirkətin fəaliyyətində təcəssüm etdirilən maddi bazaya ehtiyac vardır.
Tənzimləmə
Əməyin tələbi və təklifi arasındakı münasibətə, bir qrupun formalaşmasına, məşğulluğunun təmin edilməsinə təsir göstərir. Bu funksiya işçilərlə işəgötürən arasında balans rolunu oynayır. Funksiyanın həyata keçirilməsinin əsasını işçilər qrupları tərəfindən əmək haqqındakı fərqlilik təşkil edir.
Əmək haqqının prinsipləri
- Bərabər iş üçün bərabər ödənişin təmin edilməsi.
- Əmək haqqı səviyyələrinin fərqləndirilməsi.
- Real əmək haqqındakı artım.
- Əmək məhsuldarlığında artımın əmək haqqının artım sürətindən üstün olması.
- Əməyin miqdarı və keyfiyyətindən asılı olaraq ödəniş.
- İşçilərin əməyinin nəticələrinə və müəssisənin fəaliyyətinə maddi marağı.
- Əmək çoxalma zəmanəti. Hər bir müəssisədə sadə əməklə məşğul olan işçi üçün minimum əmək haqqı müəyyən edilir.
Ödəmə sistemləri
Üç əmək haqqı ödəmə sistemi vardır:
Tarifi əmək haqqı sistemi
Tarif sistemi bir sıra standartlardır — köməyi ilə müxtəlif kateqoriyalı işçilərin əmək haqlarının fərqləndirilməsi aşağıdakılardan asılı olaraq həyata keçirilir: görülən işin mürəkkəbliyi, iş şəraiti, təbii və iqlim şəraiti, əmək intensivliyi, əməyin təbiəti.
Tarif sisteminin formaları bunlardır: faiz dərəcəsi və zamana əsaslanan. Aralarındakı əsas fərq, əmək xərclərinin uçotunun əsas metodudur: hissə-hissə ilə — müvafiq keyfiyyətdə istehsal olunmuş məhsulların miqdarının və ya yerinə yetirilən əməliyyatların sayının, vaxta əsaslanan mühasibat uçotu ilə - işlənmiş vaxtın uçotunun aparılması.
Ödəmə forması
— əməyin nəticəsinin göstəricilərinin sayını düzəltmək və istehsal dərəcələrini və vaxtını təyin edərək normallaşdırmaq üçün real bir fürsət olduğu hallarda istifadə olunur.
Vaxtamuzd əmək haqqının ən geniş yayılmış sistemləri aşağıdakılardır:
- Sadə vaxtamuzd əmək haqqı;
- Mükafatlı vaxtamuzd əmək haqqı;
- Gündəlik normanın ölçülməsi sistemi;
- İki və daha çox dərəcəli əmək haqqı sistemi.
Vaxtamuzd əmək haqqı — bununla birlikdə işçilərin əmək haqqı, tələb olunan keyfiyyətlər nəzərə alınmaqla müəyyən edilmiş sabit faiz dərəcələrinə əsaslanaraq istehsal etdikləri məhsulların sayı və görülən işlərlə birbaşa nisbətdə artır. Bu ödəmə forması üçün qazanc aşağıdakı kimi hesablanır:
- Vaxtməm. haq. = Qv. × В, burada:
- Qv. — istehsal vahidi üçün qiymət;
- B — buraxma.
- Qv. = Тd × Vaxnor, burada
- Тd — tarif dərəcəsi;
- Vaxnor — vaxt normasıdır.
- Belə ki Vaxtməm. haq. = Тd х Zamnor × В, man.
İstinadlar
- "Əmək haqqı xidmətinin xüsusiyyətləri". 2022-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-11.
- . Archived from the original on 2015-01-21. İstifadə tarixi: 2020-09-29.
- Ветлужских. Мотивация и оплата труда, 2013
- "Əmək haqqının mahiyyəti, formaları və sistemləri" (az.). kayzen.az. 1 yanvar 2012. 2021-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-29.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maas iscinin ixtisasina yerine yetirilen isin murekkebliyine miqdarina keyfiyyetine ve sertlerine habele kompensasiya ve heveslendirme odenislerine gore is haqqi iscinin emeyi muqabilinde aldigi pul tezminati TesviriEmek haqqi iscinin emek haqqi iscinin ixtisasina yerine yetirilen isin murekkebliyine miqdarina keyfiyyetine ve sertlerine habele kompensasiya odenislerine kompensasiya xarakterli elave odenisler ve muavinetler o cumleden normadan kenara cixan seraitde islemeyinden asili olaraq is ucun odenisdir xususi iqlim seraitinde ve radioaktiv cirklenmeye meruz qalan erazilerde islemek ve diger kompensasiya odenisleri ve tesviq odenisleri elave odenisler ve tesviq odemeleri mukafatlar ve diger tesviq odemeleri Emek haqqinin diger terifleri istehsal prosesinde istirak eden emek ehtiyatlarinin qiymeti pul seklinde ifade olunan umumi sosial mehsulun xerclenen emeyin miqdari ve keyfiyyetine uygun olaraq iscilerin sexsi istehlakina daxil olan bir hissesi muessise iscilerinin emeyinin odenilmesine yoneldilmis mehsul istehsali ve satisi xerclerinin bir hissesi Emek haqqinin novleriNominal iscinin emek haqqi seklinde aldigi nominal miqdarda pul meblegi Nominal emek haqqina asagidakilar daxildir isleyen is saatlari yerine yetirilen islerin miqdari ve keyfiyyetine gore iscilere hesablanmis odenis hisse dereceleri tarif dereceleri maaslar hisse iscilerine ve isleyenlere verilen mukafatlar normal is seraitinden kenarlasma elave is vaxti is vaxtindan artiq is briqadir isi iscilerin teqsiri olmadan issiz qalma haqqi ve s Real nominal emek haqqi ile satin alina bilen mal ve xidmetlerin miqdaridir real emek haqqi nominal emek haqqinin aliciliq qabiliyyeti dir Real emek haqqi nominal emek haqqindan ve alinan mallarin ve xidmetlerin qiymetlerinden asilidir Mueyyen muddet erzinde real emek haqqindaki deyisikliyi teyin etmeye imkan veren bir gosterici real emek haqqi indeksidir Real emek haqqi indeksi nominal emek haqqi indeksinin istehlakci qiymetleri indeksine nisbeti olaraq hesablanir Meselen nominal emek haqqi evvelki ile nisbeten 100 olaraq alindiqda 10 artdisa bu nominal emek haqqi indeksinin 110 olacagi demekdir Sonra illik 107 istehlakci qiymet indeksi ile real emek haqqi indeksi texminen 102 8 olacaqdir Bu o demekdir ki bu il nominal emek haqqinin aliciliq qabiliyyeti baza olaraq goturulen bir evvelki ilin 102 8 i olmusdur Qiymetlerin orta derecede artmasi ile real emek haqqindaki faiz deyisikliyi nominal emek haqqindaki faiz deyisikliyinden qiymet seviyyesindeki faiz deyisikliyi cixarilaraq texminen teyin edile biler Belelikle qiymet seviyyesinde 7 artimla nominal emek haqqinin 10 artmasi real emek haqqinda 3 artim verir Nominal ve real emek haqqi mutleq eyni istiqametde hereket etmir Meselen emtee qiymetleri nominal emek haqqindan daha suretli artarsa nominal emek haqqi arta biler ve eyni zamanda real emek haqqi azalir Emek haqqi funksiyalariMotivasiyali Emek motivasiyasina esaslanaraq ferdi ve xarici amillerin komeyi ile bir insani mueyyen bir fealiyyete heveslendirme prosesinde insan ehtiyaclarinin ferqindedir mueyyen bir mukafat almagin en yaxsi yolunu secir bu metodun tetbiqine qerar verir heyata kecirmek ucun tedbirler heyata kecirir yeni isleyir burada muessisenin vezifesi bu fealiyyetin yuksek effektivliyi ucun en yaxsi serait ve stimul yaratmaq mukafat almaq ehtiyaclarinin odenilmesi Reproduktiv emek haqqi seviyyesi coxalma temin etmelidir uzunmuddetli is qabiliyyetini temin edir aile desteyi pese ve medeni tehsil seviyyesinin boyumesini temin etmek mueyyen bir sirketin iscilerinin is qabiliyyetinin temin edilmesi Stimullasdirici Emek haqqinin stimullasdirici funksiyasi sirket rehberliyi baximindan vacibdir iscini aktiv olmaga gelirleri maksimuma catdirmaga ve emek semereliliyini artirmaga tesviq etmek lazimdir Bu meqsede her birinin qazandigi emeyin neticelerinden asili olaraq qazanc miqdarinin mueyyenlesdirilmesi xidmet edir Odenisin iscilerin sexsi emek seylerinden ayrilmasi emek haqqinin emek esaslarini zedeleyir emek haqqinin stimullasdirici funksiyasinin zeiflemesine istehlakci funksiyasina cevrilmesine getirib cixarir ve insanin tesebbuskarligini ve emek seylerini sondurur Statuslu 2000 ci ilde Novy Mir tikme fabrikinde emek haqqi Emek haqqinin status funksiyasi emek haqqinin olcusu ile mueyyen edilmis statusun iscinin emek veziyyetine uygunlugunu nezerde tutur Status dedikde insanin mueyyen bir sosial munasibetler ve elaqeler sistemindeki movqeyi nezerde tutulur Emek statusu verilmis bir iscinin diger iscilere nisbeten hem saquli hem de ufuqi yeridir Belelikle emek haqqinin miqdari bu statusun esas gostericilerinden biridir ve onun oz emek seyleri ile muqayise edilmesi emek haqqinin edaletliliyini qiymetlendirmeye imkan verir Bu kollektiv muqavilede muqavilelerde eks olunmali olan muessisenin xususiyyetleri nezere alinmaqla ayri ayri qruplarin kadr kateqoriyasinin emek haqqi meyarlari sisteminin aciq sekilde islenmesi isci heyeti ile mecburi muzakire ile teleb olunur Meselen inkisaf etmis kapitalist olkelerinde genis yayilmis uc merheleli prinsipi tetbiq ede bilersiniz butun muessisenin iqtisadi semereliliyi meyarlari ferdi sobeler ucun oxsar meyarlar boyuk bir stimullasdirici rol oynayan ferdilesdirilmis meyarlar sexsi emek tohvesi emeyin istirak nisbeti leyaqet ve s Emek haqqinin edaletliliyinin pozulmasi asagidaki neticelerle doludur isci terefinden minimum sey ise maraq itkisi elave gelir axtarisi ogurluq mekr isden cixarma Esas problem isde sirketin ugurlu fealiyyeti ucun zeruri olan kollektivizmin ve emek haqqindaki ferdiliyin en uygun birlesmesini tapmaqdir Status funksiyasi ilk novbede iscilerin ozleri ucun muvafiq pese iscilerinin diger firmalardaki emek haqqlarina olan telebleri seviyyesinde ve kadrlarin maddi seviyyesinin daha yuksek seviyyeye yoneldilmesinde vacibdir Bu funksiyani heyata kecirmek ucun muvafiq emek semereliliyinde ve butovlukde sirketin fealiyyetinde tecessum etdirilen maddi bazaya ehtiyac vardir Tenzimleme Emeyin telebi ve teklifi arasindaki munasibete bir qrupun formalasmasina mesgullugunun temin edilmesine tesir gosterir Bu funksiya iscilerle isegoturen arasinda balans rolunu oynayir Funksiyanin heyata kecirilmesinin esasini isciler qruplari terefinden emek haqqindaki ferqlilik teskil edir Emek haqqinin prinsipleriBeraber is ucun beraber odenisin temin edilmesi Emek haqqi seviyyelerinin ferqlendirilmesi Real emek haqqindaki artim Emek mehsuldarliginda artimin emek haqqinin artim suretinden ustun olmasi Emeyin miqdari ve keyfiyyetinden asili olaraq odenis Iscilerin emeyinin neticelerine ve muessisenin fealiyyetine maddi maragi Emek coxalma zemaneti Her bir muessisede sade emekle mesgul olan isci ucun minimum emek haqqi mueyyen edilir Odeme sistemleriUc emek haqqi odeme sistemi vardir Tarifi emek haqqi sistemi Tarif sistemi bir sira standartlardir komeyi ile muxtelif kateqoriyali iscilerin emek haqlarinin ferqlendirilmesi asagidakilardan asili olaraq heyata kecirilir gorulen isin murekkebliyi is seraiti tebii ve iqlim seraiti emek intensivliyi emeyin tebieti Tarif sisteminin formalari bunlardir faiz derecesi ve zamana esaslanan Aralarindaki esas ferq emek xerclerinin ucotunun esas metodudur hisse hisse ile muvafiq keyfiyyetde istehsal olunmus mehsullarin miqdarinin ve ya yerine yetirilen emeliyyatlarin sayinin vaxta esaslanan muhasibat ucotu ile islenmis vaxtin ucotunun aparilmasi Odeme formasi emeyin neticesinin gostericilerinin sayini duzeltmek ve istehsal derecelerini ve vaxtini teyin ederek normallasdirmaq ucun real bir furset oldugu hallarda istifade olunur Vaxtamuzd emek haqqinin en genis yayilmis sistemleri asagi da kilardir Sade vaxtamuzd emek haqqi Mukafatli vaxtamuzd emek haqqi Gundelik normanin olculmesi sistemi Iki ve daha cox dere celi emek haqqi sistemi Vaxtamuzd emek haqqi bununla birlikde iscilerin emek haqqi teleb olunan keyfiyyetler nezere alinmaqla mueyyen edilmis sabit faiz derecelerine esaslanaraq istehsal etdikleri mehsullarin sayi ve gorulen islerle birbasa nisbetde artir Bu odeme formasi ucun qazanc asagidaki kimi hesablanir Vaxtmem haq Qv V burada Qv istehsal vahidi ucun qiymet B buraxma Qv Td Vaxnor burada Td tarif derecesi Vaxnor vaxt normasidir Bele ki Vaxtmem haq Td h Zamnor V man Istinadlar Emek haqqi xidmetinin xususiyyetleri 2022 04 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 11 Archived from the original on 2015 01 21 Istifade tarixi 2020 09 29 Vetluzhskih Motivaciya i oplata truda 2013 Emek haqqinin mahiyyeti formalari ve sistemleri az kayzen az 1 yanvar 2012 2021 09 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 29