Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Onurğa beyni xaricdən daxilə doğru üç qişa (lat. meninges medullae spinales) ilə əhatə olunmuşdur: 1) onurğa sərt qişası – lat. dura mater spinalis; 2) onurğa beyninin hörümçək torunabənzər qişası – lat. arachnoidea spinalis və 3) onurğa beyninin yumuşaq qişası – lat. pia mater spinalis. Onurğa beyni və beyin qişaları mezenximdən inkişaf edir. Rüşeym 9 mm boyda olarkən sinir borusu mezenxim toxuması qatı ilə əhatə olunur; bu qata mərkəzi sinir sisteminin ilk qişası – lat. meninx nervosa primitiva deyilir. Rüşeym 20 mm boyuna çatarkən ilk qişa iki səfhəyə ayrılır: xarici səfhə – lat. exomeninx və daxili səfhə – lat. endomeninx. Bunların arasında maye toplanmağa başlayır; mayenin təzyiqi nəticəsində onların arasında sahə – subdural boşluq – lat. cavum subdurale əmələ gəlir. Sonradan xarici səfhə iki qata ayrılır: xarici və daxili qat. Xarici qat kəllə boşluğunda – sümüküstlüyünü və onurğa kanalında – beynin sərt qişasının xarici səfhəsini, daxili qat isə kəllədə beynin sərt qişasının daxili səfhəsini və onurğa kanalındasərt qişanın özünü (lat. dura mater spinalis) təşkil edir. Xarici və daxili qatların arasında qalan sahəyə kəllədə sərt qişaarası boşluq – lat. cavum interdurale və onurğa kanalında sərt qişaüstü boşluq – lat. cavum epidurale deyilir. Embrional həyatın ikinci yarısında daxilisəfhə də iki qata ayrılır: xarici və daxili qat; xarici qatdan (lat. arachnoidea) və daxiliqatdan yumuşaq qişa (lat. pia mater) əmələ gəlir. Bu qişaların arasında sahə meydana çıxır; həmin sahəyə hörümçək torunabənzər qişaaltı (subaraxnoideal) boşluq – lat. cavum subarachnoidale deyilir. Yuxarıda qeyd olunan sahələrin hamısı limfa ilə tutulmuş olur.
Sərt qişa
Onurğa beyninin sərt qişası – lat. dura mater spinalis sərt birləşdirici toxumadan təşkil olunmuş uzun və geniş bir kisə şəklindədir; xarici boşluq vasitəsilə onurğa akanalının sümük üstlüyündən (endorachis) ayrılmışdır; bu boşluğa sərt qişaüstü (epidural) boşluq – lat. cavum epidurale deyilir. Həmin boşluq zəngin venoz kələflərlə (lat. plexus venosi vertebrales interni) limfa yolları və bir qədər hücrəli toxuma ilə tutulmuşdur. sərt qişa ilə hörümçək torunabənzər qişa arasında yarıq şəklində boşluq qalır; buna sərt qişaaltı (subdural) boşluq – lat. cavum subdurale deyilir. Bu boşluq limfa ilə tutulmuşdur, o, yuxarıda kəllə daxilindəki eyni adlı boşluqla birləşir, aşağıda isə II oma fəqərəsi bərabərliyində qapalı surətdə tamam olur. Sərt qişanın ardı uc sap üzərinə keçir. Sərt qişa yuxarıda böyük ənsə dəliyinin kənarına möhkəm bağlanmışdır; yanlardan onun ardı çıxıntı şəklində fəqərəarası dəliklərə doğru gedərək, ventral və arxa köklərin bir-birinə yaxınlaşmış hissələrini və onurğa beyni qanqlionlarını örtdükdən sonra, onurğa beyni sinirlərinin xarici birləşdirici toxuma qişasına keçir. Öndən sərt qişa lat. ligamenta anteriora durae matris deyilən lifli dəstələr vasitəsilə onurğanın sümüküstlüyünə və dal boylama bağına bağlanmışdır. Bu üsulla onurğa beyninin sərt qişası onurğa kanalına fiksasiya olunur. Sərt qişanın epidural və subdural boşluqlara baxan səthləri endotel ilə örtülüdür.
Hörümçək torunabənzər qişa
Hörümçək torunabənzər qişa – lat. arachnoidea spinalis damarsız nazik birləşdirici toxuma qişadır; o, xaricdən və daxildən endotellə örtülüdür. Hörümçək torunabənzər qişa sərt qişadan subdural boşluq və yumşaq qişadan hörümçək torunabənzər qişaaltı (subaraxnoideal) boşluq – lat. cavum subarochnoidale deyilən geniş limfa sahəsi vasitəsilə ayrılmışdır. Bu boşluq beyin – onurğa beyni mayesi – lat. liquor cerebrospinalis adlanan şəffaf maye ilə tutulmuşdur. lat. Cavum subarachnoideale yuxarıda kəllə daxilində eyni adlı boşluqla birləşir; aşağıda böyük bir genişlik – uc sisterna – lat. cisterna terminalis əmələ gətirir. Bu genişlikdə at quyruğu yerləşir. Həmin sisternadan bel punksiyası etməklə beyin-onurğa beyni mayesini almaq olur. Subaraxnoideal boşluqda olan maye, epidural boşluqda olan hücrəli toxuma və venoz kələflər onurğa beyni üçün elastik yastıq vəzifəsini daşıyır; onlar gövdənin hərəkəti zamanı meydana çıxan vurğuları zəifləşdirib, onurğa beyni üçün yaxşı şərait yaradır. Hörümçək torunabənzər qişa boyun nahiyəsində dal-orta şırım boyu birləşdirici toxuma sapları vasitəsilə yumuşaq qişaya bağlanmışdır; bu saplar birlikdə ara boyun arakəsməsi – lat. septum cervicale intermedium adlanır. Həmin arakəsmə hörümçək torunabənzər qişadan başlayaraq onurğa beyninin dal orta şırımına daxil olur və onurğa beyninin fiksasiyasında iştirak edir.
Yumşaq qişa
Yumşaq qişa – lat. pia mater bir-birilə çarpazlaşmış kollagen və argentofil (gümüş duzalrı ilə boyanan) birləşdirici toxuma liflərində təşkil olunmuşdur; onurğa beynini bilavasitə xaricdən əhatə edir. bu qişa quruluş cəhətcə iki qatdan ibarətdir: xarici və daxili. Daxili qat bilavasitə onurğa beyninə bitişmişdir; xarici qat subaraxnoideal boşluq tərəfdən endotellə örtülüdür. Yumşaq qişanın qatları arasında yumşaq qişaarası boşluq – lat. cavum interpiale adlanan limfa sahəsi (perivaskulyar limfa sahələri) vardır. Onurğa beyninin yan tərəflərində, ventral və arxa köklər arasında, yumşaq qişadan kiçik səfhə şəklində 19-23 ədəd dişli bağ – lat. ligamentum denticulatum başlayır; bunlar frontal istiqamətdə düzülərək yanlara doğru gedir və bayır ucları bir qədər sivriləşərək hörümçək torunabənzər qişa ilə birlikdə sərt qişaya bağlanır. Həmin bağlar onurğa beyninin fiksasiyasında iştirak edir.
Onurğa beyni qişaları onurğa, dərin boyun və seqmentar arteriyalardan çıxan lat. rami spinales ilə qidalanır. Venoz qan daxili venoz onurğa kələflərinə (lat. plexus venosi vertebrales interni) toplanır. İnnervasiyası – onurğa beyni sinirlərindən çıxan lat. rami meningei adlı şaxələr ilə olur.
İstinadlar
Mənbələr
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, səh. 19-37, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1982
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
- Anatomy: Embryologie[ölü keçid]
Xarici keçidlər
- Spinal Cord Histology 2006-09-10 at the Wayback Machine (ing.)
- Spinal Cord Medical Notes 2008-05-27 at the Wayback Machine (ing.)
- eMedicine: Spinal Cord, Topographical and Functional Anatomy (ing.)
- Spina Bifida – Topic Overview 2007-03-02 at the Wayback Machine (ing.)
- Potential for spinal injury repair (ing.)
- Sehr detailliert beschrifteter Querschnitt des menschlichen Rückenmarks (Dr. Jastrow) İnsanın onurğa beyninin en kəsiyi üzərində incə detallarla izahlı təsviri (Dr. Yastrov) (alm.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Onurga beyni xaricden daxile dogru uc qisa lat meninges medullae spinales ile ehate olunmusdur 1 onurga sert qisasi lat dura mater spinalis 2 onurga beyninin horumcek torunabenzer qisasi lat arachnoidea spinalis ve 3 onurga beyninin yumusaq qisasi lat pia mater spinalis Onurga beyni ve beyin qisalari mezenximden inkisaf edir Ruseym 9 mm boyda olarken sinir borusu mezenxim toxumasi qati ile ehate olunur bu qata merkezi sinir sisteminin ilk qisasi lat meninx nervosa primitiva deyilir Ruseym 20 mm boyuna catarken ilk qisa iki sefheye ayrilir xarici sefhe lat exomeninx ve daxili sefhe lat endomeninx Bunlarin arasinda maye toplanmaga baslayir mayenin tezyiqi neticesinde onlarin arasinda sahe subdural bosluq lat cavum subdurale emele gelir Sonradan xarici sefhe iki qata ayrilir xarici ve daxili qat Xarici qat kelle boslugunda sumukustluyunu ve onurga kanalinda beynin sert qisasinin xarici sefhesini daxili qat ise kellede beynin sert qisasinin daxili sefhesini ve onurga kanalindasert qisanin ozunu lat dura mater spinalis teskil edir Xarici ve daxili qatlarin arasinda qalan saheye kellede sert qisaarasi bosluq lat cavum interdurale ve onurga kanalinda sert qisaustu bosluq lat cavum epidurale deyilir Embrional heyatin ikinci yarisinda daxilisefhe de iki qata ayrilir xarici ve daxili qat xarici qatdan lat arachnoidea ve daxiliqatdan yumusaq qisa lat pia mater emele gelir Bu qisalarin arasinda sahe meydana cixir hemin saheye horumcek torunabenzer qisaalti subaraxnoideal bosluq lat cavum subarachnoidale deyilir Yuxarida qeyd olunan sahelerin hamisi limfa ile tutulmus olur Onurga beyni qisalari Sert qisa Onurga beyninin sert qisasi lat dura mater spinalis sert birlesdirici toxumadan teskil olunmus uzun ve genis bir kise seklindedir xarici bosluq vasitesile onurga akanalinin sumuk ustluyunden endorachis ayrilmisdir bu bosluga sert qisaustu epidural bosluq lat cavum epidurale deyilir Hemin bosluq zengin venoz keleflerle lat plexus venosi vertebrales interni limfa yollari ve bir qeder hucreli toxuma ile tutulmusdur sert qisa ile horumcek torunabenzer qisa arasinda yariq seklinde bosluq qalir buna sert qisaalti subdural bosluq lat cavum subdurale deyilir Bu bosluq limfa ile tutulmusdur o yuxarida kelle daxilindeki eyni adli bosluqla birlesir asagida ise II oma feqeresi beraberliyinde qapali suretde tamam olur Sert qisanin ardi uc sap uzerine kecir Sert qisa yuxarida boyuk ense deliyinin kenarina mohkem baglanmisdir yanlardan onun ardi cixinti seklinde feqerearasi deliklere dogru gederek ventral ve arxa koklerin bir birine yaxinlasmis hisselerini ve onurga beyni qanqlionlarini ortdukden sonra onurga beyni sinirlerinin xarici birlesdirici toxuma qisasina kecir Onden sert qisa lat ligamenta anteriora durae matris deyilen lifli desteler vasitesile onurganin sumukustluyune ve dal boylama bagina baglanmisdir Bu usulla onurga beyninin sert qisasi onurga kanalina fiksasiya olunur Sert qisanin epidural ve subdural bosluqlara baxan sethleri endotel ile ortuludur Horumcek torunabenzer qisa Horumcek torunabenzer qisa lat arachnoidea spinalis damarsiz nazik birlesdirici toxuma qisadir o xaricden ve daxilden endotelle ortuludur Horumcek torunabenzer qisa sert qisadan subdural bosluq ve yumsaq qisadan horumcek torunabenzer qisaalti subaraxnoideal bosluq lat cavum subarochnoidale deyilen genis limfa sahesi vasitesile ayrilmisdir Bu bosluq beyin onurga beyni mayesi lat liquor cerebrospinalis adlanan seffaf maye ile tutulmusdur lat Cavum subarachnoideale yuxarida kelle daxilinde eyni adli bosluqla birlesir asagida boyuk bir genislik uc sisterna lat cisterna terminalis emele getirir Bu genislikde at quyrugu yerlesir Hemin sisternadan bel punksiyasi etmekle beyin onurga beyni mayesini almaq olur Subaraxnoideal bosluqda olan maye epidural bosluqda olan hucreli toxuma ve venoz kelefler onurga beyni ucun elastik yastiq vezifesini dasiyir onlar govdenin hereketi zamani meydana cixan vurgulari zeiflesdirib onurga beyni ucun yaxsi serait yaradir Horumcek torunabenzer qisa boyun nahiyesinde dal orta sirim boyu birlesdirici toxuma saplari vasitesile yumusaq qisaya baglanmisdir bu saplar birlikde ara boyun arakesmesi lat septum cervicale intermedium adlanir Hemin arakesme horumcek torunabenzer qisadan baslayaraq onurga beyninin dal orta sirimina daxil olur ve onurga beyninin fiksasiyasinda istirak edir Yumsaq qisa Yumsaq qisa lat pia mater bir birile carpazlasmis kollagen ve argentofil gumus duzalri ile boyanan birlesdirici toxuma liflerinde teskil olunmusdur onurga beynini bilavasite xaricden ehate edir bu qisa qurulus cehetce iki qatdan ibaretdir xarici ve daxili Daxili qat bilavasite onurga beynine bitismisdir xarici qat subaraxnoideal bosluq terefden endotelle ortuludur Yumsaq qisanin qatlari arasinda yumsaq qisaarasi bosluq lat cavum interpiale adlanan limfa sahesi perivaskulyar limfa saheleri vardir Onurga beyninin yan tereflerinde ventral ve arxa kokler arasinda yumsaq qisadan kicik sefhe seklinde 19 23 eded disli bag lat ligamentum denticulatum baslayir bunlar frontal istiqametde duzulerek yanlara dogru gedir ve bayir uclari bir qeder sivrileserek horumcek torunabenzer qisa ile birlikde sert qisaya baglanir Hemin baglar onurga beyninin fiksasiyasinda istirak edir Onurga beyni qisalari onurga derin boyun ve seqmentar arteriyalardan cixan lat rami spinales ile qidalanir Venoz qan daxili venoz onurga keleflerine lat plexus venosi vertebrales interni toplanir Innervasiyasi onurga beyni sinirlerinden cixan lat rami meningei adli saxeler ile olur IstinadlarMenbelerProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi III cild seh 19 37 MAARIF Nesriyyati Baki 1982 R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Anatomy Embryologie olu kecid Xarici kecidlerVikianbarda Onurga beyni qisalari ile elaqeli mediafayllar var Spinal Cord Histology 2006 09 10 at the Wayback Machine ing Spinal Cord Medical Notes 2008 05 27 at the Wayback Machine ing eMedicine Spinal Cord Topographical and Functional Anatomy ing Spina Bifida Topic Overview 2007 03 02 at the Wayback Machine ing Potential for spinal injury repair ing Sehr detailliert beschrifteter Querschnitt des menschlichen Ruckenmarks Dr Jastrow Insanin onurga beyninin en kesiyi uzerinde ince detallarla izahli tesviri Dr Yastrov alm