Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Təyin — cümlədə isimlə və ya isimləşmiş sözlərlə ifadə olunan hər hansı üzvü izah edən ikinci dərəcəli üzvə təyin deyilir. Təyin necə?, nə cür?, hansı?, neçə?, nə qədər?, neçənci? suallarından birinə cavab verir. Məsələn: Anar intizamlı oğlandır. Sinifdə iyirmi şagird var. Təyin daha çox sifət, feili sifət və işarə əvəzlikləri ilə ifadə olunur. Məsələn: Kəndimiz uca dağlar qoynunda yerləşir (sifətlə). Mağazadan beş dəftər aldım (sayla). Bu kitab çox maraqlıdır (əvəzliklə). Yatmış körpə səsə oyandı (feili sifət).
İsim və zərflər də sifətin xüsusiyyətlərini daşıdıqda (sifətləşdikdə) təyin vəzifəsində işlənə bilir. Məsələn: Cərrah Əli qonşumuzdur. Özümə dəri çanta aldım. Daş bina davamlı olur.
Bəzən təyin qoşmalı məsdərlə də ifadə oluna bilər. Məsələn: Yaşamaq kimi, görəsən, nemət varmı?
Təyin quruluşca sadə və mürəkkəb olur.
Nitq hissələri ilə ifadə olunan təyinlər quruluşca sadə olur. İsmi birləşmələr və feili sifət tərkibləri ilə ifadə olunan təyinlər isə quruluşca mürəkkəb olur. Məsələn: Məktəb direktoru Əli müəllim qabaq sırada oturmuşdur. Səhərdən meşəyə gedən uşaqlar axşama yaxın qayıtdılar.
Cümlədə isimlə ifadə olunan bütün üzvlərin təyini ola bilər. Məsələn: Yaşıl zəmilər göz oxşayır. Qız güllü donunu geymişdi. Biz doqquzuncu mikrorayonda yaşayırıq. Məmməd Araz istedadlı şairdir. Bu cümlələrdəki yaşıl, güllü, birinci və istedadlı təyinləri sıra ilə mübtədaya, tamamlığa, zərfliyə və ismi xəbərə aiddir.
Təyin yanaşma əlaqəsi ilə başqa cümlə üzvlərinə tabe olur.
Qeyd 1: Bizim həyətdə gözəl çiçəklər var cümləsindəki bizim təyini hal şəkilçisi ilə işləndiyindən həyətdə zərfliyinə işarə əlaqəsi ilə bağlanmışdır.
Qeyd 2: Təyin ismi birləşmələrin asılı tərəfinə ad olduğu halda, feili birləşmələrin asılı tərəfinə aid ola bilmir. Məsələn: Gələcəyə nikbin gözlə baxan Elsevərin ən böyük arzusu hüquqşünas olmaq idi cümləsindəki feili sifət tərkibi III növ təyini söz birləşməsinin asılı tərəfinə aid olub cümlənin təyinidir. Yeni tikilmiş binaya köçənlər sevincli idilər cümləsində isə yeni tikimiş birləşməsi sintaktik təhlil zamanı ayrıca təyin hesab edilmir. Bu cümlədə yeni tikilmiş binaya köçənlər birləşməsi cümlənin mübtədasıdır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Teyin cumlede isimle ve ya isimlesmis sozlerle ifade olunan her hansi uzvu izah eden ikinci dereceli uzve teyin deyilir Teyin nece ne cur hansi nece ne qeder necenci suallarindan birine cavab verir Meselen Anar intizamli oglandir Sinifde iyirmi sagird var Teyin daha cox sifet feili sifet ve isare evezlikleri ile ifade olunur Meselen Kendimiz uca daglar qoynunda yerlesir sifetle Magazadan bes defter aldim sayla Bu kitab cox maraqlidir evezlikle Yatmis korpe sese oyandi feili sifet Isim ve zerfler de sifetin xususiyyetlerini dasidiqda sifetlesdikde teyin vezifesinde islene bilir Meselen Cerrah Eli qonsumuzdur Ozume deri canta aldim Das bina davamli olur Bezen teyin qosmali mesderle de ifade oluna biler Meselen Yasamaq kimi goresen nemet varmi Teyin qurulusca sade ve murekkeb olur Nitq hisseleri ile ifade olunan teyinler qurulusca sade olur Ismi birlesmeler ve feili sifet terkibleri ile ifade olunan teyinler ise qurulusca murekkeb olur Meselen Mekteb direktoru Eli muellim qabaq sirada oturmusdur Seherden meseye geden usaqlar axsama yaxin qayitdilar Cumlede isimle ifade olunan butun uzvlerin teyini ola biler Meselen Yasil zemiler goz oxsayir Qiz gullu donunu geymisdi Biz doqquzuncu mikrorayonda yasayiriq Memmed Araz istedadli sairdir Bu cumlelerdeki yasil gullu birinci ve istedadli teyinleri sira ile mubtedaya tamamliga zerfliye ve ismi xebere aiddir Teyin yanasma elaqesi ile basqa cumle uzvlerine tabe olur Qeyd 1 Bizim heyetde gozel cicekler var cumlesindeki bizim teyini hal sekilcisi ile islendiyinden heyetde zerfliyine isare elaqesi ile baglanmisdir Qeyd 2 Teyin ismi birlesmelerin asili terefine ad oldugu halda feili birlesmelerin asili terefine aid ola bilmir Meselen Geleceye nikbin gozle baxan Elseverin en boyuk arzusu huquqsunas olmaq idi cumlesindeki feili sifet terkibi III nov teyini soz birlesmesinin asili terefine aid olub cumlenin teyinidir Yeni tikilmis binaya kocenler sevincli idiler cumlesinde ise yeni tikimis birlesmesi sintaktik tehlil zamani ayrica teyin hesab edilmir Bu cumlede yeni tikilmis binaya kocenler birlesmesi cumlenin mubtedasidir