Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təsirlik hal:Hərəkətin təsir obyektini, yəni üzərində iş icra olunan əşyanı bildirir.
İsmin təsirlik halı da yiyəlik hal kimi iki növə bölünür :
- müəyyənlik bildirən təsirlik hal
- qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik hal Bu sözlərin sionu l,m,n,r lə bitir Bu sözlərin ikinci hecasında ı,i,u,ü llmalıdır.Bəzi istisnalar var:ovuc,sinif,eyib. Bu sözlər bu qaydaya uymur.Həmin sözlər iki yerə bölünür.Milli və alınma
Müəyyənlik bildirən təsirlik hal kimi? nəyi? (bəzən də haranı?) suallarından birinə cavab verir.Bu növ təsirlik halda işlənən isimlər -ı⁴ (-nı⁴) şəkilçilərini qəbul edir. Məsələn: Tural-ı (Sona-nı) çağır -kimi?. Qələm-i (düymə-ni) götürdüm - nəyi? və s.
Qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik hal isə şəkilçisiz işlənir və nə? sualına cavab olur. Məsələn: Aysel kitab (nə?) oxuyur. Ana corab (nə?) toxuyur. Quzu su (nə?) içir. və s. Təsirlik halın bu növü formaca adlıq halda nə? sualına cavab olan isimlərə oxşasa da, qrammatik mənaca onlardan tamamilə fərqlənir:
1. Qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halı müəyyənlik bildirən təsirlik hal şəklində işlətmək olar. Məsələn: O, alma (almanı) yeyir. Bağban ot (otu) biçir və s.
2. Qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda olan ismi cümlədə xəbərin yanından uzaqlaşdırdıqda həmin isim müəyyənlik bildirir. Məsələn: Aygün dostuna məktub yazır. Aygün məktubu dostuna yazır.
3. Qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda olan ismin əvvəlinə o, bu işarə əvəzliklərindən birini artırdıqda həmin isim yenə də təsirlik halın şəkilçisini qəbul edir. Məsələn: Günay qələm aldı. Günay bu qələmi aldı.
4. Qeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik hal da müəyyənlik bildirən təsirlik hal kimi yalnız təsirli fellərlə bağlı olur. Bunu yuxarıdakı nümunələrdə aydın görmək olar. Adlıq halda olan və nə? sualına cavab verən isim isə əksər hallarda təsirsiz fellərlə və ya ismi xəbərlərlə bağlı olur. Məsələn: Kitab yerə düşdü. Kitab bilik mənbəyidir. Kitab maraqlıdır və s.
Qeyd 1: Samitlə bitən isimlərin təsirlik halının şəkilçisi -ı,i,u,ü ilə, III şəxs təkin mənsubiyyət şəkilçisi –ı,i,u,ü omonimdir. Məsələn: Kitabı oxu. Onun kitabı evdədir. Qələmi götürdüm. Uşağın qələmi sındı və s.
Bunları fərqləndirmək üçün ilk növbədə mənaya fikir vermək lazımdır. Formaca oxşar olan belə isimlərdən birincisi (təsirlik halda olan isim) nəyi? sualına, ikincisi (mənsubiyyət şəkilçili isim isə nə? sualına (bütövlükdə, birləşmə şəklində) cavab olur. Məsələn: Qonaq çayı (nəyi?) içir. Qonağın çayı (nə?) soyudu. Deməli, təsirlik hal şəklçili isim həmişə cümlədə tamamlıq, formaca oxşar olan mənsubiyyət şəkilçili isim isə mübtəda olur. İkinci fərq isə yuxarıda qeyd olunduğu kimi, təsirlik halda olan isimlərin yalnız təsirli fellərlə bağlı olmasıdır.
Qeyd 2: Təsirlik halın şəkilçisi –ı,i,u,ü həm də isim düzəldən -ı,i,u,ü leksik şəkilçiləri ilə omonimdir. Məsələn: sanc-ı, yaz-ı, çək-i və s.
Qeyd 3:Təsirlik halın hər iki növündə olan isimlər cümlədə yalnız vasitəsiz tamamlıq olur.
Təsirlik halının digər dillərdəki qarşılığı belədir:
Ingilis dilində - "Accusative case"
Rus dilində - "Винительный падеж"
Türk dilində - "-i hâli (belirtme hâli)"
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tesirlik hal Hereketin tesir obyektini yeni uzerinde is icra olunan esyani bildirir Ismin tesirlik hali da yiyelik hal kimi iki nove bolunur mueyyenlik bildiren tesirlik hal qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik hal Bu sozlerin sionu l m n r le bitir Bu sozlerin ikinci hecasinda i i u u llmalidir Bezi istisnalar var ovuc sinif eyib Bu sozler bu qaydaya uymur Hemin sozler iki yere bolunur Milli ve alinma Mueyyenlik bildiren tesirlik hal kimi neyi bezen de harani suallarindan birine cavab verir Bu nov tesirlik halda islenen isimler i ni sekilcilerini qebul edir Meselen Tural i Sona ni cagir kimi Qelem i duyme ni goturdum neyi ve s Qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik hal ise sekilcisiz islenir ve ne sualina cavab olur Meselen Aysel kitab ne oxuyur Ana corab ne toxuyur Quzu su ne icir ve s Tesirlik halin bu novu formaca adliq halda ne sualina cavab olan isimlere oxsasa da qrammatik menaca onlardan tamamile ferqlenir 1 Qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik hali mueyyenlik bildiren tesirlik hal seklinde isletmek olar Meselen O alma almani yeyir Bagban ot otu bicir ve s 2 Qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik halda olan ismi cumlede xeberin yanindan uzaqlasdirdiqda hemin isim mueyyenlik bildirir Meselen Aygun dostuna mektub yazir Aygun mektubu dostuna yazir 3 Qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik halda olan ismin evveline o bu isare evezliklerinden birini artirdiqda hemin isim yene de tesirlik halin sekilcisini qebul edir Meselen Gunay qelem aldi Gunay bu qelemi aldi 4 Qeyri mueyyenlik bildiren tesirlik hal da mueyyenlik bildiren tesirlik hal kimi yalniz tesirli fellerle bagli olur Bunu yuxaridaki numunelerde aydin gormek olar Adliq halda olan ve ne sualina cavab veren isim ise ekser hallarda tesirsiz fellerle ve ya ismi xeberlerle bagli olur Meselen Kitab yere dusdu Kitab bilik menbeyidir Kitab maraqlidir ve s Qeyd 1 Samitle biten isimlerin tesirlik halinin sekilcisi i i u u ile III sexs tekin mensubiyyet sekilcisi i i u u omonimdir Meselen Kitabi oxu Onun kitabi evdedir Qelemi goturdum Usagin qelemi sindi ve s Bunlari ferqlendirmek ucun ilk novbede menaya fikir vermek lazimdir Formaca oxsar olan bele isimlerden birincisi tesirlik halda olan isim neyi sualina ikincisi mensubiyyet sekilcili isim ise ne sualina butovlukde birlesme seklinde cavab olur Meselen Qonaq cayi neyi icir Qonagin cayi ne soyudu Demeli tesirlik hal seklcili isim hemise cumlede tamamliq formaca oxsar olan mensubiyyet sekilcili isim ise mubteda olur Ikinci ferq ise yuxarida qeyd olundugu kimi tesirlik halda olan isimlerin yalniz tesirli fellerle bagli olmasidir Qeyd 2 Tesirlik halin sekilcisi i i u u hem de isim duzelden i i u u leksik sekilcileri ile omonimdir Meselen sanc i yaz i cek i ve s Qeyd 3 Tesirlik halin her iki novunde olan isimler cumlede yalniz vasitesiz tamamliq olur Tesirlik halinin diger dillerdeki qarsiligi beledir Ingilis dilinde Accusative case Rus dilinde Vinitelnyj padezh Turk dilinde i hali belirtme hali Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin